1858 TARİHLİ CEZA KANUNNAMESİ İLE 1926 TARİHLİ TÜRK CEZA KANUNU’NUN FOUCAULTÇU PERSPEKTİFTEN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 1, 423 - 457, 26.05.2022

Aydın Furkan Kaynak

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1089763

Öz

Hapis cezası, on dokuzuncu yüzyıl başında Avrupa ülkelerinin ceza sistemleri için öngörülen ceza reformunda yer verilen bir yaptırım türü değildir. Buna rağmen çok kısa bir süre içinde, öngörülen yaptırımların yerine geçerek başat bir yaptırım türü haline gelmiştir. M. Foucault, bunun altında yatan nedenin zihniyet değişimi olduğunu savunur. Ona göre on dokuzuncu yüzyıl ile bütün ceza usulü bir denetim sistemi haline gelmiştir. Bu makalede söz konusu anlayışın peşinden gidilerek Tanzimat döneminin temel ceza yasası olan 1858 tarihli Ceza Kanunnamesi ile yeni cumhuriyetin ilk ceza kanunu olan 1926 tarihli Ceza Kanunu, cezalara öngördükleri yaptırım türleriyle, özel olarak da hapis cezasına yaklaşımlarıyla karşılaştırılacaktır. Her ikisi de kodifikasyon çalışmalarının ürünü olan ve esasında, yaklaşım itibarıyla benzer bir gelenekten iktibas edilmelerine rağmen farklılık gösteren iki kanunun yaptırım tercihleri tartışmaya açılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hapis Cezası, 1858 tarihli Ceza Kanunnamesi, 1926 tarihli Ceza Kanunu, M. Foucault, Denetim Sistemi

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet: İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı Kamu Hukuku (Anayasa-İdare-Ceza-Usul-Vergi-Devletler Umumi), Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İmak Ofset Basım Yayın, C. 1, İstanbul 2011.
• Akgündüz, Ahmet: Mukayeseli İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Diyarbakır 1986.
• Artuk, Mehmet Emin: “1926 Türk Ceza Yasası ile 1997 Türk Ceza Yasası Tasarısı’nın Hazırlanması Üzerine Düşünceler”, 75 Yılında Cumhuriyet ve Hukuk Sempozyumu Bildiri Kitabı, Dicle Üniversitesi Yayınları, 1998. Beccaria, Cesare (Çev. Sami Selçuk): Suçlar ve Cezalar Hakkında, İmge Kitabevi, 4. Baskı, Ankara 2014.
• Bentham, Jeremy (çev. Ömer Saruhanlıoğlu, Uğur Kaşif Boyacı): Ahlak ve Yasama ilkeleri, Litera Yayıncılık, 2017.
• Cadoppi, Alberto: “The Zanardelli Code and Codification in the Countries of the Common Law”, James Cook University Law Review, Vol. 7, 2000, İtalyanca’dan çeviren: Justice Cullinane, http://www.austlii.edu.au/au/journals/JCULawRw/2000/5.pdf (E. T. 05.01.2021)
• Catucci, Stefano: “The Prison Beyond Its Theory Between Michel Foucault’s Militancy and Thought”, Prison Architecture and Humans, (Editörler: Elisabeth Frannson, Francesca Giofre, Berit Johnsen), Cappelen Damm Akademisk, 2018.
• Cin, Halil/Akgündüz, Ahmet: Türk Hukuk Tarihi Kamu Hukuku, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya 1989, C. 1.
• Ekinci, Ekrem Buğra: Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk, Arı Sanat Yayınları, İstanbul 2008.
• Ergüden, Işık: Hapishane Çağı Kapatılan İnsan, Versus Kitap, İstanbul 2007.
• Foucault, Michel (çev. Işık Ergüden): “Büyük Kapatılma”, Büyük Kapatılma içinde, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2015.
• Foucault, Michel (Çev. Işık Ergüden): “Hakikat ve Hukuksal Biçimler”, Büyük Kapatılma içinde.
• Foucault, Michel (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay): Hapishanenin Doğuşu, İmge Kitabevi, Ankara 2015.
• Gayretli, Mehmet: “1858 Osmanlı Ceza Kanununun Kaynağı Üzerindeki Tartışmalar ve Bu Kanuna Ait Bir Taslak Metninin Bir Kısmıyla İlgili Değerlendirmeler”, http://earsiv.ebyu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12432/1763/mgayretli-2.pdf?sequence=1&isAllowed=y, s. 3. (E.T: 23.12.2020)
• Gökcen, Ahmet: Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, İstanbul 1989.
• Görkemli, Burcu: “İslam Hukukunda ve Modern Hukukta Hapis Cezası ve Hapishaneler”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 2, 2015, s. 179, https://dergipark.org.tr/tr/pub/eruhfd/issue/35605/395564 (E.T: 24.12.2020).
• Hafızoğulları, Zeki: “Türk Ceza Hukukunun Esasları, Pazar Ekonomisinin Oluşması ve İşlemesinde Önemi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 43, S. 1, 1993, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/629618 (E.T. 02.01.2021)
• Kunter, Nurullah: “Yirmibeş Cumhuriyet Yılının Ceza Tarihçesi – Ne Bulduk, Ne Yapmalıyız?” İstanbul Barosu Mecmuası, S. 10, 1948.
• Öner, Senem: “Çeviri Yoluyla Kanun Yapmak: 1858 Tarihli Osmanlı Ceza Kanunu’nun 1810 Tarihli Fransız Ceza Kanunu’ndan Çevrilmesi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, http://dspace.yildiz.edu.tr/xmlui/handle/1/168. (E.T. 24.12.2020)
• Roth, Mitchel P. (Çev. Barışhan Erdoğan): Göze Göz, Suç ve Cezanın Küresel Tarihi, Can Yayınları, İstanbul 2017.
• Rousseau, J. J. (Çev. Vedat Günyol): Toplum Sözleşmesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2019.
• Skinner, Stephen J.: “Tainted Law? The Italian Penal Code, Fascism and Democracy”, International Journal of Law in Context, Vol. 7, 2011, https://ore.exeter.ac.uk/repository/bitstream/handle/10036/3416/S.%20Skinner%20-%20%27Tainted%20Law%27%20IJLC%202011.pdf?sequence=6&isAllowed=y (E. T. 05.01.2021)
• Soran, Volkan: “Cumhuriyetin İlk Yıllarına Ait Hapishaneler Raporu Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 59, 2016, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/624719 (E.T: 25.12.2020)
• Sözüer, Adem: “Türk Ceza Hukuku Reformu: Dünü, Bugünü, Yarını (Türk Ceza Hukuku Reformunun AB Üyesi Kara Avrupası Ülkelerindeki Reformlarla Karşılaştırılmasına İlişkin Notlar)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, C. 21, Özel Sayı, 2019, https://hukuk.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2019/09/ADEM-SOZUER.pdf (E.T. 02.01.2021)
• Yıldız, Özgür: “Osmanlı Hapishaneleri Üzerine Bir Değerlendirme: Karesi Hapishanesi Örneği”, Akademik Bakış, C. 9, S. 17, 2015, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/74051 (E.T: 24.12.2020)