KAMU ALACAKLARININ VERGİ İNCELEMESİ SÜRECİNDE TEMİNAT ALTINA ALINMASI

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 2, 771 - 803, 26.11.2022

Burak Pınar

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1182511

Öz

Kamu alacaklarının koruma altına alınması ve hazineye aktarılması kamu harcamalarının finansmanı için büyük önem taşımaktadır. Kamu alacağının hazineye intikali, usul kanunlarına göre belli bir sıranın izlenmesini gerektirmektedir. Söz konusu sırasının izlenmesinden sonra kamu alacağının hazineye intikali gerçekleştirilebilmektedir. Bu sıranın izlenmesinden sonra hazineye intikalin beklenmesi, bazı durumlarda kamu alacaklarının tahsilini geciktirmekte, güçleştirmekte ve hatta imkânsız hale gelebilmektedir. Bu nedenle kamu alacaklarının tahakkuk etmeden önce koruma altına alınması için 6183 sayılı Kanun’da çeşitli önlemler düzenlenmiştir. Bu önlemlerden biri “Teminat”tır; hem kamu alacağını koruma altına alır hem de diğer önlemlere dayanak oluşturur.
Koruma önlemlerinin kamu alacağını güvence altına alması esas olmakla birlikte uygulamada amacı aşan ölçüsüz idarî uygulamalar kendini göstermektedir. Özellikle vergi incelemesi sona erdikten sonra teminat istenmesi ölçüsüz uygulamaların en önemli örneğini oluşturmaktadır. Kanundaki düzenleme, vergi incelemesi başladıktan sona erinceye kadar uygulamayı mümkün kılmaktadır. Ancak vergi incelemesi sona erdikten sonra teminat istenmesi yoluna gidilmesi yönünde Kanun’da bir düzenleme yoktur; idarenin uygulamaları ise hukuka aykırıdır. Bu nedenle, tüm tereddütleri giderecek düzenleme yapılmasının elzem olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kamu İcra Hukuku, Kamu Alacakları, Tahsilat, Koruma Önlemi, Teminat

Kaynakça

• Ağar, Serkan: “Vergi Yargısında Davaya Konu İcrai İşlem-I”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 67, Y.2006, s. 285-316, (İcrai İşlem).
• Ağar, Serkan: Vergi Tahsilâtından Kaynaklanan Uyuşmazlıklar ve Çözüm Yolları, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara 2009, (Uyuşmazlıklar).
• Akmansu, Mehmet: Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Şerhi ve İzahları, Ankara 1954.
• Aktaş, Sururi: “Pozitif Hukukta Boşluk Kavramı”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt Haziran 2010, Cilt 14, Sayı 1-2, s. 1-28.
• Artun, Emine Sevcan: Vergi Hukukunda Ölçülülük İlkesi, (Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2021.
• Atalay, Oğuz: Emare İspatı, Manisa Barosu Dergisi, Sayı 70, 1999, s. 7-22.
• Bahçeci, Barış: Kamu Alacağını Takip Hukuku, Seçkim Yayıncılık, Ankara 2019.
• Balcı, Mustafa: Güncel Yargı Kararları Işığında (6183 sayılı Kanun Kapsamında) Teminat İsteme ve İhtiyatî Haciz Uygulamalarında Yaşanan Hukukî Sorunlar ve Çözüm Önerileri, (On İki Levha Yayıncılık), İstanbul 2020.
• Başözen, Ahmet: “Güncel Yargıtay Kararları Işığında İhtiyati Tedbirlerde “Yaklaşık İspat” ve “İhtimal” Kavramı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan Özel Sayı 2014, (Basım Yılı: 2015), s. 653-694.
• Batı, Murat: “6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un İşlevsiz Hükümleri”, Vergi Sorunlar Dergisi, S. 369, Haziran 2019, (www. vergisorunlari.com.tr), (Erişim Tarihi:11.02.2022).
• Baydere, Cihan: Türk Vergi Hukukunda İhtiyati Tahakkuk ve İhtiyati Haczin Yargısal Denetimi, (On Íki Levha Yayıncılık), İstanbul 2019.
• Bayraklı, Hasan Hüseyin: Vergi İcra Hukuku, Afyonkarahisar 2011.
• Baysal, Eda: “Vergi Hukuku Yönünden Amme Alacağının Korunmasına Dair Güvence Önlemlerinden Olan ‘Teminat İsteme’ Uygulamasında ‘Yetki’ ve ‘Neden’ Unsurlarının Tahlili”, Legal Mali Hukuk Dergisi, Y. 2009, S. 54, Haziran 2009, s. 1165-1175.
• Boy, Kadir: 100 Soruda Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, (Vergi Dünyası Ücretsiz Eki), İstanbul 2000.
• Canbazoğlu, Kerem: “Vergilendirme ve Vergi Alacağının Cebren Tahsili Süreçlerinde Tesis Edilen İşlemlerin Ayrılabilir İşlem Teorisi Çerçevesinde Yargısal Denetimi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 89, Y. 2010, s. 154-195.
• Candan, Turgut: Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, Yetkin Yayınları, Ankara 2018.
• Coşkun Karadağ, Neslihan: “Vergi Alacağının Güvence Altına Alınmasında Teminat, İhtiyati Haciz ve İhtiyati Tahakkuka İlişkin Özellikli Durumlar”, Maliye Dergisi, S. 162, Ocak-Haziran 2012, s. 238-255.
• Çaptuğ, Mehpare/Avcıoğlu Aksoy, Ezgi: “İdari İşlem Teorisi Açısından Kamu İcra Hukuku İşlemlerinde Yetki ve Şekil Unsuru”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, C. 19, Özel Sayı-2017, s. 2893-2953.
• Çelik, Binnur: Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil Hukuku, 3. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Demirbaş Aksüt, Burcu: “Kamu İcra Hukuku’nda Menfaat Dengesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, C. 16, Özel Sayı, İzmir 2014 (Basım Yılı 2015), C. III, s. 4671-4735.
• Doğrusöz, Bumin: “Vergi İdaresinin Teminat İstemi”, (www.dunya.com), (E.T. 16.04.2022).
• Erkut, Celâl: İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdarî İşlemin Kimliği, (Danıştay Matbaası), Ankara 1990.
• Ertürk, Yasin: Türkiye’de Kamu Alacaklarının Korunması Tedbirleri, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2014. Gerçek, Adnan: Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil Hukuku, 4. Baskı, Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa 2015.
• Gündüz, Zeki: “Her İnceleme Raporu İçin Teminat İstenebilir mi?”, (www.dunya.com), (E.T. 16.04.2022).
• Kağıtcıoğlu, Mutlu: “İdarenin Ekonomik Kolluk Faaliyetinin Bir Görünümü: Sermaye Piyasası Kanununda İdari Tedbirler”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2016 Cilt: 22 Sayı: 3, Özel Sayı Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan Cilt III, s. 3323-3351.
• Kahraman, Mehmet/Balkan, Ali: “Kamu Denetçı̇liği Kurumu Kararlarında Denetı̇m Ölçütü Olarak Kullanılan İyı̇ Yönetı̇m İlkelerı̇”, Ombudsman Akademi, Yıl: 6, S: 12, s. 71-101.
• Kaneti, Selim/Ekmekçi, Esra/Güneş, Gilsen/Kaşıkçı, Mahmut: Vergi Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 2019.
• Karakoç, Yusuf: Kamu Alacaklarının Tahsili Aşamasında Ortaya Çıkan ve Vergi Yargısında Çözümlenen Uyuşmazlıklar, Yetkin Yayınları, Ankara 2000, (Uyuşmazlıklar). Karakoç, Yusuf: Kamu İcra Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2016, (Kamu İcra Hukuku).
• Karakul, Selman: “Hukukı̇ ve İdarı̇ Denetı̇m Ölçütü Olarak İyı̇ Yönetı̇m İlkelerı̇”, Ombudsman Akademi, Yıl: 2, S: 3, s. 61-105.
• Kaşıkçı, Mahmut: Vergi Hukukunda Arama Koruma Önlemi (Vergisel Arama), Ethemler Yayıncılık, İstanbul 2007.
• Keskin, Ömer: “6183 sayılı Kanun’un 9’uncu Maddesinde Düzenlenen Teminat Müessesesinin Bazı Açılardan İncelenmesi”, Vergi Dünyası, S. 409, Eylül 2015, s. 21-29, s. 24.
• Kılıç, Lokman: Amme Alacaklarının Tahsilinde Teminat, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2011.
• Kırca, Çiğdem, “Örtülü (Gizli) Boşluk ve Bu Boşluğun Doldurulması Yöntemi Olarak Uygun Sınırlama”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 2001, Cilt 50, S. 1, s. 91-119.
• Kızılot, Şükrü, “Vergi İncelemesi Sırasında Teminat İstenmediği Durumlarda Sonradan Teminat İsteme ve İhtiyati Haciz Yoluna Gidilemeyeceği” (www.yaklasim.com.tr), (E.T. 01.04.2022). Kızılot, Şükrü/Şenyüz, Doğan/Taş, Metin/Dönmez, Recai, Vergi Hukuku, 3. Baskı, Yaklaşım Yayınları, Ankara 2008.
• Koçak, Muhsin: Vergi-İcra Hukuku, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2018.
• Kuzucu Yapar, Burcu: Türk Hukukunda Kamu Alacaklarını Güvence Altına Alan Önlemler, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Mutluer, M. Kâmil/Dayanç Kuzeyli, N. Nilay: Vergi Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2019.
• Netek, Okan: “Amme Alacağının Korunmasında Bir Yöntem: Teminat İsteme”, Mükellefin Dergisi, Ağustos 2012, S. 104, (www.lebibyalkin. com.tr), (Erişim Tarihi: 30.03.2022).
• Odyakmaz, Zehra: “Kamu Denetçı̇lı̇ği (Ombudsmanlık) Kurumunun Tanıtılması ve 6328 Sayılı Kamu Denetçı̇Iiği Kurumu Kanununun Bazı Maddelerinin Değerlendı̇rı̇lmesı̇”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 4, S: 14, Temmuz 2013, s. 1-83.
• Onar, Sıddık Sami; İdare Hukukunun Umumi Esasları, C. I, II, III, 3. Bası, İstanbul 1966.
• Ozansoy, Ahmet: “Teminat ve İhtiyati Hacizde “İle”nin Hayati Önemi”, Yaklaşım, Haziran 2007, S. 174, (www.yaklasim.com.tr), (E.T. 01.03.2022).
• Özdemir, Muharrem/Güzel, Ahmet: Amme Alacakları Tahsil Usul ve Esasları, Nobel Kitabevi, Adana 2007.
• Özbalcı, Yılmaz: Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Yorum ve Açıklamaları, Oluş Yayıncılık, Ankara 2004.
• Özhan, Tevfik: 6183 Sayılı Yasa Kapsamında Amme Alacaklarının Güvence Altına Alınması, (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2010.
• Öztürk, Nadir, “Teminat İsteme” Vergi İnceleme Elemanlarının İz’ansız Kılıcı mı”, Yaklaşım, Haziran 2007, S. 174, (www.yaklasim.com.tr), (E.T. 01.03.2022).
• Öztürk, Nadir: “Teminat İsteme” Vergi İnceleme Elemanlarının İz’ansız Kılıcı mı?”, Yaklaşım, Haziran 2007, S. 174, (www.yaklasim.com.tr), (E.T. 01.03.2022).
• Pınar, Burak: “Vergi İdaresinin Tutum ve Davranışlarının Ombudsman Yoluyla Denetlenmesi”, 2. Uluslararası Adlî Bilimler ve Hukuk Kongresi, 21-22 Mayıs 2022.
• Pınar, Burak: “Vergi Sorunlarının Çözüm Yolu Olarak Kamu Denetçiliği”, Hukukta Anlaşmazlık Çözüm Yolları Uluslararası Sempozyumu, 29-30 Nisan 2021.
• Sağır, Ali: Türk Vergi Hukukunda Kamu Alacaklarının Korunması, (Yüksek Lisans Tezi), Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa 2011.
• Selçuk, Mehmet Serhat: “Vergi Davasının Konusu ve Dava Açma Hakkının Doğması”, İzmir Dayanışma, S.2 (121), Mayıs 2020, s. 93-98.
• Semiz, İmran: Vergi İcra Hukukunda Teminat, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2014, s. 13.
• Sezginer, Murat: İptal Davasının Uygulama Alanı Bakımından Ayrılabilir İşlem Kuramı, Yetkin Yayınları, Ankara 2000.
• Soner, Gül: Türk Vergi Hukukunda Teminat Uygulaması, (Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2012.
• Şeker, Sakıp: “Vergi İncelemelerine Dayanan İhtiyati Haciz Uygulamalarının Mükellef hakları Yönünden Değerlendirilmesi”, Legal Mali Hukuk Dergisi, Sayı: 37, Ocak 2008, s. 159-162.
• Şentürk, Akın Gencer: “Amme Alacaklarının Korunması Yöntemlerinden “Teminat İsteme” Uygulamasının İhtiyati Tahakkuk-İhtiyati Haciz Müesseseleri İle Bağlantısının Ortaya Konulması ve Bir İdari İşlem Olarak Vergi Hukuku Yönünden İrdelenmesi (II)”, (www.lebibyalkin. com.tr), (E.T. 01.03.2022).
• Şimşek, Edip: Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Kanun Şerhi, 2. Baskı, Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul 1996.
• Tancı, Muhittin/Arıkan, Vural/Yalçıner, Polat: İzahlı İçtihatlı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, Ankara 1970.
• Tanrıkulu, Abdurrahim: “Kamu Alacaklarında Teminat Kurumu”, Vergi Sorunları Dergisi, S.12, Ocak-Mart 1984, (www. vergisorunlari. com.tr), (Erişim Tarihi:11.02.2022).
• Taylar, Yıldırım: “Kamu Alacakları İçin Güvence Önlemi Olarak Teminat ve Teminat-İhtiyati Haciz İlişkisinden Kaynaklanan Sorunlar”, Mali Pusula, Sayı: 48, Aralık 2008, s. 68-87.
• Üstün, Ümit Süleyman: “Kamu Alacaklarının Korunması Bakımından Teminat Kurumu”, Vergi Sorunları, Kasım 2003, S. 182, s. 146-156.
• Üstün, Ümit Süleyman: Türk Vergi Hukukunda İdarenin Takdir Yetkisi, Türkmen Kitabevi, İstanbul 2007, (Takdir Yetkisi).
• Yeniçeri, Harun: Türk ve Sisteminde Vergi Güvenlik Önlemleri, (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2005.
• Yerlikaya, Gökhan Kürşat: Açıklamalı ve İçtihatlı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Şerhi, Oniki Levha Yayınları, İstanbul 2012.
• Yılmaz, Kâzım: Kamu (Amme) Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Yasa, Ce-Ka Yayınları, Ankara 2006.
• Yiğit, Yusuf: Kamu Alacaklarının Korunması, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2005.