MÜŞTEREK FAİLLİKTE İCRA HAREKETLERİNE BAŞLAMA SORUNU

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 195 - 227, 29.05.2023

Nurullah Kantarcı

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1276278

Öz

Müşterek faillikten söz edilebilmesi için iki şartın bir arada bulunması gerekir. Bunlar “birlikte suç işleme kararı” ve “fiil üzerinde fonksiyonel hâkimiyettir”. Ancak fonksiyonel hâkimiyet şartının sağlanması için faillerin suça olan katkılarının eş zamanlı olması gerekmez. Birlikte suç işleme kararı alan failler, aralarında bir iş bölümü yaparak da suçu gerçekleştirebilirler. Aralarında iş bölümü yapan müşterek faillerden bir kısmı suçun icra hareketlerine doğrudan doğruya başlamış fakat suç teşebbüs aşamasında kalmış olabilir. Bu durumda henüz kendi payına düşen katkıyı sağlayamamış olan faillerin suça teşebbüsten sorumlu tutulup tutulamayacağı doktrinde tartışmalıdır. Bu hususta Alman doktrininde başta bireysel ve bütüncül çözüm önerileri olmak üzere çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Bütüncül çözüme göre, müşterek faillerden birinin icra hareketlerine başlaması yeterli olup, diğer failler kendilerine düşen hareketleri henüz gerçekleştirmemiş olsalar da suça teşebbüs sebebiyle sorumlu tutulacaklardır. Bireysel çözüme göre ise, suçun işlenmesi bakımından henüz kendi katkısını sağlamamış olan fail suça teşebbüs sebebiyle sorumlu tutulamayacaktır. Zira her failin teşebbüs sebebiyle sorumlu tutulabilmesi için bizzat doğrudan doğruya icra hareketlerine başlaması gerekmektedir. Alman doktrininde ve yargı uygulamalarında ağırlıklı olarak bütüncül teori benimsenmektedir. Türk doktrininde ve yargı uygulamalarında ise konu yeterince tartışılmış değildir. Ancak söz konusu tartışmanın önemi özellikle 15 Temmuz darbe girişiminden sonraki yargılamalarda ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Müşterek faillik, İştirak, Suça teşebbüs, Doğrudan doğruya icraya başlama, Fonksiyonel hâkimiyet

Kaynakça

• Akbulut, Berrin: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 8. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2021.
• Artuk, Mehmet Emin/Gökçen, Ahmet/Alşahin, Mehmet Emin/Çakır, Kerim: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 16. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2022.
• Baumann, Jürgen/Weber, Ulrich/Mitsch, Wolfgang: Strafrecht Allgemeiner Teil, 11. Auflage, Verlag Ernst und Werner Gieseking, Bielefeld 2003.
• Beyoğlu, Cem Ümit/Kantarcı, Nurullah: “Anayasayı İhlal Suçu”, Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 16, Aralık 2020, Prof. Dr. İbrahim Dülger’in Anısına Armağan, s. 681-720.
• Cornelius, Kai: in: Beck’scher Online Kommentar StGB v. Heintschel-Heinegg, 54. Edition, 2022.
• Çakır, Kerim: Suça İştirakte Müşterek Faillik, Adalet Yayınevi, Ankara 2022.
• Çataklı, Hasan: Der Versuch im deutschen und türkischen Strafrecht, Kovac Verlag, Hamburg 2020.
• Demirbaş, Timur: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2022.
• Demirel, Muhammed: “Alman ve Türk Mahkeme Kararlarında Suçun İşlendiği Yerde Bulunmanın İştirak Açısından Niteliği”, MÜHFHAD, Cilt: 25, Sayı: 2, Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal Armağanı, Aralık 2019. s. 682-696.
• Demirel, Muhammed: Suça İştirakte Bağlılık Kuralı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Dülger, Murat Volkan: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Hukuk Akademisi Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Erb, Volker: “Zur Konstruktion eines untauglichen Versuchs der Mittäterschaft bei scheinbarem unmittelbarem Ansetzen eines vermeintlichen Mittäters zur Verwirklichung des Tatbestandes”, NStZ 1995, s. 424-428.
• Eser, Albin/Bosch, Nikolaus: in: Schönke/Schröder Strafgesetzbuch Kommentar, 30. Auflage, C.H.Beck Verlag, 2019, (SS-Eser/Bosch).
• Evik, Vesile Sonay: Suça İştirakte Yardım Edenin Ceza Sorumluluğu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2010.
• Fad, Frank: Die Abstandnahme des Beteiligten von der Tat im Vorbereitungsstadium, Duncker&Humblot Verlag, Berlin 2005.
• Gropp, Walter: Strafrecht Allgemeiner Teil, 4. Auflage, Springer Verlag, Berlin-Heidelberg 2015.
• Hakeri, Hakan: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 27. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2022.
• Heger, Martin/Petzsche, Anneke: in: Strafgesetzbuch Kommentar -Matt, Holger/Renzikowski, Joachim, 2. Auflage, Franz Vahlen Verlag, München 2020, (MR-Heger/Petzsche).
• Heine, Günter/Weiβer, Bettina: in: Schönke/Schröder Strafgesetzbuch Kommentar, 30. Auflage, C.H.Beck Verlag, 2019.
• Heinrich, Bernd: Strafrecht Allgemeiner Teil, 3. Auflage, Kohlhammer Verlag, Stuttgart 2012.
• Hillenkamp, Thomas: in: Strafgesetzbuch Leipziger Kommentar, Grosskommentar, 12. Auflage, De Gruyter Verlag, Berlin 2007, (LK-Hillenkamp).
• Hoffmann-Holland, Klaus, in: Münchener Kommentar zum Strafgesetzbuch, Band I, 4. Auflage, C.H.Beck Verlag, München 2020, (MüKo-Hoffmann-Holland).
• Ingelfinger, Ralph: “Schein-Mittäter und Versuchsbeginn”, Juristen Zeitung, 1995. s. 704-714.
• İçer, Zafer: Suça Teşebbüste Hazırlık Hareketleri ile İcra Hareketlerinin Birbirinden Ayrılması, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Jäger, Christian: in: Systematischer Kommentar zum Strafgesetzbuch, Band I, 9. Auflage, Carl Heymanns Verlag, 2017, (SK-Jäger).
• Jescheck, Hans Heinrich/Weigend, Thomas: Lehrbuch des Strafrecht Allgemeiner Teil, 5. Auflage, Springer Verlag, Berlin 1996.
• Kantarcı, Nurullah: İşlenemez Suç, Seçkin Yayınevi, Ankara 2022.
• Kindhäuser, Urs: Strafrecht Allgemeiner Teil, 7. Auflage, Nomos Verlag, Baden-Baden 2015.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2022.
• Krey, Volker/Esser, Robert: Deutsches Strafrecht Allgemeiner Teil, 6. Auflage, Kohlhammer Verlag, Stuttgart 2016.
• Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 13. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2022.
• Krack, Ralf: “Der Versuchsbeginn bei Mittäterschaft und Mittelbarer Täterschaft”, ZStW (110), 1998, Heft 3, s. 611-639.
• Kratzsch, Dietrich: “Die Bemühungen um Präzisierung der Ansatzformel (§22 StGB)- ein absolut untauglicher Versuch?”, Juristiche Arbeitsblätter, 1983, Heft 11, s. 578-587.
• Kretschmer, Joachim: “Unmittelbares Ansetzen (§22 StGB) bei mittelbarer Täterschaft und bei Mittäterschaft”, Juristische Arbeitsblätter, 2020, s. 583-590.
• Kudlich, Hans/Schuhr, Jan: in: Satzger, Helmut/Schluckebier, Wilhelm/ Widmaier, Gunter, Strafgesetzbuch Kommentar, 4. Auflage, Carl Heymanns Verlag, Köln 2019.
• Küper, Wilfried: “Versuchs- und Rücktrittsprobleme bei mehreren Tatbeteiligten”, Juristen Zeitung, 1979, s. 775-787.
• Lackner, Karl/Kühl, Kristian: Strafgesetzbuch Kommentar (StGB), 29. Auflage, C.H.Beck Verlag, 2018.
• Otto, Harro: Grundkurs Strafrecht: 7. Auflage, De Gruyter Verlag, Berlin 2004.
• Önok, Rıfat Murat: Yapısal Suçlarda Failin Tespiti- Müşterek Suç Girişimi ve Örgütsel Hâkimiyete Dayalı Dolaylı Faillik Doktrinleri, Seçkin Yayınevi, Ankara 2019.
• Özgenç, İzzet: Suç Örgütleri, 11. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2018, (Suç Örgütleri).
• Özgenç, İzzet: Suça İştirakin Hukuki Esası ve Faillik, İmaj Ofset Yayıncılık, İstanbul 1996, (Suça İştirakin Hukuki Esası).
• Özgenç, İzzet: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 16. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2020, (Genel Hükümler).
• Öztürk, Bahri/Erdem, Mustafa Ruhan: Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 19. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2019.
• Rengier, Rudolf: Strafrecht Allgemeiner Teil, 12. Auflage, C.H.Beck Verlag, München 2020.
• Roxin, Claus: Strafrecht Allgemeiner Teil, Band II, C.H.Beck Verlag, München 2003.
• Rönnau, Thomas: “Grundwissen-Strafrecht: Versuchsbeginn bei Mittäterschaft, mittelbarer Täterschaft und unechten Unterlassungsdelikten”, Juristiche Schulung, 2014, Heft 2, s. 109-113.
• Schilling, Georg: Verbrechensversuch des Mittäters und des mittelbaren Täters, Carl Heymanns Verlag, Köln 1975.
• Tozman, Önder: Suça Teşebbüs, Adalet Yayınevi, Ankara 2015.
• Valdagua, Maria da Conceiçao: “Versuchsbeginn des Mittäters bei den Herrschaftsdelikten”, ZStW 98 (1986), Heft 4, s. 839-873.
• Wessels, Johannes/Beulke, Werner: Strafrecht Allgemeiner Teil, 34. Auflage, C.F.Müller Verlag, Heidelberg 2004.
• Yenisey, Feridun/Plagemann, Gottfried: Alman Ceza Kanunu -Strafgesetzbuch-, 2. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul 2015.
• Yurtlu, Fatih: İhmali Suçlar, Seçkin Yayınevi, Ankara 2022.
• Zaczyk, Rainer: in: Nomos Kommentar, Kindhäuser, Urs/Neumann, Ulfrid/ Paeffgen, Hans- Ullrich, Strafgesetzbuch, Band 1, 5. Auflage, Nomos Verlag, Baden-Baden 2017, (NK-Zaczyk).
• İnternet Kaynakları
• https://karararama.yargitay.gov.tr. Erişim Tarihi (E.T): 15.10.2022.
• https://www.kazanci.com.tr. Erişim Tarihi (E.T): 02.10.2022.