TÜRK VATANDAŞLIĞININ DOĞUM YERİ (IUS SOLI) ESASIYLA KAZANILMASI

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 229 - 266, 29.05.2023

Sercan Ecemiş

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1276283

Cited By: 1

Öz

Türk vatandaşlığı asli yoldan soy bağı yahut doğum yeri esası ile kazanılabilir. Doğum yeri esası ile Türk vatandaşlığının kazanılmasında, soy bağı esasıyla Türk vatandaşlığının kazanılmasının aksine tek bir amaçtan hareket edilir. O da kişinin vatansız statüsüne düşmesini engellemektir. Vatandaşlığın doğum yeri esasıyla kazanılmasında her ne kadar vatansızlığın önlenmesi amacı olsa da 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’ndaki (TVK) düzenleme, bu amaca aykırı olarak, çifte/çok vatandaşlığa sebebiyet verebilmektedir. Zira Anayasa madde 66’ya göre vatandaşlık ancak kanunun öngördüğü şekilde kazanılır ve kaybedilir. İşte vatandaşlığın kazanılmasında (ve kaybedilmesinde) benimsenen kanunilik prensibi, doğum yeri esasıyla Türk vatandaşlığının kazanılmasında amaçsal yorum yapılmasını engellemektedir. Kimi zaman ise bu ilke, vatandaşlığın kaybında devreye girer ve bu durum doğum yeri esasıyla kazanılan vatandaşlığın kaybedilmesine sebebiyet verir. Ancak bu hal de vatandaşlık hukukunda kabul edilen bir diğer ilke olan istikrar prensibine aykırılık teşkil eder. İşte biz de çalışmamızda, TVK’da düzenlenen doğum yeri esasıyla Türk vatandaşlığının kazanılmasını, hükmün amacına ve istikrar prensibine uygun hale gelebilmesi için bir çözüm önerisinde bulunmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Türk vatandaşlığının kazanılması, Doğum yeri esası, Ius soli, Toprak esası, Türkiye’de bulunmuş çocuk

Kaynakça

• Acer, Yücel/Kaya, İbrahim: Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı İngilizce Özetli, 11. Baskı, Ankara 2020.
• Alibaba, Arzu: Vatandaşlık Hakkı ve Vatandaşlığın Kazanılmasında ve Kaybında İnsan Hakları, Ankara 2021.
• Aybay, Rona/Özbek, Nimet: Vatandaşlık Hukuku, 4. Baskı, İstanbul 2015.
• Aybay, Rona/Özbek, Nimet/Ersen-Perçin, Gizem: Vatandaşlık Hukuku, İstanbul 2019.
• Aygül, Musa: “Evlat Edinme Yolu ile Vatandaşlığın Kaybedilmesi ve Kazanılması”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 99, 2012, s. 45-80.
• Aykaç, Alper Can: “Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi: Strazburg, 6.XI.1997”, Türkiye Barolar Birliği, S. 77, 2008, s. 359-383.
• Azarkan, Ezeli: Uluslararası Hukukta Devletlerin Tanınması (Slovenya, Hırvatistan ve Bosna Hersek), Ankara 2008.
• Başgil, Ali Fuat: “Devletin Ülke Unsuru”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, S. 4, 1946, s. 1261-1281.
• Batır, Kerem: Uluslararası Hukukta Vatandaşlık, 2. Baskı, 2018.
• Belgesay, Mustafa Raşit: Türk Vatandaşlık Hukuku Şerhi, İstanbul 1929.
• Berki, Osman Fazıl: Devletler Hususi Hukuku, C. 1, 6. Baskı, Ankara 1966.
• Berki, Osman Fazıl: “Türk Vatandaşlık Hukukunda Toprak Esasının Geliş-mesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 27, S. 1, 1970, s. 67-75. (Toprak Esası) Birsen, Kemaleddin: Devletler Hususi Hukuku, C. 1, İstanbul 1936.
• Çamyamaç, Anıl: Denize Kıyısı Olmayan ve Coğrafi Bakımdan Elverişsiz Konumda Bulunan Devletlerin Hukuki Durumu, Ankara 2012.
• Çamyamaç, Anıl: “Avrupa’daki Minyatür Devletlerin İkili Diplomatik İlişkilerine Dair Uluslararası Hukuk Açısından Pragmatik Bir Değerlendirme”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 2, 2019, s. 59-162. (Minyatür Devletler)
• Dardağan-Kibar, Esra Gül: “Türk Vatandaşlık Mevzuatı ve Güncel Gelişmeler Işığında Vatandaşlığın Kanuniliği İlkesi”, Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Meseleler Sempozyumu, (editör: Vahit Doğan, Alper Çağrı Yılmaz, Lale Ayhan-İzmirli), Ankara 2019, s. 3-16.
• Doğan, Vahit: Türk Vatandaşlık Hukuku, 16. Baskı, Ankara 2019.
• Egemen-Demir, Işıl: “İdare Hukuku İlkeleri Çerçevesinde Türk Vatandaşlığına Alınma Kararının İptali ve Geri Alınması Kavramları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 139, 2018, s. 129-164.
• Ekşi, Nuray: “Mevzuat ve Antlaşmalar Kapsamında Çocukların Uluslararası Korunması”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 7, 2016, s. 559-574.
• Erdal, Selcen: “Uluslararası Hukukta Tanıma Kurumu ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Örneği”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 1, 2005, s. 157-196.
• Erdem, B. Bahadır: Türk Vatandaşlık Hukuku, 8. Bası, İstanbul 2019.
• Erkan, Mustafa: “Türk Vatandaşlığı Kanununda 7039 Sayılı Kanun ile Yapılan Değişiklerin İncelenmesi”, Public and Private International Law Bulletin, C. 39, S. 2, 2019, s. 415-446.
• Erkut, Celal: “İdare Hukukunda Yokluk Teorisi”, İdare Hukuku ve İlimler Dergisi, C. 9, S. 1-3, 1988, s. 69-91.
• Finck, François: “The State between Fact and Law: The Role of Recognition and the Conditions under which it is Granted in the Creation of New State”, Polish Yearbook of International Law, C. 36, S. 51, 2016, s. 51-81.
• Fişek, Hicri: Türk Vatandaşlık Hukuku, Ankara 1959.
• Göğer, Erdoğan: Türk Tabiiyet Hukuku, Dördüncü Bası, Ankara 1979.
• Göze, Ayferi: Devletin Ülke Unsuru (Sınırları ve Devletle Olan Münasebeti), İstanbul, 1959.
• Gözler, Kemal: İdare Hukuku, 3. Baskı, C. 1, Bursa 2019.
• Grossman, Andrew: “Nationality and the Unrecognised State”, International and Comparative Law Quartely, C. 50, S. 4, 2001, s. 849-876.
• Güngör, Gülin: “Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yılmaz Altuğ’a Armağan, C. 17, S. 1-2, 1997, s. 229-250. (Vatandaşlık Sözleşmesi)
• Güngör, Gülin: “Vatansızlığın Azaltılmasına Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin Bazı Hükümlerinin 5901 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu Üzerindeki Etkisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 63, S. 3, 2014, s. 479-508. (Vatansızlık)
• Güngör, Gülin: Tabiiyet Hukuku, 8. Bası, Ankara 2020.
• Güven, Pelin: “Türk Vatandaşlığının Doğumla Kazanılması – Karşılaştırmalı Hukuk Açısından Konunun Değerlendirilmesi”, Türk Vatandaşlığı Kanunu Tasarısı Sempozyumu (29 Şubat 2008), (editör: Vahit Doğan, Feriha Bilge Tanrıbilir, Banu Şit), Ankara 2018, s. 119-140.
• Hofmann, Rainer: “Overview of Nationality and Citizenship in International Law”, Citizenship and Nationality Status in the Europe, (editör: Síofra O'Leary, Teija Tiilikainen), London 1998, s. 5-19.
• Honohan, Iseult/Rougier, Nathalie “Global Birthright Citizenship Laws: How Inclusive?”, Netherlands International Law Review, C. 65, S. 3, 2018, s. 337-357.
• İleri, Suphi Nuri: Yasaların Çatışması İhtilafı Kavanin, İstanbul 1934.
• Kaya, Gülsüm: Uluslararası Hukukta Kişilik, İstanbul 2020.
• Khalil, Asem: “Palestinian Nationality and Citizenship: Current Challenges and Future Perspectives”, CARIM Research Report 2007/7, European University Institute, Florence, 2007.
• Kohen, Marcelo G.: “Introduction”, Territoriality and International Law, (editör: Marcelo G. Kohen), Cheltenham UK - Northampton, MA, USA, 2016.
• Krasniqi, Gëzim: “Contested States as Liminal Spaces of Citizenship: Comparing Kosovo and the Turkish Republic of Northern Cyprus”, Ethnopolitics, C. 18, S. 3, 2019, s. 298-314.
• Maury, Jacques: Devletler Hususi Hukukuna Dair Bazı Meseleler, (çev. Rabi Koral, Rahmi Çobanoğlu), İstanbul 1948.
• Mutlu, Orçun: “Filistin Devleti’nin Devletlik Statüsüne Dair Bir Değerlendirme”, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, C. 8, S. EUREFE’19 (Özel Sayı), 2019, s. 403-413.
• Nomer, Ergin: Vatandaşlık Hukuku, 7. Baskı, İstanbul 1987. (1987)
• Nomer, Ergin: Türk Vatandaşlık Hukuku, 27. Bası, İstanbul 2020.
• Odman, Tevfik M.: Vatansızların Hukuki Durumu ve Türk Hukuku, Mersin 2011.
• Oppenheim, Lassa Francis: International Law A Treatise, C. 1, Ankara 2020.
• Özbek, Nimet: Türk Vatandaşlık Hukukunda İlgilinin İstemi Gerekmeksizin Türk Vatandaşlığıyla İlişkisinin Kesilmesi, 2. Baskı, Ankara 2019.
• Özbek-Hadimoğlu, Nimet/Teksoy, Barış: “Vatansızlığın Azaltılmasına Dair BM Sözleşmesi (1961) Karşısında Türk Vatandaşlığı Kanunu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 107, 2013, s. 221-244.
• Özçelik, Ali Onur/Pataraya, Anzhela: “Tanınma Sorunu Yaşayan Devletler Açısından Egemenlik ve Tanınma Konusunun Kavramsal Analizi”, Alternatif Politika, C. 11, S. 1, 2019, s. 1-31.
• Özkan, Işıl: Tanınmamış Devletlerin Yasa, Hukuki İşlem ve Kararlarının Tanınması, İstanbul 2017.
• Özkan, Işıl: Göç ve Vatandaşlık Hukuku, Ankara 2022. (Vatandaşlık)
• Pazarcı, Hüseyin: Uluslararası Hukuk, 19. Bası, Ankara 2020.
• Seviğ, Muammer Raşit: Devletler Hususi Hukuku, C. 1, İkinci Bası, İstanbul 1947. (DHH)
• Seviğ, Muammer Raşit: Devletler Hususi Hukuku: Giriş, Vatandaşlık ve Yabancılar Hukuku, İstanbul 1983.
• Shaw, Malcolm N.: “Territory in International Law”, Netherlands Yearbook of International Law, C. 13, 1982, s. 61-91.
• Shearer, Ivan/Opeskin, Brain: “Nationality and Statelessness”, Foundations of International Migration Law, (editör: Brian Opeskin, Richard Perruchoud, Jillyanne Redpath-Cross), Cambridge 2012, s. 93-122.
• Sirmen, Kazım Sedat: Hava Araçlarının Tabiiyeti, Ankara 2005.
• Sirmen, Kazım Sedat: “Toprak Esası (Ius Soli) Prensibi, Uygulanması ve AİHM’nin Yaklaşımı”, Avrupa ve Uluslararası Göç Hukuku, (editör: Gülüm Bayraktaroğlu-Özçelik, Elçin Aktan), Ankara 2022. (Toprak Esası)
• Sur, Melda: Uluslararası Hukukun Esasları, 16. Baskı, İstanbul 2022.
• Şanlı, Cemal/Esen, Emre/Ataman-Figanmeşe, İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, 7. Bası, İstanbul 2019.
• Şöhret, Mesut: Uluslararası Hukukta Devletlerin Tanınması (Tanınmamış Bölgeler), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli 2014.
• Tan, Turgut: İdari İşlemin Geri Alınması, Ankara 1970.
• Teksoy, Barış: “Türk Vatandaşlığın Kazanılması Konusundaki Güncel Eğilim ve Anayasal Kurallar Işığında Saklı Nüfusa İlişkin Düzenlemeler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 76, S. 2, 2021, s. 437-473. Toluner, Sevin: Milletlerarası Hukuk Dersleri Devletin Yetkisi, 5. Bası, İstanbul 1996.
• Topçuoğlu, Ali Aslan: “İslam Hukukunda ve 1869 Tarihli Tabiiyet-i Osmaniye Kanunnamesi’nde Çocukların Vatandaşlık Durumu”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 12, S. 62, 2019, s. 1816-1831. Topuzkanamış, Şafak Evran: Vatandaşlık Üstüne Bir Tez, İstanbul 2013.
• Turhan, Turgut/Tanrıbilir, Feriha Bilge: Vatandaşlık Hukuku, 4. Baskı, Ankara 2017.
• Uluocak, Nihal: Türk Vatandaşlık Hukuku, İstanbul 1989.