AMERİKAN MEDENİ USÛL HUKUKUNDA TARAF SORGUSU

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 939 - 978, 29.11.2023

Burak Işık

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1375596

Öz

Bu çalışmada Amerikan medeni usûl hukukunda dava malzemesinin toplanması açısından oldukça önemli olan “discovery” sürecinde taraflarca kullanılan yöntemlerden birisi olan “taraf sorgusu” incelenir. Türk hukukuna ve hatta Kıta Avrupası hukuk sistemlerine bütünüyle yabancı olan bu yöntem, taraf vekillerinin uyuşmazlığın karşı tarafını ve tanıkları henüz duruşma aşamasına geçilmeden bizzat sorgulamasına imkân verir, böylece uyuşmazlığın çözümünde rol oynaması muhtemel vakıalar ve deliller tespit edilir. Her ne kadar eleştiriye açık yönleri bulunsa da davanın aydınlatılması ve dolayısıyla uyuşmazlığın çözülmesi açısından -taraflarca getirilme ilkesiyle uyumlu olarak- etkinlik sağlayan bu yöntem, hukuk sistemleri arasındaki yakınlaşma da dikkate alındığında, incelemeye değerdir. Bu doğrultuda çalışmada, taraf sorgusu tanıtılmaya çalışılır; faaliyetin amacı, kapsamı ve usûlüne ilişkin açıklamalara yer verilir.

Anahtar Kelimeler

Taraf sorgusu, Amerikan usûl hukuku, Dava malzemesinin toplanması, Taraf hâkimiyeti sistemi, Delil

Kaynakça

• Akkan, Mine: “Medeni Usûl Hukukunda Tanığa Soru Kâğıdı Gönderilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan Özel Sayısı, 2014, s. 555-609.
• Bolayır, Nur: Hukuk Yargılamasında Delillerin Toplanmasında Tarafların ve Hâkimin Rolü, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2014.
• Budak, Ali Cem: “Anglo-Amerikan Medeni Yargılama Hukukunda Bilirkişilik”, İstanbul Barosu Dergisi, C. 65, S. 10-12, 1991, s. 1-15, (Bilirkişilik).
• Budak, Ali Cem: “Avukatlık Kanunu’nun 2. Maddesine Göre Avukatın Bilge ve Belge İsteme Yetkisi”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 1, 2004, s. 363-373, (Avukatın Bilgi ve Belge İsteme Yetkisi).
• Çelikoğlu, Cengiz Topel: “Medeni Usul Hukuku Açısından Türk Hukukunda Avukatın Bilgi ve Delil Toplama Yetkisi”, TBB Dergisi, S. 100, 2012, s. 281-316, (Türk Hukukunda Avukatın Bilgi ve Delil Toplaması).
• Çelikoğlu, Cengiz Topel: Medeni Usul Hukukunda Avukatın Delil Toplaması, Üçüncü Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2014, (Avukatın Delil Toplaması).
• Çiftçi, Pınar: Medenî Yargılama Hukukunda İspat Hakkı ve Sınırlamaları, Adalet Yayınevi, Ankara 2018.
• Darnall, Jason F./Bales, Richard: “Arbitral Discovery of Non-Parties”, Journal of Dispute Resolution, C. 2001, S. 2, 2001, s. 321-336.
• Dees, William A.: “Civil Procedure -- Deposition and Discovery -- Availability of Adversary’s File Under the Federal Rules of Civil Procedure”, North Carolina Law Review, C. 25, S. 3, 1947, s. 313-319.
• Demir Gökyayla, Cemile: Milletlerarası Tahkimde Belge İbrazı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2014.
• Easterbrook, Frank H.: “Discovery as Abuse”, Boston University Law Review, C. 69, S. 3, 1986, s. 635-648.
• Eisenberg, Theodore/Lanvers, Charlotte: “What is the Settlement Rate and Why Should We Care?”, Journal of Empirical Legal Studies, C. 6, S. 11, 2009, s. 111-146.
• Emery, Jack S./Edwards, Linda L./Edwards, J. Stanley: Civil Procedure and Litigation, Delmar Thomson Learning, New York 2000.
• Erdönmez, Güray: Medeni Usûl Hukukunda Belgelerin İbrazı Mecburiyeti, İkinci Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2014.
• Felix, Adrian K./Dolan, Martin A./Kibbe, Rebecca C./Lustrin, Lori: “Deposition, Turning the Table on Difficult Witnesses (and Counsel)”, The Brief, C. 48, S. 2, 2019, s. 30-36.
• Frankel, Marvin E.: “The Search for Truth: An Umpireal View”, University of Pennsylvania Law Review, C. 123, S. 5, 1975, s. 1031-1059.
• Friedenthal, Jack H./Miller, Arthur R./Sexton, John E./Hershkoff, Helen: Civil Procedure Case and Materials, On Birinci Baskı, West Academic Publishing, St. Paul 2013.
• Glannon, Joseph W.: Civil Procedure, Beşinci Baskı, Aspen Publishing, New York 2006.
• Goldstein, Alan K.: “A Short History of Discovery”, Anglo-American Law Review, C. 10, S. 4, 1981, s. 257-270.
• Göksu, Mustafa: “Hukuk Yargılamasında Karşı Tarafın Elindeki Belgelere Delil Olarak Başvurulabilmesi (ABD ve İngiliz Hukuk Sistemlerindeki Discovery ve Disclosure Kurumları ile Karşılaştırmalı Olarak)”, Legal Medenî Usûl ve İcra İflâs Hukuku Dergisi, C. 5, S. 13, 2009, s. 251-282, (Karşı Tarafın Elindeki Belgelere Delil Olarak Başvurulabilmesi).
• Göksu, Mustafa: Hukuk Yargılamasında Elektronik Delil, Adalet Yayınevi, Ankara 2011, (Elektronik Delil).
• Gündüz, Okan: Anglo-Amerikan Hukuku Işığında Medeni Yargılama Hukukunda Dava Yönetimi, Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
• Güralp, Ayşe Gülin: Anglo-Amerikan ve Kıta Avrupası Medenî Yargılama Hukuku Sistemleri’ndeki Reform Çalışmaları, Yeni Gelişmeler ve Türk Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2011.
• Hacıbekiroğulları, Ekin: Milletlerarası Tahkim Hukukunda Deliller ve Delillerin Değerlendirilmesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2012.
• Halberstam, Michael: “The American Advantage in Civil Procedure? An Autopsy of the Deutsche Telekom Litigation”, Connecticut Law Review, C. 48, S. 3, 2016, s. 817-872.
• Hazard, Geoffrey C. Jr.: “Discovery and the Role of the Judge in Civil Law Jurisdictions”, Notre Dame Law Review, C. 73, S. 4, 1999, s. 1017-1028, (The Role of the Judge).
• Hazard, Geoffrey C. Jr.: “Discovery Vices and Trans-Substantive Virtues in the Federal Rules of Civil Procedure”, The University of Pennsylvania Law Review, C. 137, S. 6, 1989, s. 2237-2247, (Discovery Vices).
• Hopwood, William/Pacini, Carl/Young, George: “Fighting Discovery Abuse in Litigation”, Journal of Forensic & Investigative Accounting, C. 6, S. 2, 2014, s. 52-80.
• Johnston, Iain D.: “Apex Witnesses Claim They Are Too Big to Depose”, Litigation, C. 41, S. 1, 2014, s. 41-46.
• Karayalçın, Yaşar: “‘Affidavit’ ve Türk Hukuku”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 13, S. 3-4, 1986, s. 47-56.
• Kessler, Amalia D.: “Our Inquisitorial Tradition: Equity Procedure, Due Process, and the Search for an Alternative to the Adversarial”, Cornell Law Review, C. 90, S. 5, 2005, s. 1181-1275.
• Kuru, Baki: Hukuk Muhakemeleri Usûlü, C. III, Altıncı Baskı, Demir-Demir Yayıncılık, İstanbul 2001.
• Lam, Amalia L.: “Unwarranted Weight of a Paper Barrier: A Proposal to Ax the Apex Doctrine”, Washington University Law Review C. 89, S. 6, 2012, s. 1457-1484.
• Legg, Michael J.: “The United States Deposition - Time for Adoption in Australian Civil Procedure?”, Melbourne University Law Review, C. 31, S. 1, 2007, s. 146-170.
• Meriç, Nedim: “Hâkimin Davayı Aydınlatma Yükümlülüğü”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, Prof. Dr. Bilge Umar’a Armağan Özel Sayısı, 2009, s. 377-424.
• Ovacık, Mustafa: İngilizce-Türkçe Hukuk Sözlüğü, Üçüncü Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 2000.
• Özbek, Mustafa Serdar: “Sosyal Devletin Gereği: Adalete Erişim”, Legal Medenî Usûl ve İcra İflâs Hukuku Dergisi, C. 2, S. 4, 2006, s. 907-928.
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet: Medenî Usûl Hukuku, Onuncu Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2022.
• Pekcanıtez, Hakan/Özekes, Muhammet/Akkan, Mine/Taş Korkmaz, Hülya: Pekcanıtez Usûl, On Beşinci Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Schilken, Ernst (Çev. Nevhis Deren Yıldırım): “Medenî Yargılamada Hâkimin Rolü”, İlkeler Işığı Altında Medenî Yargılama Hukuku, Dokuzuncu Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul 2017, s. 39-60.
• Sicard-Mirabal, Josefa/Derains, Yves: Introduction to Investor-State Arbitration, Wolters Kluwer, 2018.
• Siems, Mathias: Comparative Law, Üçüncü Baskı, Cambridge University Press, Cambridge 2022.
• Silberman, Linda J./Stein, Allan R./Wolf, Tobias Barrington: Civil Procedure Theory and Practice, İkinci Baskı, Aspen Publishing, New York 2006.
• Simil, Cemil: “Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevinin Sınırları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan Özel Sayısı, 2014, s. 1351-1376.
• Stürner, Rolf (Çev. Nesibe Kurt): “Fransa ve Almanya’da Yeni Usul Hukuku Reformları - Hakkaniyet ve Ekonomi Arasında-”, Legal Medenî Usûl ve İcra İflâs Hukuku Dergisi, C. 3, S. 6, 2007, s. 77-84.
• Stürner, Rolf: “Transnational Civil Procedure: Discovery and Sanctions Against Non-Compliance”, Uniform Law Review, C. 6, S. 4, 2001, s. 871-886.
• Tanrıver, Süha: Medenî Usûl Hukuku, Cilt I, Yetkin Yayınları, Ankara 2021, (Cilt I).
• Tanrıver, Süha: Medenî Usûl Hukuku, Cilt II, Yetkin Yayınları, Ankara 2021, (Cilt II).
• Tanrıver, Süha: Medenî Yargıda Bilirkişilik, Yetkin Yayınları, Ankara 2016.
• Teomete Yalabık, Fulya: “Anglo-Amerikan ve Fransız Hukuklarında Bilirkişilik Kurumuna Genel Bakış”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan Özel Sayısı, 2014, s. 2115-2162, (Bilirkişilik).
• Teomete Yalabık, Fulya: “Devlet Yargısında Hâkimin, Milletlerarası Tahkimde Hakem Heyetinin Tanıkların Mahkemeye Çağrılmasında ve Sorgulamasındaki Rolü”, Legal Medenî Usûl ve İcra İflâs Hukuku Dergisi, C. 13, S. 37, 2017, s. 373-423, (Tanıkların Mahkemeye Çağrılması).
• Teomete Yalabık, Fulya: İngiliz ve Amerikan Hukuklarında Vakıaların Getirilmesi ile Delillerin Toplanmasında Hâkimin Rolü ve Türk Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2016, (Hâkimin Rolü).
• Toraman, Barış: “Anglo-Amerikan Hukukunda Mahkeme Tarafından Tayin Edilen Bilirkişiler”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 13, Özel Sayı, 2013, s. 115-129, (Mahkeme Tarafından Atanan Bilirkişiler).
• Toraman, Barış: Medeni Usûl Hukukunda Bilirkişi İncelemesi, Yetkin Yayınları, Ankara 2017 (Bilirkişi İncelemesi).
• Yeazell, Stephan C./Schwartz, Joanna C./Carroll, Maureen: Federal Rules of Civil Procedure, Aspen Publishing, New York 2022.
• Yeşilırmak, Ali: “Amerikan Hukuk Enstitüsü ve Özel Hukukun Bütünleştirilmesine İlişkin Milletlerarası Enstitünün Uluslarötesi Hukuk Usulü Prensipleri”, Legal Medenî Usûl ve İcra İflâs Hukuku Dergisi, C. 1, S. 2, 2005, s. 391-407.
• Zekoll, Joachim: “Comparative Civil Procedure”, The Oxford Handbook of Comparative Law, (Ed.) Reimann, Mathias/Zimmermann, Reinhard, Birinci Baskı, Oxford University Press, Oxford 2006.
• Zuckermann, Adrian A. S.: Justice in Crises: Comparative Dimensions of Civil Procedure, Oxford University Press, Oxford 1999.