Borsaya Kote Edilmemiş Bağlı Nama Yazılı Paylara İlişkin (TTK m. 493) Güncel Bazı Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 2, 1565 - 1594, 27.11.2025

Zehra Yaman

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1691272

Öz

Bu çalışmada, esas sözleşmede yer alan düzenleme ile devri kısıtlanan borsaya kote edilmemiş nama yazılı payların devrinde ortaya çıkan hukuki sorunlar ele alınmaktadır. Borsaya kote edilmemiş nama yazılı payların devri, TTK m. 493 hükmünde düzenlenmektedir. Hükümde ortaklığa yalnızca belirli sebeplerle devri onaylamaktan kaçınma imkânı tanınmıştır. Ortaklık devri esas sözleşmede öngörülen önemli sebeple veya satın alma önerisinde bulunmak kaydıyla reddedebilecektir. Ortaklık, devralanın payları kendi adına ve hesabına aldığını açıkça beyan etmemesi halinde de devri onaylamaktan kaçınma imkânına sahiptir. TTK m. 494 hükmüne göre devir işlemi ortaklık tarafından onaylanmadıkça devralan payın mülkiyetini ve paya bağlı hakları iktisap edememektedir. Dolayısıyla ortaklığın hukuka aykırı ret kararı vermesi halinde devralanın bu karara karşı dava açma hakkına sahip olup olmadığı önemlidir. Diğer bir önemli husus, iradi devirlerde ortaklığın kaçış klozuna başvurması halinde devredenin payın gerçek değerinin tespiti için dava açıp açamayacağıdır. Payın kanuni intikalini düzenleyen TTK m. 493/4 hükmünün ardından TTK m. 493/5, 6 hükümlerinde devralanın bu imkâna sahip olduğuna yönelik bir düzenleme öngörülmüştür. Bu noktada iradi devirlerde devredenin bu hakka sahip olup olmadığı önemlidir. Çalışmada bahsi geçen hukuki sorunlar ele alınmış ve kanunda yer verilen düzenlemelerle ilgili önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Anonim Ortaklık , Nama Yazılı Pay Senetleri , Pay Devri , Bağlam , Borsaya Kote Edilmemiş Nama Yazılı Paylar

Some Current Problems and Solutions Regarding Affiliated Registered Shares Not Listed on the Stock Exchange (Art. 493 TCC)

Öz

This study addresses the legal issues arising from the transfer of registered shares that are not listed on the stock exchange, the transfer of which is restricted by the provisions of the articles of association. The transfer of unlisted registered shares is regulated by Article 493 of the Turkish Commercial Code. The provision grants the company the right to refuse to approve the transfer only for specific reasons. The company may refuse the transfer for important reasons specified in the articles of association or on condition that a purchase offer is made. The company also has the option to refuse to approve the transfer if the transferee does not explicitly declare that they are acquiring the shares in their own name and on their own account. According to Article 494 of the TCC, unless the transfer is approved by the partnership, the transferee cannot acquire ownership of the share and the rights attached to it. Therefore, it is important whether the transferee has the right to file a lawsuit against the partnership's unlawful refusal decision. Another important issue is whether the transferor can file a lawsuit to determine the actual value of the share if the partnership invokes the escape clause in voluntary transfers. Following Article 493/4 of the TCC, which regulates the legal transfer of shares, Articles 493/5 and 6 of the TCC provide that the transferee has this right. At this point, it is important whether the transferor has this right in voluntary transfers. The legal issues mentioned in the study have been addressed, and recommendations have been made regarding the provisions in the law.

Anahtar Kelimeler

Joint Stock Company , Registered Shares , Share Transfer , Vinkulierung , Registered Shares That Are Not Listed On The Stock Exchange

Kaynakça

• Altay, S. Anlam: “Türk ve İsviçre Anonim Ortaklıklar Hukuku’nda Esas Sözleşmesel Bağlam”, İsviçre Borçlar Kanunu’nun İktisabının 80. Yılında İsviçre Borçlar Kanunu’nun Türk Ticaret Hukuku’na Etkileri, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010, s. 563-637. (Esas Sözleşmesel Bağlam).
• Altay, S. Anlam: Anonim Ortaklıklar Hukuku’nda Yönetim Yetkilerinin Devrinin Sorumluluğa Etkileri, 1. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2011 (Yönetim Yetkileri).
• Ata, Özlem: “Borsaya Kote Edilmiş Nama Yazılı Payların Devri”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, C. XVI, S. 2, s. 1-29.
• Aytaç, Zühtü: “Sermaye Piyasası Hukuku Bağlamında Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Pay Sahipliği Hakları”, Avrupa Birliği Perspektifinden Türk Ticaret Kanunu Tasarısının Sermaye Piyasasına Etkileri, Uluslararası Konferans, 16-17 Aralık 2008, Ankara 2010, s. 59-139.
• Bilgili, Fatih/Demirkapı, Ertan: Şirketler Hukuku Dersleri, Dora Yayınları, 8. Bası, 2021.
• Benz, Ulrich: Aktienbuch und Aktionarswechsel, Zürih 1981.
• Berber, Bahaeddin: “Anonim Şirketler Hukukunda Kaçış Klozuna İlişkin Bazı Sorunların Değerlendirilmesi”, AndHD, 2024, C. 10, S. 1, s. 291-304.
• Bozkurt, Tamer: “Anonim Şirketlerde Pay Devrinin Resmi Bir Makamın İznine -Bağlanması ve Bu İznin Hukuki Niteliği Sorunu”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2017, C. 16, S. 2, s. 421-452. (Resmi Bir Makamın İzni).
• Bozkurt, Tamer: Anonim Şirketlerde Pay Devrinin Sınırlandırılması (Bağlam)-Die Vinkulierung-, 1. Baskı, Yetkin Yayıncılık, İstanbul 2016 (Pay Devri).
• Bozkurt, Tamer: “Yargıtay Kararları Ekseninde Bağlı Nama Yazılı Paylarla İlgili Bazı Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2021, s. 119-216 (Yargıtay Kararları).
• Böckli, Peter “Aktionärbindungsverträge, Vinkulierung und Statutarische Vorkaufsrechte unter neuem Aktienrecht”, ZBJV 129/1993, s. 475-506 (Vorkaufsrecht).
• Böckli, Peter: Schweizer Aktienrecht, 5. Bası, Schulthess, Zürih 2022 (Aktienrecht).
• Cenkçi, Esra: “Borsaya Kote Edilmemiş Nama Yazılı Payların Devrinde Kaçış Klozuna Başvuru Hakkının Kötüye Kullanılması”, İstanbul Hukuk Mecmuası 79/2, 2021, s. 379-408 (Kaçış Klozu).
• Cenkçi, Esra: “TTK m. 493/1 Bağlamında Güncel Bir Sorun: Kaçış Klozunun Uygulanmasında Esas Sözlesmesel Dayanak“, BATIDER, 2020, C. XXXVI S. 2, s. 85-118 (Esas Sözleşmesel Dayanak).
• Cramer, Conradin: Zürcher Kommentar, (her. Handschin, Lukas/Jung, Peter), 2. völlig neu bearbeitete Auflage, Zürih 2021.
• Dağ, Üner, Anonim Ortaklıklarda Pay Saibi Açısından Oy Hakkının Kazaılması ve Kullanılması, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul 1996.
• Dekker, Stephan: Aktienrecht Kommentar, Aktiengesellschaft, Rechnungslegungsrecht, VegüV, GeBüV, VASR, (her. Jenaette K. Wibmer), Orel Füssli Verlag, Zürih 2016.
• Müller, Dominique/ Delli Colli, Flavio; “Aspekte der Vinkulierung von nicht börsenkotierten Namenaktien, (4A_623/2018)”, GesKR 2020, s. 140-145.
• Denzler, Beat/ Hochstrasser, Michael: “Bundesgericht, I. zivilrechtliche Abteilung, Urteil 4A_623/2018 vom 31. Juli 2019, A. AG gegen B., Zustimmung zur Übertragung von Aktien und Eintragung im Aktienbuch (zur Publikation vorgesehen)”, AJP, 2019, s.1077-1080.
• Du Pasquier, Shelby/Wolfs, Matthias/Oertle, Matthias: Basler Kommentar, Obligationenrecht II, Art. 530-964 OR, (her. Honsell, Heinrich/Vogt, Nedim Peter/Watter, Rolf), 5. Auflage, Zürih 2016.
• Erdem, Ercüment: “Nama Yazılı Hisse Senetlerine İlişkin Olarak Uygulamada Ortaya Çıkan Bazı Sorunlar ve Yeni TTK’nın Çözümleri”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, XXV, 2011, s. 97-127.
• Forstmoser, Peter/Meier-Hayoz, Arthur/Nobel, Peter: Schweizerisches Aktienrecht, Stämpfli, Bern 1996.
• Gätsch, Andreas: Aktienrecht, (Happ, Wilhelm/ Gross, Wolfgang), 4. Auflage, 2015.
• Germann, Sandro: Die personalistische AG und GmbH Unter besonderer Berücksichtigung von Aktionär- und Gesellschafterbindungsverträgen, SSHW - Schweizer Schriften zum Handels- und Wirtschaftsrecht Band/Nr. 327, 2015.
• Kendigelen, Abuzer: Yeni Türk Ticaret Kanunu: Değişiklikler, Yenilikler ve İlk Tespitler, 3. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• Kırca, İsmail/ Şehirali Çelik, Feyzan Hayal/ Manavgat, Çağlar: Anonim Şirketler Hukuku, C. 1, 1. Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 2013.
• Kläy, Hanspeter: Die Vinkulierung, Theorie und Praxis im neuen Aktienrecht, Basel 1997 (Vinkulierung).
• Kläy, Hanspeter: “Statutengestaltung bei der Vinkulierung nicht kotierter Aktien”, BN 1997, s. 49-78. (Vinkulierung nicht kotierter Aktien).
• Kuhn, Rolf: “Die Übertragung von vinkulierten Namenaktien”, TREX 2011, s. 46-49.
• Manavgat, Çağlar: “Türk Ticaret Kanunu Tasarısının Sermaye Piyasasını Etkileyen Yönleri”, Yeditepe Üniversitesi HukukFakültesi Dergisi,2005, C.2, S. 1, s. 523-551.
• Meier-Hayoz, Arthur/Forstmoser, Peter: Schweizerisches Gesellschaftsrecht, 11., vollständig neu bearbeitete Auflage, Stämpfli Verlag, Bern 2012.
• Müller, Lukas: OR Kommentar Schweizerisches Obligationenrecht, (her. Kostkiewicz, Jolanta Kren/ Wolf, Stefan / Amstutz, Marc/ Fankhauser, Roland), 3. Auflage, Orell Füsli Verlag, Zürih 2016.
• Nagel, Thomas: “Die statutarische Vinkulierung nicht kotierter Namenaktien, Revisionsbedarf der Ablehnungsgründe gemäss Art. 685b Abs. 2 OR”, AJP/PJA 1/2015, s. 190-202.
• Narbay, Şafak; Anonim Ortaklıkta Pay Defteri, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2003 (Pay Defteri).
• Narbay, Şafak; “6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanununa Göre Anonim Ortaklıkta Pay Ve Pay Senetlerinin Devri”, Yıl 2012, Cilt: XVI Sayı: 3-4, s. 201-251 (Pay Senetleri).
• Pulaşlı, Hasan: Şirketler Hukuku Şerhi, C. 3, 4. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2022.
• Sevi, Ali Murat: Anonim Ortaklıkta Payın Devri, 4. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.
• Simil, Cemil/Alpaslan, Mehmet Emin: “Türk Ticaret Kanunu m. 493/5 Hükmü Çerçevesinde Anonim Şirket Paylarının Gerçek Değerinin Belirlenmesinin Hukuki Niteliği ve Esasları”, TAÜHFD, 2025, 7(1), s. 259-296.
• Taşdelen, Nihat: “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun Anonim Ortaklık Pay Devrine Getirdiği Sınırlamalar”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı 2014 (Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan), s. 3351-3387 (Pay Devri).
• Taşdelen, Nihat: Anonim Ortaklıkta Pay Sahipliği Sıfatının Kazanılması, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2005 (Pay Sahipliği Sıfatı).
• Taucher, Joshua Richard: Treuhandervinkulierung gemäss Art. 685d Abs. 2 OR, Dike Verlag, Zürich 2020.
• Tschäni, Rudolf: Vinkulierung nicht börsenkotierter Aktien, Zürih 1997.
• Tekinalp, Ünal (Poroy, Reha/Çamoğlu, Ersin): Ortaklıklar Hukuku I, 15. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2021 (C. I).
• Tekinalp, Ünal (Poroy, Reha/Çamoğlu, Ersin): Ortaklıklar Hukuku II, 14. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2019 (C. II).
• Tekinalp, Ünal: Anonim Ortaklıkta Yeni Bağlam Sisteminin Esasları, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2012 (Yeni Bağlam).
• Teoman, Ömer: “Anonim Ortaklıklar Hukukunda Payın Birim (İtibari-Nominal) Değerinin Oy Hakkının Saptanılmasındaki İşlevi ve Türk Hukuk Sistemi”, Otuz Yıl Ticaret Hukuku, Tüm Makalelerim, C. I, 1971-1982, İstanbul 2000, s. 73-85.
• von der Crone, Hans Caspar: Aktienrecht, 2. Auflage, Schulthess, Bern 2020, s. 179; Bühler, Simon: OTC-Handel mit nichtkotierten Aktien, ZStP - Zürcher Studien zum Privatrecht Band/Nr. 270.
• Ünal, Mücahit: “6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Sermaye Piyasası Araçlarının Kaydileştirilmesi Konusunda Yapılan Değişiklikler”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2011, C. XV, S.2, s. 167-186.
• Yaman, Zehra: Pay Defteri, 2024, Oniki Levha Yayıncılık.
• Yanlı, Veliye/Okutan Nilsson, Gül: “Kaydileştirilmiş Paylar Bakımından Pay Defteri Gerekli Midir?”, Prof. Dr. Sabih Arkan’a Armağan, Oniki Levha Yayınları, İstanbul 2019, s. 1327-1347.
• Yüksel, Sinan: “Borsaya Kote Edilmemiş Bağlı Nama Yazılı Payların Devrinde Şirketin Alım Önerisinde Bulunarak Onay İstemini Reddetme Hakkı (Kaçış Klozu), Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2013/2 (Prof. Dr. Oğuz İmregün’e Saygı Sempozyumu), s. 159-217.