Yaşlı Bireylerde Bilişsel İşlevlerin Korunmasında ve Geliştirilmesinde Bilişsel Eğitimin Önemi

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 4, 334 - 339, 01.11.2018

Merve Aliye Akyol Özlem Küçükgüçlü

Öz

ÖzYaşlanma ile birlikte fiziksel, psikolojik ve sosyal olmak üzere çeşitli işlevlerde gerileme meydana gelmektedir. Bu nedenle günümüzde yaşlı bireylerin bilişsel işlevlerinin korunması ve güçlendirilmesi sağlık profesyonellerinin üzerinde çalıştığı önemli bir konudur. Yaşlanmayla birlikte bilişsel işlevlerin kaybedilmesinin kaçınılmaz olduğu düşünülmesine rağmen, yapılan insan ve hayvan çalışmaları yaşamın her döneminde beynin şekillenebildiğini göstermektedir. Zihinsel uyarıcı faaliyetlerde bulunmanın nöroplastisiteyi harekete geçirebileceği ve böylece bilişsel rezervin artmasının sağlanabileceği düşünülmektedir. Bu zihinsel faaliyetlerden biri olan bilişsel eğitimin de bilişsel gerilemeyi önlemede / yavaşlatmada fayda sağlayabileceği belirtilmektedir. Mevcut zihinsel işlevleri korumak ve en üst düzeye çıkarmak için zihinsel faaliyetler yaşlı bakımında yer almalıdır. Bu derlemenin amacı, yaşlı bireylerde bilişsel fonksiyonların korunması ve iyileştirilmesi konusunda bilişsel eğitimin önemine dikkat çekmek, bu konuda kullanılan programlar hakkında görüş oluşturmak ve iyileştirmeye yönelik girişimler için cesaretlendirmektir. Derlemenin, geriatri alanında çalışan sağlık profesyonellerine yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı, Yaşlı Sağlığı, Bilişsel Eğitim, Hemşirelik.

The Importance of Cognitive Training in the Protection and Improvement of Cognitive Functions in Elderly Individuals

Öz

AbstractThe Importance of Cognitive Training in the Protection and Improvement of Cognitive Functions in Elderly IndividualsAlong with aging, decline occurs in various functions including physical, psychological, social. Therefore, today strengthening and preservation of cognitive functions of elderly people is an important issue in many countries. Although loss of cognitive functions with aging is thought to be inevitable, human and animal studies showed that the brain could be remodeling at every stage of life. It is thought that mental stimulus activities can trigger neuroplasticity and thus increase the cognitive reserve. It is stated that cognitive training, that is one of the mental activities, may be beneficial in preventing / slowing down cognitive decline. Cognitive activities should be taken care of in the elderly in order to maintain and maximize current mental functions. In this review, it is aimed to draw attention to importance of cognitive training on the protection and improvement of cognitive functions in elderly individuals, to create an opinion about the programs used in this issue and to encourage initiatives aimed at improvement. This review is thought to guide health professionals working in the field of geriatrics.

Anahtar Kelimeler

Elderly, Elderly Health, Cognitive Training, Nursing.

Kaynakça

• Acevedo, A., & Loewenstein, D. A. (2007). Nonpharmacological cognitive interventions in aging and dementia. Journal of Geriatric Psychiatry and Neurology, 20 (4), 239-249.
• Akdemir, N., & Akyar, İ. (2009). Geriatri hemşireliği. Akademik Geriatri Dergisi, 1, 73-81.
• Akdeniz, M., Yaman, A., Howe, H., Kavukçu, E., & Yaman, H. (2010). Birincil bakımda bilişsel sorunların yönetimi. GeroFam, 19 (2), 6-10.
• Babacan-Yıldız, G. (2012). Alzheimer hastalığı kliniği: Kognitif semptomlar. In A. T. Işık (Ed.), Her Yönüyle Alzheimer Hastalığı Geriatrik Sendromlar Dizisi 5 (pp.270-274). İstanbul: SomKitap.
• Ball, K. K., Ross, L. A., Roth, D. L., & Edwards, J. D. (2013). Speed of processing training in the ACTIVE study: How much is needed and who benefits? Journal of Aging and Health, 25 (8), 65S-84S.
• Ball, K., Berch, D. B., Helmers, K. F., Jobe, J. B., Leveck, M. D. Marsiske, M., et al. (2002). Effects of cognitive training interventions with older adults: A randomized controlled trial. The Journal of the American Medical Association, 288 (18), 2271-2281.
• Baral Kulaksızoğlu, I., Ekşioğlu Y., Zengin Dağıdır, Z., & Tiryaki, M. (2009). Zihinsel aktiviteler. In Karan, M. A.
• Baral Kulaksızoğlu, I., Dursun, H., Pınar, R., & Seyyar, A. (Ed.). Demanslı yıllara anlam katan aktiviteler: Ergoterapi aktiviteleri, uğraş terapisi aktiviteleri, rehabilitasyon aktiviteleri (pp. 15-46). İstanbul: İBB Basımevi.
• Brain Age Activities Erişim: 13.05.2018 http://brainage.nintendo.com/included-activities/
• Brehmer, Y., Rieckmann, A., Bellander, M., Westerberg, H., Fischer, H., & Bäckman, L. (2011). Neural correlates of traningrelated working-memory gains in old age. NeuroImage, 58 (4), 1110-1120.
• Buckner, L. R. (2004). Memory and executive functions in aging and AD: Multiple factors that cause decline and reserve factors that compensate. Neuron, 44(1), 195-208.
• Chi, H-L., Chu, H., Tsai, J-C., Liu, D., Chen, Y-R., Yang, H-L., et al. (2017) The effect of cognitive-based training for the healthy older people: A meta-analysis of randomized controlled trials. PLoS ONE, 12 (5), 1-20.
• Clare, L., & Woods, R. T. (2004). Cognitive training and cognitive rehabilition for people with early-stage Alzheimer’s disease: A Review. Neuropsychological Rehabilitation, 14(4), 385-401. Cogmed Erişim: 13.05.2018 https://www.cogmed.com/
• Çiftçi Kavaklıoğlu, B. (2016). Multipl skleroz hastalarında bilgisayar destekli kognitif rehabilitasyonun etkilerinin değerlendirilmesi: Randomize kontrollü çalışma. T. C. Sağlık Bakanlığı Bakırköy Bölgesi İstanbul İli Kamu Hastaneleri Birliği Sağlık Bilimleri Üniversitesi Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nöroloji Anabilim Dalı Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, İstanbul, Türkiye. Dakim Erişim:13.05.2018 https://www.dakim.com/
• Demir Akça, A. S., Saraçlı, Ö., Emre, U., Atasoy, N., Güdül, S., Özen Barut, B., et al. (2014). Hastanede yatan yaşlılarda bilişsel işlevlerin günlük yaşam aktiviteleri, depresyon, anksiyete ve klinik değişkenlerle ilişkisi. Nöropsikiyatri Arşivi, 51, 267-274.
• Dila, B. (2016). Multipl skleroz hastalarında bilişsel işlevin değerlendirilmesi. İç Hastalıkları Hemşireliği Programı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul, Türkiye.
• Garcia-Campuzano, M. T., Virues-Ortega, J., Smith, S., & Moussavi, Z. (2013). Effect of cognitive traning targeting associative memory in the elderly: A small randomized trial and a longitudinal evaluation. Journal of the American Geriatrics Society, 61(12), 2252-2254.
• Gates, N., Sachdev, P., Singh, M. F., & Valenzuela, M. (2011). Cognitive and memory training in adults at risk of dementia: A systematic review. BMC Geriatrics, 11 (55), 1-14.
• Hardy, J., & Scanlon M. (2009). The science behind lumosity. Erişim: 13.05.2018.
• http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.604.651&rep=rep1&type=pdf
• Hardy, J. L., Nelson, R. A., Thomason, M. E., Sternberg, D. A., Katovich, K., Farzin, F., et al. (2015). Enhancing cognitive abilities with comprehensive training: A large, online, randomized, active-controlled trial. PLoS One, 10 (9), 1-17.
• Jobe, J., Smith, D. M., Ball, K., Tennstedt, S. L., Marsiske, M., Willis, S. L., et al. (2001). ACTIVE: A cognitive intervention trial to promote independence in older adults. Controlled Clinical Trials, 22 (4), 453-479.
• Kafadar, H., Akıncı, Z., & Çakır, B. (2015). Effects of cognitive development method on the cognitive development of 10 to 12 year old children. International Online Journal of Educational Sciences, 7 (1), 65-78.
• Kafadar, H. (2004). Akıcı zekânın performans zekâ, sözel zeka, yönetici işlevler, çalışma ballaği, seçici dikkat ve kısa süreli bellek süreçlerinden yordanması. Psikoloji Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara, Türkiye.
• Karadakovan A. (2014). Yaşlı Sağlığı ve Bakım. In Karadakovan A. (Ed.), Yaşlılığa Genel Bakış (pp.3-5). Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi.
• Karakaş, S., & Karakaş M. (2000). Yönetici işlevlerin ayrıştırılmasında multidisipliner yaklaşım: Bilişsel Psikolojiden Nöroradyolojiye. Klinik Psikiyatri, 3 (4), 215-222.
• Kim, G. H., Jeon, S., Im, K., Kwon, H., Lee, B. H., Kim, G. Y., et al. (2015). Structural brain changes after traditional and robot-assisted multi-domain cognitive traning in community-dwelling health elderly. PLoS One, 10 (4), 1-19.
• Kotan, Z., Sarandöl, A., Eker, S. S., & Akkaya, C. (2009). Depression, neuroplasticity and neurotrophic factors. Current Approaches in Psychiatry, 1, 22-35.
• Kueider, A., Bichay, K., & Rebok, G. (2014). Cognitive training for older adults: What is it and does it work? Center on Aging at American Instutes for Research, 1-8.
• Kueider, A. M., Parisi, J. M., Gross, A. L. & Rebok, G.W. (2012) Computerized cognitive training with older adults: A systematic review. PLoS ONE, 7, 1-13.
• Kutlu Y. (2010). Yaşlı Hastanın Psikososyal Bakımı. In Fındık Ü. Y., & Erol Ö. (Ed.), Geriatrik Hasta ve Hemşirelik Bakımı (pp.86-106). Ankara: Alter Yayıncılık.
• Kwok, T., Wong, A., Chan, G., Shiu, Y. Y., Larn, K-C., Young, D., et al. (2013). Effectiveness of cognitive traning for Chinese elderly in Hong Kong. Clinical Interventions in Aging, 8, 213-219.
• Lumosity Erişim:13.05.2018 https://www.lumosity.com/ Maslow, K., & Mezey, M. (2008). Recognition of dementia in hospitilized older adults. The American Journal of Nursing, 108(1), 40-49.
• Miller, K. J., Dye, R. V., Kim, J., Jennings, J. L., O’Toole, E., Wong, J., et al. (2013). Effects of a computerized brain exercise program on cognitive performance in older adults. American Journal of Geriatric Psychiatry, 21 (7), 655-663.
• Mozolic, J. L., Long, A. B., Morgan, A. R., Rawley-Payne, M., & Laurienti, P. J. (2011). A cognitive traning intervention improves modality-specific attention in a randomized controlled trial of healthy older adults. Neurobiology of Aging, 32 (4), 655-668.
• MyBrainTrainer Erişim: 13.05.2018 http://www.mybraintrainer.com/
• NoroSOFT Erişim: 13.05.2018 http://www.norosoft.com/
• Nouchi, R., Taki, Y., Takeuchi, H., Hashizume, H., Akitsuki, Y., Shigemune, Y., et al. (2012). Brain training game improves executive functions and progressing speed in the elderly: A randomized controlled trial. PLoS One, 7 (1), 1-9.
• Posit Science Erişim: 13.05.2018 https://www.brainhq.com/ Peretz, C., Korczyn, A. D., Shatil, E., Aharonson, V., Birnboim, S., & Giladi, N. (2011). Computer-based, personalized cognitive training versus classical computer games: A randomized double-blind prospective trial of cognitive stimulation. Neuroepidemiology, 36 (2), 91-99.
• Salthouse, T. A. (2004). What and when of cognitive aging. Current Directions in Psychological Science, 13 (4), 140-144.
• Scanlon, M., Drescher, D., & Sarkar, K. (2007). Improvement of visual attention and working memory through a web-based cognitive training program. A Lumos Labs, 1-5.
• Shah, T. M., Weinborn, M., Verdile, G., Sohrabi, H. R. & Martins, R. N. (2017). Enhancing cognitive functioning in healthy older adults: A systematic review of the clinical significance of commercially avaible computerized cognitive training in preventing cognitive decline. Neuropsychology Review, 27(1), 62-80.
• Shipstead, Z., Hicks, K. L., & Engle, R. W. (2012). Cogmed working memory training: Does the evidence support the claims? Journal of Applied Research Memory and Cognition, 1(3), 185-193.