Sağlık Okuryazarlığı Nedir? Nasıl Ölçülür?

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 4, 142 - 147, 01.11.2016

Medine Yılmaz Zeliha Tiraki

Öz

Uluslararası literatürde daha çok kullanılan sağlık okuryazarlığı kavramı giderek ülkemizde de yaygınlaşmaya başlamıştır. Sağlık okuryazarlığı sağlık hizmetlerine ulaşım, öz-bakım ile sağlık hizmeti sunan ekip ve birey arasındaki etkileşim olmak üzere üç temel noktada sağlık sonuçlarını etkilemektedir Sağlık okuryazarlığı okuma-yazma becerilerinin ötesinde sağlıklı davranışlar, ilaçların doğru kullanımı, sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanacağını bilmek, aydınlatılmış onam formlarını anlamak ve imzalamak, özbakım ve hastalık yönetimi hakkında kararlar verebilmek, evdeki tıbbi cihazları doğru kullanabilmek, bakım veren rolünü üstelenebilmek gibi sağlık bilgilerini kavrama ve değerlendirme yetisini kapsamaktadır Bireylerin sağlık durumu, sağlıkta eşitsizlik, maliyet artışları, sağlık bilgilerine ulaşabilme gibi etkenler gözönüne alındığında sağlık okuryazarlığını artırmaya yönelik girişimlerin planlanması ve uygulanması önem kazanmaktadır. Bu derlemede sağlık okuryazarlığı tanımından, sağlık okuryazarlığının öneminden, Türkçe literatüre kazandırılmış olan sağlık okuryazarlığından bahsedilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Okuryazarlığı, Sağlık Okuryazarlığını Ölçme, Hemşirelik.

What is the Health Literacy? How Assessment?

Öz

The concept of health literacy, which is widely used in the international literature, is beginning to be used in this country. Health literacy
affects health outcomes at the three key points of access to health services, self-care and interaction between the individual and the team
providing health service. Health literacy includes not only the skills of reading and writing, but the concept of such health related knowledge
as healthy behaviour, the correct use of medication, knowing how to make use of health services, understanding and signing informed
consent forms, being able to make decisions on self-care and illness management, being able to use home health equipment correctly, and
being able to take on the role of care-giver, and the ability to evaluate them. Considering factors such as the health of individuals, inequality
in health, increasing costs, and the ability to access health information, it is becoming increasingly important to plan and put into practice
approaches to increase health literacy. This review will cover the definition of health literacy, its importance, and the Turkish version of
various measurement instruments

Anahtar Kelimeler

Health Literacy, Assesment of Health Literacy, Nursing.

Kaynakça

• Akalın, E. (2012). Sağlık Okuryazarlığı Nedir? Neden Önemlidir? Erişim: 10.09.2015.
• http://www.saglikpolitikalari.org/images/dosyalar/saglik-okuryazarligi-neden-onemli erdal-akalin-2012.pdf
• Ad Hoc Committee on Health Literacy for the American Council on Scientific Affairs, American Medical Association
• (AMA). (1999).Health Literacy: Report of the Council on Scientific Affairs. Journal of the American Medical Association (JAMA), 281: 552-557.
• Aslantekin, F.,Yumrutaş M. (2014). Sağlık okuryazarlığı ve ölçümü. TAF Preventive Medicine Bulletin, 2014, 13(4), 327- 334.
• Baker, DW. (2006). The mean in hand the measure of health literacy. International Medicine, 21,878-883.
• Barrett, S.E., & Puryear, J.S.(2006). Health literacy: improving quality of care in primary care settings. journal of health care for the poor and underserved.17(4),690-697. Erişim: 26/05/2015.
• (http://muse.jhu.edu/login?auth=0&type=summary&url=/journals/journal_of_health_care_for_the_poor_and_underserved /v017/17.4barrett.html).
• Bass, P.F., Wilson, J.F., Griffıith, C.H. (2003). A shortened instrument for literacy screening. Journal of General Internal Medicine, 18(12), 1036–1038.
• Berkman, ND. (2011). Low health literacy and health outcomes: An updated systematic review. Annals of Internal Medicine, 155, 97-107.
• Betz, L.C., Ruccgone, K., Meeske, K. & Chang, N (2008). Health literacy: a pediatric nursing concern, Pediatric Nursing, 34(3), 231–239.
• Cho, Yl., Lee SY., Arozullah, A.M., & Crittenden, K.S. (2008). Effects of health literacy on health status and health service utilization amongst the elderly. Social Science & Medicine, 66(8), 1809–16.
• Çimen, Z., Bayık Temel A. (2015). Kronik hastalığı olan yaşlı bireylerde sağlık okuryazarlığı ve sağlık algısı ilişkisi. Halk Sağlığı Hemşireliği Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir, Türkiye.
• Davis, T.C., Crouch,. M., Long, S.W., Jackson, R.H., Bates, P., George, R.B., et al. (1991). Rapid assessment of literacy levels of adult primary care patients. Family Medicine, 23(6), 433-5.
• Davis, T.C., Long, S.W., Jackson, R.H., Mayeaux, E.J., George, R.B., Murphy, P.W., et al. (1993). Rapid estimate of adult literacy in medicine: A shortened screening instrument, Family Medicine, 25, 391-395.
• Davis, TC., Michielutte, R., Askov, EN., Williams, M.V., & Weiss, BD. (1998). Practical assessment of adult literacy in health care. Health Education and Behavior, 25(5), 613-624.
• Durusu Tanrıöver, M., Yıldırım, HH., Demiray Ready, N., Çakır, B., & Akalın, EH.(2012). Türkiye sağlık okuryazarlığı araştırması, Erişim: 21 Ocak 2015. http://www.sagliksen.org.tr/MediaContent/vYcK-1419245270-mA5r.pdf.
• Eicher, K., Wieser, S., & Bruegger, U. (2009). The costs of limited health literacy: a systematic review. International Journal of Public Health, 54(5), 313-324.
• Fertman, CI. & Allensworth, DD. (2012). Sağlığı geliştirme programları: teoriden pratiğe. Sağlık Bakanlığı, Yayın no: 882. Ankara: Erek.
• Health Literacy in Canada. Canadian Council on Learning (2007). Erişim: 10.05.2015http://www.cclcca.ca/ccl/reports/HealthLiteracy/ HealthLiteracy2007.html.
• Howard, D., Gazmararian, J.A., & Parker, R. (2005). The Impact of Low Health Literacy on the Medical Costs of Medicare Managed Care Enrollees. The American Journal of Medicine, 118(4), 371-377.
• Kutner M, Greenberg E, Jin Y, Paulsen C (2006). The health literacy of America’s adults: Results from the 2003. National Assessment of Adult Literacy. Erişim 23 Eylül 2015. http://nces.ed.gov/pubsearch/pubsinfo.asp?pubid=2006483.
• Mancuso, M.(2009). Assesment and measurement of health literacy: an integrative review of the literatüre. Nursing and Health Sciences, 11, 77-89