Sağlık Davranışlarının Geliştirilmesinde Bir Rehber: Sağlık İnanç Modeli

Yıl 2014, Cilt: 7 Sayı: 3, 230 - 237, 01.08.2014

Sebahat Gözüm Cantürk Çapık

Öz

Çağdaş halk sağlığı felsefesine göre önemli olan bireyin hasta olmadan önce, henüz sağlıklı iken sağlıklarını korumaları ve geliştirmeleridir. Sağlık İnanç Modeli, sağlığı koruyan ve geliştiren davranışların yanı sıra pek çok sağlık probleminde hastanın tedaviye uyumunu neyin motive ettiğini ya da engellediğini açıklamada ve ölçmede etkin bir rehberdir. Bu yazıda Sağlık İnanç Modelinin bileşenleri hakkında kısa bir bilgi verilerek, SİM rehberliğinde olumlu sağlık davranışı geliştirmek amacıyla yapılan sağlık eğitimlerinin etkinliğine yönelik kanıtların incelenmesi planlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık inanç modeli, hemşirelik araştırmaları, tutum, davranış.

A Guide in the development of health behaviours: Health Belief Model (HBM)

Öz

According to the philosophy of contemporary public health, it is important that before individuals get ill, they need to protect
their health while they are healthy. Health Belief Model is an active guide to explain and measure what motivates the patient's
adherence to treatment or block in the many health problems as well as behaviours protecting and developing. In this article,
examining the evidence for the effectiveness of health education conducted the purpose of developing positive health
behaviors with HBM guidance by giving a brief overview about the components of the Health Belief Model is planned.

Anahtar Kelimeler

Health Belief Model, nursing research, attitude, behaviour.

Kaynakça

• Baysal HY. (2008). Meme kanseri ve mamografiye ilişkin sağlık inançları ile telefonla hatırlatmanın tekrar mamografi çektirmeye etkisi. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı. Doktora Tezi. Erzurum.
• Canbulat N. (2006). Sağlık çalışanlarının meme kanseri, kendi kendine meme muayenesi ve mamografiye ilişkin sağlık inançlarının incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı. Doktora Tezi. Erzurum.
• Capik C. (2011). Web Destekli Eğitim ve Danışmanlığın Prostat Kanseri Taramalarına İlişkin Sağlık İnancı, Bilgi Düzeyi ve Taramalara Katılmaya Etkisi. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı. Doktora Tezi. Erzurum.
• Capik C & Gozum S. (2011). Development and validation of health beliefs model scale for prostate cancer screenings (HBM-PCS): evidence from exploratory and confirmatory factor analyses. Eur J Oncol Nurs 15(5): 478-485.
• Capik C & Gozum S. (2012). The effect of web-assisted education and reminders on health belief, level of knowledge and early diagnosis behaviors regarding prostate cancer screening. Eur J Oncol Nurs 16(1): 71-77.
• Champion VL. (1993). Instrument refinement for breast cancer screening behaviors. Nurs Res 42(3): 139- 143.
• Champion VL & Skinner CS. (2008). The health belief model. health behavior and health education: theory, research, and practice. Glanz K, Rimer BK & Viswanath K. San Francisco. Jossey-Bass.
• Christy MA, Perkins SM, Tong Y, Connie KBS, Champion VL, Skinner CS Springston JK, Imperiale TF, Rawl SM (2013). Promoting Colorectal Cancer Screening Discussion A Randomized Controlled Trial. Am J Prev Med 2013;44(4):325–329.
• Conner M & Brkshire PN. (2005). Predicting health behaviour. Berkshire. McGraw-Hill Education. Dedeli O & Fadıloglu C. (2011). Development and evaluation of the health belief model scale in obesity. TAF Prev Med Bull 10(5): 533-542.
• Duran Ö. (2008). Kendi kendine meme muayenesi ile ilgili verilen planlı eğitimin kadınların sağlık inançları ve algılanan sağlık durumlarına etkisi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Doktora Tezi. Sivas.
• Durmuş T. (2010). Kadın sağlık çalışanlarının meme kanseri risk düzeyi ve tarama davranışlarına yönelik sağlık inançlarının belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Sivas.
• Ersin F. (2012). Sağlığı geliştirme modelleri ile yapılan hemşirelik girişimlerinin kadınların meme ve serviks kanserine yönelik erken tanı davranışlarına etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi. İzmir.
• Goulia OD, Gkika ZM & Tsekoyra A. (2010). Development of a health believe model (HBM) scale for glaucoma. Acta Ophthalmologica 88(Spess.).
• Grace MG, Wanzhen F, Carolyn T, Yin F, Shaokui ZG & An NJ. (2013). Health beliefs associated with cervical cancer screening among Vietnamese Americans. Journal of Women's Health 22(3): 276- 288.
• Guvenc GA, Akyuz A & Acikel CH. (2011). Health belief model scale for cervical cancer and Pap smear test: Psychometric testing. J Adv Nurs 67(2): 428-437.
• Güney E. (2009). İzmir’de bir fabrikada çalışan kadınların sağlık inançları ile sosyo-demografik özelliklerinin meme kanseri erken tanı davranışlarına etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. İzmir.
• Güvenç G. (2008). Serviks kanseri hakkında farkındalık artırmaya yönelik geliştirilen yöntemin kadınların pap smear yaptırmalarına etkisi. Genelkurmay Başkanlığı Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Kadın Hastalıkları Ve Doğum Hemşireliği Bilim Dalı Başkanlığı. Doktora Tezi. Ankara.
• Hayden J. (2009). Health belief model. introduction to health behavior theory. Canada. Jones and Barlett Publishers.
• Jane O. (2004). Health psychology: a text book. Berkshire. McGrawHill Education.
• Karen P & Karen C-N. (2013). Effectiveness of community ıntervention in ımproving bone health behaviors in older adults. Journal of Nutrition in Gerontology & Geriatrics 32(2): 145-160.
• Kashfi SM, Khani Jeihooni A, Rezaianzadeh A & Amini S. (2012). The effect of health belief model educational program and jogging on control of sugar in type 2 diabetic patients. Iran Red Crescent Med J 14(7): 442-446.
• Kim KK, Horan ML, Gendler P & Patel MK. (1991). Development and evaluation of the Osteoporosis Health Belief Scale. Res Nurs Health 14(2): 155- 163.
• Mccord AS. (1997). Knowledge, attitues, health beliefs and locus of control of males related to prostate cancer prevention. Master Thesis. The University of Alabama. Alabama.
• Merey S. (2002). Kadınlarda meme kanseri tarama davranışları. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Nezhad SE, Hossein TM & Mahnaz S. (2012). Effect of education based on health belief model on prevention of urinary infection in pregnant. HealthMed 6(12): 4203.
• Öz F. (2004). Sağlık alanında temel kavramlar. Ankara, İmaj İç ve Dış Tic. A.Ş.
• Özmen D. (2004). Sağlık inanç modeli yaklaşımı ile servikal kanserin erken tanısına ilişkin tutumlara yönelik ölçek çalışması. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi. İzmir.
• Öztek Z, Üner S & Eren N. (2012). Halk sağlığı kavramı ve gelişmesi. Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Güler Ç & Akın A. Ankara, Hacettepe Üniversitesi Yayınları. 2: 20.
• Pálsdóttir Á. (2008). Information behavior, health selfefficacy beliefs and health behavior in Icelanders' everyday life. Inf Res 13(1).
• Pirzadeh A & Mazaheri MA. (2012). The effect of education on women's practice based on the health belief model about pap smear test. Int J Prev Med 3(8): 585-590.
• Rohleder P. (2012). Critical issues in clinical and health psychology. London, SAGE Publications.
• Saitoh A, Nagata S, Saitoh A, Tsukahara Y, Vaida F, Sonobe T, Kamiya H, Naruse T, Murashima S.
• (2013) Perinatal immunization education improves immunization rates and knowledge: A randomized controlled trial. Preventive Medicine 56: 398–405
• Sağlık Bakanlığı (2011). Toplum sağlığı merkezi çalışanlarına yönelik sağlığın geliştirilmesi eğitimi rehberi. Ankara, Deniz Matbaacılık.
• Saunders GH, Frederick MT, Silverman S & Papesh M. (2013). Application of the health belief model: development of the hearing beliefs questionnaire (HBQ) and its associations with hearing health behaviors. Int J Audiol 52(8): 558-567.
• Shojaeizadeh DR, Sadeghi MJ, Tarrahi M, Asadi H, Safari H & Lashgarara B. (2012). The effect of educational intervention on prevention of osteoporosis through Health Belief Model (HBM) in volunteers of Khorramabad city’s Health Centers in 2010-2011. Scholars Research Library 3(1): 300- 3007.
• Sullivan KA, White KM, Young RM & Scott C. (2010). The Cerebrovascular Attitudes and Beliefs Scale (CABS-R): the factor structure and psychometric properties of a tool for assessing stroke-related health beliefs. Int J Behav Med 17(1): 67-73.
• Şermet Ş. (2012). Diyabetli Yaşlıların Diyabetin Bakım ve Tedavisine Yönelik Sağlık İnançları. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Programı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Wall JM. (2009). Development of a health-belief-modelbased instrument to assess worker beliefs about using personal protective equipment. The University of Utah. Master Thesis. Utah. Watson D. (1999). Development of the Farm Safety and Health Beliefs Scale. Journal of Agricultural Safety and Health 5(4): 396-406.
• Yılmaz D. (2012). Bir yerleşim bölgesindeki kadınların meme kanseri taramaları konusunda farkındalık ve duyarlılıklarının saptanması. Genelkurmay Başkanlığı Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Kadın Hastalıkları Ve Doğum Hemşireliği Bilim Dalı Başkanlığı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Yılmaz T. (2012). Psychosocial correlates of breast selfexamination and mammography. The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University. Master Thesis. Ankara.
• Tuzcu A. (2013). Sağlığı Geliştirme Modellerine Dayalı Hemşirelik Girişimlerinin Göçmen Kadınlarda Meme Kanseri Erken Tanı Davranışlarına Etkisi. Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı. Doktora Tezi. Antalya.
• Zagumny MJ & Brady DB. (1998). Development of the AIDS Health Belief Scale (AHBS). AIDS Educ Prev 10(2): 173-179.