Üniversitede Çalışan Kadınların Meme Kanserı̇nde Erken Tanıya Yönelı̇k Sağlık İnançları

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 4, 264 - 273, 15.10.2019

Ezgi Özoğul Gülten Sucu Dağ

Öz

Giriş: Kadınların meme kanserinin tanılanmasında erken tanıya yönelik sağlık inançlarının belirlenmesi önemlidir. 

Amaç:Araştırma, bir üniversitede çalışan kadınların meme kanserinde erken tanıya yönelik tutum ve inançlarını belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak planlanmıştır. 

Yöntem:Araştırmanın evreni, üniversitede görev yapan 472 kadın, örneklemini araştırmaya katılma kriterlerine uyan 235 kadın oluşturdu. Veriler “Tanıtıcı Özellikler Formu” ve Champion Sağlık İnanç Modeli Ölçeği (CSİMÖ) kullanılarak 28 Aralık 2016 ve 20 Mart 2017 tarihleri arasında araştırmacı tarafından toplandı. 

Bulgular:

Kadınların yarından fazlasının mamografi çektirdiği ve klinik meme muayenesi yaptırdığı, çoğunluğunun kendi kendine meme muayenesi yaptığı bulundu. İdari kadroda görevli kadınların engel algısı alt boyutundan aldıkları puanların akademik kadroda görev yapan kadınların aldıkları puanlara göre yüksek olduğu saptandı. Mamografi çektiren kadınların yarar algısı ve güven algısı alt boyutlarında, KMM yaptıran kadınların duyarlılık ve ciddiyet algısı alt boyutlarında, KKMM yapanlarda yarar algısı, engel algısı, güven algısı ve sağlık motivasyonu alt boyutlarından aldıkları puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu saptandı (p<.05). 

Sonuç:

Araştırmada, kadınların yarısının KKMM yaptıkları, mamografi çektirdiği, klinik meme muayenesi yaptırdığı saptandı. Kadınların meme kanseri ve KKMM ile ilgili güven algılarının yüksek, duyarlılık algısının düşük olduğu ve idari kadroda çalışan kadınların engel algılarının, akademik kadroda çalışan kadınlara göre daha yüksek olduğu belirlendi. 

Anahtar Kelimeler

Meme kanseri, erken tanı, tutum ve davranışlar, sağlık inancı, hemşirelik

Health Beliefs of Women Working at University on the Early Diagnosis in Breast Cancer and the Factors Influencing Health Beliefs

Öz

Women’s
health beliefs on early diagnosis is highly important for diagnosis of breast
cancer. Objectives: This
study aims to determine the health beliefs of women working at a university on
the early diagnosis in breast cancer and the factors affecting their health
beliefs. Methods: 472 women working
at a university constituted the universe and 235 women that agreed to participate
constituted the sample of this descriptive study. Data was collected between 28
January 2016 and 20 March 2017 by using "Descriptive Characteristics
Form" and "Champion’s Health Belief Model Scale (CHBMS)". We
obtained permission from the institution and the ethics board and used
descriptive analysis, Mann-Whitney U Test and Kruskal-Wallis test for data
analysis. Results: More than half of
the women had mammography and Clinical Breast Examination (CBE), and most of
them performed the Breast Self-Examination (BSE). On average, the participants
scored high from the confidence and the health motivation subscales, low from
the susceptibility and the barriers to BSE subscales, and obtained medium
scores from the seriousness and the benefits of BSE subscales of the CHBMS.
Scores obtained from the barriers to BSE subscale was higher for the women
working at the administrative departments, compared to the women working at
academic departments. We found a statistically significant difference between
the participants that performed and did not perform the BSE in terms of the
subscales of susceptibility and seriousness (p<.05). Furthermore, the scores obtained by the participants
that had and did not have mammography from the subscales of the benefits of BSE
and the confidence subscales were statistically significantly different (p<.05). Conclusion: This study found that the confidence and health
motivation perceptions of the participants on early diagnosis methods of breast
cancer were high. Besides, their perceptions on seriousness and the benefits of
the BSE were at adequate levels. Furthermore, their perception of
susceptibility was at medium levels. Finally, perceptions of the women working
at the administrative departments on the barriers to BSE were higher than the
participant women working at academic departments. 

Anahtar Kelimeler

Breast Cancer, Early Detection, Health Belief, Nursing

Kaynakça

• 1.Shrivastava S, Shrivastava P, Ramasamy J. Self breast examination: A tool for early diagnosis of breast cancer. Am J Public Health Res 2013;1(6): 135-9.
• 2.Koçak S, Çelik L, Özbaş S, Sak S, Tükün A, Yalcın B. Meme kanserinde rısk faktörleri, riskin değerlendirilmesi ve prevansiyon: İstanbul 2010 Konsensus Raporu. Meme Sağlığı Dergisi 2011;7(2):47-67.
• 3.Ferley J, Soerjomataram I, Ervik M, Dikshit R, Eser S, Mathers C, et al. Cancer Incidence and Mortality Worldwide: IARC CancerBase No. 11. Lyon, France: International Agency for Research on Cancer 2013; 136(5):359-386. Erişim Adresi: http://globocan.iarc.fr Erişim Tarihi:16.10.2018.
• 4.T.C. Halk Sağlığı Kurumu. Türkiye Kanser İstatistikleri, Ankara, 2014. Erişim Adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kanser-db/istatistik/2014-RAPOR._uzuuun.pdf Erişim Tarihi:16.10.2018.
• 5.Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı. Yataklı Tedavi Kurumları Dairesi, Sağlık İstatistikleri. Lefkoşa, 2012. Erişim Adresi: http://www.saglikbakanligi.com/html_files/istatistikler/2012_iSTATiSTiKLERi/istatistik2012.html Erişim Tarihi:10.01.2019.
• 6.Koçyiğit O, Erel S, Kısmet K, Kılıçoğlu B, Sabuncuoğlu M, Akkuş M. Polikliniğe başvuran kadınların meme kanseri, meme muayenesi ve mamografi hakkında bilgi düzeyi: il merkezinde yapılan bir çalışma. Nobel Med 2011;7(2):19-25.
• 7.Amerikan Kanser Birliği Cancer Facts and Figürs. 2012. Erişim adresi: http://www.cancer.org/research/cancerfactsstatistics/cancerfactsfigures2012 Erişim Tarihi:16.10.2018.
• 8.Kabatas M, Kızıl H, Duman D. Bayan öğretmenlerin meme kanseri ve kendi kendine meme muayenesi hakkında bilgi, tutum ve davranışlarının incelenmesi. Meme Sağlığı Dergisi 2010;6(4):150-155.
• 9.Şahin Z, Özdemir F. Karsta yaşayan kadınların kendi kendine meme muayenesi uygulamasına yönelik bilgi, inanç ve tutumlarının değerlendirilmesi. Tıp Araştırmaları Dergisi 2015;13(2):54-61.
• 10.Altunkan H, Akın B, Ege E. 20-60 yaş arasi kadınların kendi kendine meme muayenesi (KKMM) uygulama davranışları ve farkındalık düzeyleri. Meme Sağlığı Dergisi 2008;4(2):84-91.
• 11.Gençtürk N. Kadın sağlık profesyonellerinin meme kanseri erken tanı yöntemlerini bilme ve uygulama durumları. Meme Sağlığı Dergisi 2013;9(1): 5-9.
• 12.Karasu F, Göllüce A, Güvenç E, Polat F, Delibaş L, Bayır B, ve ark. Bir Vakıf Üniversitesindeki öğrencilere meme kanseri hakkında verilen eğitiminin etkinliği. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilim Dergisi 2017;10(1):14-24.
• 13.Kartal A, İnci F, Koştu N, Çınar İ. Kadınlara ev ortamında verilen bireysel eğitimin kendi kendine meme muayenesi uygulamasına yönelik sağlık inançlarına etkisi. Pamukkale Tıp Dergisi 2017;10(1):7-13.
• 14.Şen S, Başar, F. Kütahya bölgesinde yaşayan kadınların kendi kendine meme muayenesi ve meme kanseri ile ilgili bilgi düzeyleri. Meme Sağlığı Dergisi 2012;8(4):185-190.
• 15.Ginsberg, G, Lauer J, Zelle S, Baeten S, Baltussen R. Cost effectiveness of strategies to combat breast, cervical, and colorectal cancer in sub-Saharan Africa and South East Asia: mathematical modelling study. BMJ 2012;344: 614.
• 16.American Cancer Society. Breast cancer facts&figures. 2013. Erişim adresi: http://www.cancer.org Erişim Tarihi:16.10.2018.
• 17.Duman N, Algier L, Pınar G. Health beliefs of the female academicians about breast cancer, screening tests and the affecting factors. International Journal of Hematology and Oncology 2013;27(1):233-241.
• 18.World Health OrganizationBreast cancer: prevention and control. 2015. Erişimadresi:http://www.who.int/cancer/detection/breastcancer/en/index2.html Erişim Tarihi:16.10.2018.
• 19.Skinner C, Tiro J, Champion V. The health belief model. Health behavior: theory, research, and practice.5 th Edition. San Francisco (US): Jossey-Bass; 2015;75-95.
• 20.Akhtari-Zavare M, Juni M, Said S, Ismail I. Beliefs and behavior of malaysia undergraduate female students in a public university toward breast self-examination practice. Asian Pac J Cancer Prev 2013;14(1):57-61.
• 21.Al-Battawi J, Sofar S. Utilization of health belief model as a guide for prediction of breast self-examination. International Journal for Research In Health Sciences and Nursing 2018;4(1):46-63.
• 22.Karayurt Ö, Coşkun A, Cerit K. Hemşirelerin meme kanseri ve kendi kendine meme muayenesine ilişkin inançları ve uygulama durumu. Meme Sağlığı Dergisi 2008;4(1):15-20.
• 23.Karayurt Ö, Dramalı A. Adaptation of Champion's health belief model scale for Turkish women and evaluation of the selected variables associated with breast self-examination. Cancer Nurs 2007;30(1):69-77.
• 24.Aker S, Öz H, Tunçel E. Samsun'da yaşayan kadınların meme kanseri erken tanı yöntemleri ile ilgili uygulamaları ve bu uygulamaları etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Meme Sağlığı Dergisi 2015;11:115-122.
• 25.Arslan M, Şahin D. Kadınların meme kanseri ve kendi kendine meme muayenesi (KKMM) ile ilgili bilgi durumlarına eğitimin etkisi. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hemşirelik E-Dergisi 2013;1(1):8-16.
• 26. Keten H, Yıldırım F, Ölmez S, Üçer H, Çelik M. Kahramanmaraş kanser erken teşhis tarama ve eğitim merkezi'ne başvuran kadınların meme kanseri konusunda bilgi, tutum ve davranışları. Gaziantep Medical Journal 2014;20(3):212-216.
• 27.Açıkgöz A, Çehreli R, Ellidokuz H. Kadınların kanser konusunda bilgi ve tutumları ile erken tanı yöntemlerine yönelik davranışları. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2011;25(3):145-154.
• 28.Gözüm S, Çapık C. Sağlık davranışlarının geliştirilmesinde bir rehber: sağlık inanç modeli. DEUHFED 2014;7(3):230-237. 29.Abolfotouh M, Ala'a A, Mahfouz A, Al-Assiri M, Al-Juhani A, Alaskar A. Using the health belief model to predict breast self examination among Saudi women. BMC Public Health2015;15(1):1163.
• 30.Jumah J. Knowledge & practice of Saudi women about the prevention of breast cancer. International Journal of Applied 2013;3(2):8-13.
• 31.Diab S, Wahdan I, Gawwad E, Sallam S. Mammography screening utilization behavior among Egyptian female employees in Alexandria. Journal of High Institute of Public Health 2018;48(2):114-124.
• 32.Marmarà D, Marmarà V, Hubbard G.Lifetime utilization of mammography among Maltese women: a cross-sectional survey. BMC public health 2018;18(1):182.
• 33.Wilt TJ, Harris RP, Qaseem A. Screening for cancer: advice for high-value care from the American College of Physicians. Annals of internal medicine, 2015;162(10): 718-725.
• 34.Avci I, Kumcagiz H, Altinel B, Caloglu, A. Turkish female academician self-esteem and health beliefs for breast cancer screening. Asian Pac J Cancer Prev 2014;15(1):155-60.
• 35.Mermer G, Turk M. Assessment of the effects of breast cancer training on women between the ages of 50 and 70 in Kemalpasa, Turkey. Asian Pac J Cancer Prev 2014;14(24):10749-55.
• 36. Tuzcu, A., Bahar, Z., ve Gözüm, S. (2016). Effects of interventions based on health behavior models on breast cancer screening behaviors of migrant women in Turkey. Cancer nursing, 39(2), E40-E50.