Cuma Hutbelerinin Ardından Okunan Nahl Sûresinin 90. Âyetine Verilen Türkçe Anlamın Tefsirlerle Uyumu Meselesi

Yıl 2020, , 191 - 213, 15.06.2020

Zeynel Abidin Aydın

https://doi.org/10.21054/deuifd.702110

Öz

Cuma hutbelerinin ardından Kur'ân-ı Kerîm’den belli bir bölüm okuma geleneği Hz. Peygamber tarafından Kâf sûresi şeklinde başlatılmış, râşid halifeler döneminde farklı pasajlar halinde devam ettirilmiştir. Emevi halifelerinden Ömer b. Abdülaziz dönemine gelindiğinde ise Nahl sûresinin 90. âyeti okunmaya başlanmıştır. Ülkemizde bu gelenek, Nahl sûresinin 90. âyetinin hem Arapçası hem de Türkçesi’nin paylaşılması şeklinde sürdürülmektedir. Lâkin ilk dönem rivâyet ağırlıklı tefsirlerde yer alan bilgiler dikkate alındığında, ülkemizde sunulan meâlinin âyetin Arapçası ile tam uyumlu olmadığı görülmektedir. Bunda, âyet içerisindeki kelimelere dirâyet ağırlıklı tefsirlerde yüklenen anakronik anlamların etkili olduğu anlaşılmaktadır. Çalışmamız, Nahl sûresinin 90. âyetinin doğru anlamının ortaya çıkarılmasına katkı sağlamak suretiyle sahih dini bilgiye sahip olunmasını ve toplumun din konusunda doğru bilgilendirilmesini hedeflemektedir. Bu açıdan âyetin gerçek anlamının tespit edilebilmesi amacıyla, en kadim olanlarından başlamak üzere tefsir külliyatı ana hatlarıyla gözden geçirilmiş ve cümle içerisindeki kelimelere nüzûl zamanı ile eş değer olan anlamlarının verilmesi gerektiği -ki Vucûhu’l-Kur'an ilmi de bunu gerektirmektedir- sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur'an, Tefsir, Meâl, Nahl Sûresi, Rivâyet, Dirâyet, Cuma Hutbesi

Kaynakça

• Altuntaş, Halil - Şahin, Muzaffer. Kur’ân-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2007.
• Âlûsî, Ebu’l-Fadl Şehâbeddîn Mahmûd. Rûhu’l-meâni fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-seb’i’l-mesânî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, t.y.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. el-Mektebetu’ş-Şâmile, t.y.
• Çavuşoğlu, Raşit. “Amasya Müftüsü Mehmed Sabri Yetkin’in Nahl Sûresi 90. Âyeti Bağlamındaki Risale-i Mev’izesi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi = The Journal of International Social Research XI/60 (2018): 1231-1242.
• Ebû Hayyân el-Endelüsi, Muhammed b. Yûsuf. el-Bahrü’l-muhît. Thk. Sıdkı Muhammed Cemil. Beyrut: Darü’l-Fikr, 2010.
• Ebussuûd, İbn Muhammed. İrşâdu’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Riyad: Mektebetu’r-Riyâd el-Hadîse, t.y.
• Elik, Hasan - Coşkun, Muhammed. Tevhit Mesajı Özlü Kur’an Tefsiri. 2. Bs. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
• Fâik, Debreli Vildân. “Nahl/16 Sûresinin 90. Âyetinin Tefsiri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Trc. Mustafa Özel 10/2 (2006): 135-147.
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahmân b. Muhammed. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Mekke: Mektebetu Nezzâr Mustafa el-Bâz, 1417.
• İbn İshâk, Ebû Abdillah Muhammed. es-Sîratu’n-nebeviyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2009.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Kahire: Muessesetu Kurtuba, 2000.
• Karaman, Hayrettin - Çağrıcı, Mustafa - Dönmez, İbrahim Kâfi - Gümüş, Sadrettin. Kur’ân Yolu Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2016.
• Karaman, Hayrettin - Çağrıcı, Mustafa - Dönmez, İbrahim Kâfi - Gümüş, Sadrettin. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2006.
• Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin. Letâifu’l-işârât. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb, 1981.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed Mahmûd. Te’vîlâtu ehli’s-sunne. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle Nâşirûn, 2004.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebu’l-Hasan. Tefsiru Mukâtil b. Süleymân. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb, 1979.
• Nahhâs, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b İsmâil. Me’âni’l-Kur’âni’l-Kerîm. Mektebetu Mişkâti’l-İslâmiyye, t.y.
• Nesefî, Ebu’l-Berakât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medâriku’t-tenzîl ve haqâiqu’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2005.
• Öztürk, Yener. “Hayır ve Şerri Özetleyici Muhtevasıyla Nahl 90. Âyetin Düşündürdükleri”. EKEV Akademi Dergisi-Sosyal Bilimler IX/22 (2005): 87-102.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed b. İbrâhim. Bahru’l-ulûm. Mektebetu Mişkâti’l-İslâmiyye, t.y.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. ed-Durru’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. Kahire: Merkez li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-Arabiyye ve’l-İslâmiyye, 2003.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2015.
• Şener, Abdülkadir - Sofuoğlu, M. Cemal - Yıldırım, Mustafa. Yüce Kur’ân ve Açıklamalı-Yorumlu Meâli. İzmir: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2014.
• Şeyh Zâde, Muhyiddîn. Hâşiyetu Muhyiddîn Şeyh Zâde alâ tefsîri’l-Kâdî el-Beydâvî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1999.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli-l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984.
• Tabersî, Ebû Alî el-Fadl b. el-Hasen. Mecme’u’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Muessesetu’l-A’lemî li’l-Matbûât, 1995.
• Yaşaroğlu, M. Kâmil. “Nahl Sûresi”. TDV İslam Ansiklopedisi. 32: 308-309. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 2006.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an haqâiqi’t-tenzîl ve uyûnu’l-eqâvîl fî vucûhi’te’vîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, t.y.