HİNT ALT KITASI ŞÂFİÎ FIKIH BİRİKİMİNE BİR ÖRNEK OLARAK ZEYNÜDDÎN EL-MELÎBÂRÎ VE FETHU’L-MU‘ÎN Bİ ŞERHİ KURRATİ’L-‘AYN ADLI ESERİ

Yıl 2020, , 7 - 38, 22.12.2020

Mehmet Aziz Yaşar

https://doi.org/10.21054/deuifd.765287

Öz

Hint Alt Kıtası oldukça erken bir dönemde İslâm dini ile tanışmıştır. İslamlaşmaya başlamasıyla birlikte kıtada fıkıh mezhepleri de yayılmıştır. Kıtanın kuzey ve orta kesimlerinde Hanefîlik hâkim mezhep konumunda olmuştur. Buna mukabil kıtanın güney sahil şeridinde ise Şâfiî fıkıh anlayışı benimsenmiş ve bu bölgeden çok sayıda Şâfiî fakîh çıkmıştır. Bu fakîhlerden biri, şöhreti kıtanın dışına da taşınan Zeynüddîn Ahmed el-Melîbârî’dir. Melîbârî, telif ettiği fıkhî çalışmalar ile Şâfiî fıkıh literatürünün gelişmesinde ve yayılmasında önemli bir rol oynamıştır. Onun fıkıh eserleri arasında en çok rağbet gören ise Fethu’l-mu‘în adlı eseri olmuştur. Eser, pek çok ilmî çalışmalara konu edinilmiş ve birçok dile tercüme edilerek geniş bir okuyucu kitlesine kazandırılmıştır. Biz çalışmamızda Melîbârî’nin Şâfiî mezhebinin hâkim olduğu bir bölgenin fakîhi olarak mezhep birikimine katkısını ele aldık. Bu bağlamda Melîbârî’nin hayatı, ilmî şahsiyeti ve eserleri hakkında bilgiler verdikten sonra Fethu’l-mu‘în adlı eseri çerçevesinde onun Şâfiî fıkıh mirasının gelişimindeki katkısını ortaya koymaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Melîbârî, Fethu'l-muîn, Şâfiî, Fıkıh, Hint

Kaynakça

• ‘Avvâdî, Yusûf Muhammed ‘Abduh. “el-‘Allâme Abdurrahman b. Ziyâd el-Maksarî ve cühûdu’l-ilmiyye ve eseruhu ‘alâ talebeti’l-‘ilmi ve’l-muctame‘”. Mecelletu Câmi‘ati’l-Medîneti’l-‘Âlemiyye. 17 (2016), 137-175.
• ‘Ayderûs, Muhyüddîn ‘Abdulkādir b. Abdillah. en-Nûru’s-sâfir ‘an ahbâri’l-karni’l-‘âşir. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405/1985.
• Aslan, Mahsum. İbn Ḥacer el-Heytemî İle Şemsuddîn er-Remlî ve İhtilaf Sebepleri. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Doktora Tezi, 2018.
• Bâ ‘Alevî, Abdurrahman b. Muhammed b. Hüseyin. Buġyetü’l-müsterşidîn fî telhis fetâvâ ba‘di’l-eimmeti mine’l-muteahhirîn. 2 Cilt. Terîm: Dâru’l-Fakîh li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, 1430/2009.
• Bağdatlı, İsmâil Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn. 2 Cilt. İstanbul: Matba‘atü’l-Behiyye, 1370/1951.
• Bilal Aybakan, “Şâfiî Mezhebi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/223-233. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Câvî, Muhammed b. Ömer Nevevî. Kâşifetü’s-secâ şerhu Sefîneti’n-necâ. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1432/2011.
• Kâtib Çelebî, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah. Süllemü’l-vüsûl ilâ tabakāti’l-fuhûl. Thk. Mahmud Abdulkādir Arnaût. 6 Cilt. İstanbul: Mektebetu İrsîkâ, 1431/2010.
• Dimyâtî, Osman b. Muhammed Şetâ el-Bekrî. İ‘ânetü’t-tâlibîn ‘alâ halli elfâzi Fethu’l-mu‘în. 4 Cilt. B.y.: Dâru’l-Fikr li’t-Taba‘ati ve’n-Neşr ve’t-Tavzî‘, 1418/1997.
• Dübyân, Ebû Ömer Dübyân b. Muhammed. el-Mu‘âmelâtü’l-mâliyye esâleten ve mu‘âsere. 20 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Melik Fehd el-Vataniyye, 1432/2011.
• Ezherî, Rafîk Abdulberr el-Vâfî. “eş-Şeyh Ahmed Zeynüddîn el-Mahdûm el-Melîbârî ve hademâtuhu”. Sikâfetü’l-Hinde Mecelletün ‘İlmiyyetün Sikâfiyyetün. 64/3 (2013), 118-169.
• Hâkim, Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el- en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ʿale’ṣ-Sahîhayn (el-Müstedrek ʿale’s-Seyhayn). Thk. Mustafa ‘Abdulkādir ‘Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• Hasenî, Abdülhayy b. Fahriddîn b. Abdilalî. Nüzhetü’l-havâtır ve behcetü’l-mesâmiʿ ve’n-nevâzır. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1420/1999. Hubeyşî, Abdullah Muhammed. Câmi‘u’ş-şürûhi ve’l-havâşî. 3 Cilt. Ebu Dabi: el-Macma‘u’s-Sikâfî, 1425/2004.
• Hüsnî, ‘Abdulhay). es-Sikâfetü’l-İslâmiyye fi’l-Hind. Kahire: Müessesetu Hindâvî li’t-Ta‘lîm ve’s-Sikâfe. 2015.
• İbn Kes̠îr, Ebu’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 Cilt. B.y.: Dâru’l-Fikr, 1407/1986.
• Kalkaşendî, Ebü’l-‘Abbâs Ahmed b. Alî. Subhu’l-aʿşâ fî sınâʿati’l-inşâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, tsz.
• Kallek, Cengiz “İbn Hacer el-Heytemî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/531-534. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Muʿcemü’l-müʾellifîn: Terâcimü musannifi’l-kütübi’l-ʿArabiyye. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, tsz.
• Kılıç, Muhammed Tayyib. “Hint Alt Kıtası Hanefî Fıkıh Birikimine Bir Örnek: Fakih Olarak İmâm Leknevî”. 16/1 (2014), 89-140.
• Komisyon. Indıan wrıtıngs ın Arabıc. Unıversıty Of Calıcut School Of Dıstance Educatıon, tsz.
• Kürdî, Şemsüddîn Muhammed b. Süleymân el-Medenî. el-Fevâʾidü’l-medeniyye fî-men yüftâ bi-ḳavlihî min eʾimmeti’ş-Şâfiʿiyye (müteʾaḫḫiri’s-sâdeti’ş-Şâfi‘îyye). Dımaşk: Dâru Nûru’d-Sabâh, 1432/2011.