Tercüme Eserlerde Dipnot Verilirken Verilen Dipnot İle Adres Gösterilen Temel Kaynağın Uyuşması Meselesi (Hayri Kırbaşoğlu Hadis Müdafaası Örneği)

Yıl 2022, Sayı: 56, 51 - 83, 15.12.2022

Abdülkadir Palabıyık

https://doi.org/10.21054/deuifd.1150252

Öz

Dipnotlar verilerek yapılan akademik ve bilimsel çalışmalarda verilen bilgilerle dipnot olarak gösterilen adresteki bilgilerin tutarlılığı aynı zamanda yapılan ilmi çalışmaya güveni de artırır. Özellikle aynen alıntılarda bu tutarlılık daha da önem arz eder. Bunun yanında karşılaştırma, telmih, tahkiye etme, özet olarak sunma vb. dipnot şekilleri de olabilir. Bu durumlarda ise alıntı ile dipnot arasındaki ilişki ve irtibatın nasıl olduğunu belirten bakınız (bkz), karşılaştırınız (krş.), benzer rivayetler için bakınız gibi kısaltmalar veya açıklayıcı cümleler verilmelidir. Eğer böyle bir durum yoksa dipnotlar genellikle aynen alıntı gibi anlaşılır.
İbn Kuteybe’nin “Te’vilü Muhtelifi’l-Hadis” adlı kitabını ve Hayri Kırbaşoğlu tarafından yapılan “Hadis Müdafaası” isimli tercümesini dipnot-referans kaynak ilişkisi ve tutarlılığı açısından inceledik. Te’vil’in Arapçasında ayetlerin yerleri gösterilmiş fakat “hadislerin tahrici” yapılmamıştır. Buna karşılık Kırbaşoğlu tercümede “hadislerin tahrici”ni de vermiştir. Biz de bu tahriçlerden hareketle tercümenin Te’vil’deki Arapçası ve dipnotlarda verilen temel hadis kaynaklarından sadece veya birinci kaynak olarak verilen Buhari’nin Sahih’indeki yerlerini bulup karşılaştırmaya çalıştık.
Yaptığımız karşılaştırma sonucu özellikle dipnotlarda kaynak olarak gösterilen yerde olmayan hadisler, eksik olanlar, konu farklılığı olanlar ve Te’vilin ana metni ve tercümesinde bahsedilen konu ile alakası olmayan hadislerin var olması özellikle dikkat çekmektedir..

Anahtar Kelimeler

Hadis, Tercüme, Dipnot, Temel Kaynak, İbn Kuteybe, Te’vil

The Issue of Consistency Between the Footnotes Given and the Main Source Referred in the Footnotes in Translated Works (Example of “Hayri Kırbaşoğlu: Hadis Müdafaası”)

Öz

The consistency of the information given in academic and scientific studies with footnotes and the information in the address shown as footnotes also increases the confidence in the scientific study. This consistency is even more important, especially in direct quotations. Besides quotations, comparison, short reference to familiar story, to narrative, summary presentation etc. footnotes types can also be used. In these cases, abbreviations or explanatory sentences should be given, such as see (see), compare (cf.), see for similar narrations, which indicate the relationship and connection between the quotation and the footnote. If this is not the case, footnotes are generally understood as quotations.
We examined Ibn Kutaybe's book called "Te'vilü Muhtelifi'l-Hadis" and its translation titled "Hadis Müdafaası" (Hadith Defense) by Hayri Kırbaşoğlu in terms of footnote-reference source relationship and consistency. In the Arabic of Ta'wil, the places of the verses are shown, but the "originals of the hadiths'' (Hadith with full reference list) is not made. On the other hand, Kırbaşoğlu has given the "the originals of the hadiths" in the translation. Based on these interpretations, we tried to find and compare the Arabic of the translation in Ta'wil and its place in the Sahih of Bukhari, which is given only or some times as the primary source of the main hadith sources given in the footnotes.
As a result of our comparison, it is particularly noteworthy that there are: hadiths that are not in the place indicated as the source in the footnotes, that some hadiths are missing, that have differences in subject, and that there are hadiths that are not related to the subject mentioned in the main text and translation of Ta'wil.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Translation, Footnote, Main Source, Ibn Qutayba, Ta

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah eş-Şeybânî. el-Müsned. İstanbul: Çağrı, 2. Basım, 1413/1992.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiu’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı, 1413/1992.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm Yolları. İstanbul: İFAV, 5. Basım, 2012.
• Dülber, Hatice. İbn Kuteybe ve Hadis Anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri (Hadis) Anabilim Dalı, Doktora, 2008.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Te’vilu Muhtelifi’l-Hadis. thk. Abdulkadir Ahmed Ata. Beyrût: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye, 1408/1988.
• Kandemir, Emrah. “Kütüb-i Sitte Hadislerinde Geçen ‘Leyse Minnî/Minnâ’ İfadeleri Üzerine Mütâlaa”. Hikmet Yurdu 14/28 (2021), 286-309.
• Kırbaşoğlu, Hayri. Hadis Müdafaası. Ankara: Otto, 2017.
• Yazıcı, Hüseyin. “İbn Kuteybe”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C. 20. İstanbul: TDV, 1999.