fî Zılâli’l-Kur’ân ve et-Tefsîrü’l-Kâşif'te Ailede Kadın

Yıl 2023, Sayı: 57, 73 - 103, 29.06.2023

Tuğba Uydaş

https://doi.org/10.21054/deuifd.1253661

Öz

Bu makalede yaşadıkları tarihler birbirlerine çok uzak olmayan Şi’î müfessir Cevad Muğniyye (ö. 1979) ve Mısırlı düşünür Seyyid Kutub’un (ö. 1966) Kur’ân-ı Kerim’de “ailede kadın” konusuna nasıl yaklaştıkları incelenmiştir. Yaşadıkları tarih ve coğrafya olarak birbirlerine yakın sayılsalar da mensup oldukları Şi’î-Sünnî mezhep bakış açılarının konuya yaklaşırken benzer ya da farklı düşünceleri olmasına etki edip etmedikleri tetkik edilmiştir. Günümüzde İslam’da kadın konusu oldukça tartışılan bir konu olarak gündemde olduğu için, çağdaş müfessirlerin aile bireyi olarak kadınlara nasıl yaklaştıklarını karşılaştırmalı bir şekilde ele almak önem arz etmektedir. Bu araştırmada ailede kadın konusu; kız çocuğu olarak kadın, eş olarak kadın ve anne olarak kadın olmak üzere üç ana başlığa ayrılmıştır. Her başlığın altında konuyla ilgili ayet incelenip müfessirlerin yalnızca tefsirlerindeki görüşlerine değinilmiştir. Muğniyye ve Seyyid Kutub’un farklı mezheplere mensup olmakla beraber İslam’da ailede kadınların konumlarıyla ilgili durumlarda -miras konusu dışında- birbirlerine yakın görüşte oldukları sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Aile, Kadın, Muğniyye, Seyyid Kutub.

Kaynakça

• Acar, H. İbrahim. “İddet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/466-471. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Ali, Kevser Kamil-Öğüt, Salim. “Çok Evlilik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/365-369. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Arı, Abdüsselam. “Yetim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/501-503. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Arık, M. Selim. “Boşanma (Talak) Konusunda Bazı Yanlış Algılamalar”. Diyanet İlmi Dergi 40/1 (Ocak-Şubat-Mart 2004), 101-112.
• Arvas, Fatma Balcı. “Aile, Değerler ve Din: Teorik Bir Yaklaşım”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 4/1 (Haziran 2019), 202.
• Atar, Fahrettin. “Nikâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/112- 117. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Ateş, Süleyman. “Kur’an-ı Kerîm’de Evlenme ve Boşanma ile İlgili Âyetlerin Tefsiri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 23 (1978), 221-286.
• Aydın, Mehmet Akif. “Mehir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/389-391. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Bardakoğlu, Ali. “Feraiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/362-363. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Bezzar, Ebû Bekr Ahmed b. ‘Amr el-İtkî. el-Bahru’s-Zehhâr. nşr. Mahfûzurrahmân Zeynullâh ‘Adil b. Sa‘d, Sabri ‘Abdulhâlık eşŞâfi‘î. 18. Cilt. Medine: Mektebetu’l-‘Ulûm ve’l-Hikem, 1424/2003.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1985.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahîh. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Can, Ali. “Kur’an’a Göre Yetimlerin Himayesi”. Diyanet İlmi Dergi 52/3 (Eylül 2016), 129-163.
• Can, İslâm. “Tarih, Toplum Ve Kültür Bağlamında Aile Ve Kadın”. Sistematik Aile Sosyolojisi, ed. Mustafa Aydın. 215-216. Konya: Çizgi Kitabevi, 2019.
• Demircan, Adnan. “Câhiliye ve Hz. Peygamber Döneminde Çok Kadınla Evlilik”. İSTEM: İslâm San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi, 1/2, (2003), 9-32.
• Demircan, Adnan. “Câhiliyye Araplarında Kız Çocuklarını Gömerek Öldürme Âdeti”. İSTEM: İslâm San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi 4/7 (2006), 13.
• Demircan, Adnan. “Câhiliye ile İslâm Nikâh Uygulamaları Arasındaki Benzerlikler ve Farklılıklar-Farklı Bir Yaklaşım-”. Dinlerde NikâhMilletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı, ed. Ömer Dumlu. 35-51. İzmir: Esen Ofset, 2012.
• Döndüren, Hamdi. “Îlâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/61- 62. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Maslahat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/79-94. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî, Sünen-i Ebû Dâvûd, 5 Cilt, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.
• Ebû Hanîfe, Nu‘mân b. Sâbit b. Zûtâ b. Mâh. el-Fıkhü’l-ekber . b.y.: Mektebetü’l-Furkân, 1419/1999.
• Ekinci, Ahmet. “Şiî Mezheplerde Nikâh Akdi ve Boşanma”. Batman Akademi Dergisi 5/2 (2021), 302-342.
• Ekiz, Ahmet. “İslâm Hukukunda İddet Bekleyen Kadının Hak ve Sorumlulukları”, Mehir 3 (1999), 74-76.
• Erbaş, Muammer. “Boşanma Örneğinde Dinî Ahkâmın Kur’an ve Sünnet Işığında Güncellenmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/37 (2013), 9-47.
• Görgülü, Hasan Ali. “Câhiliye Devrinde Boşanma Çeşitleri ve İslâm’ın Boşanmada Örfe İtibar Etmesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (1999), 111-126.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir. Ahkâmü’l-Kur’an. 4 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’lİlmiyye, 1424/2003.
• Meydânî, Abdülganî b. Tâlib el-Lübâb fî şerhi’l-Kitâb, thk. Mahmut Emin Nuvâvî. b.y.: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, ts).
• Muğniyye (Mağniyye), Muhammed Cevâd b. Mahmûd b. Muhammed b. Mehdî el-Âmilî. et-Tefsîr’ul-Kâşif. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Envâr, ts.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. El-Haccâc. el-Câmiu’s-Sahîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1991.
• Seyyid Kutb, İbrâhîm b. Hüseyn eş-Şâzilî. fî Zılâli’l-Kur’an. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’ş-Şurûk Yayınları, 17. Basım, 1412/1991.
• Sağlam, Hadi. “İslâm Hukukunda Mehir Evlilik Sigortası mıdır?”, Universal Journal of Teology1/1 (Aralık 2016), 1-19.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Tûsî, Ebû Ca’fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî. Tehzîbü’l-ahkâm fî şerhi’lMukni’a. Tahran: Dâru’l-İslâmiyye, 1384/1964.
• Şirin, Şükrü, “Zıhâra Dair Bir Değerlendirme”. Dergiabant: Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2021), 461-481.
• Yalçın, İsmail. “Günümüz İslâm Aile Hukuku Kanunlarında Çok Eşlilik Üzerindeki Sınırlandırmalar”. İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/3 (2017), 1707-1725.
• Yaman, Ahmet. “Zıhâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/387- 390. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Yurt, Mehmet Emin. “İslâm’da Anne Olarak Kadına Verilen Değer”, Uluslararası İslâm ve Kadın Çalıştayı, 455-471. Iğdır: Iğdır Üniversitesi Yayınları, 2018.