Türkiye’de Engellilerin İstihdam Yöntemi Olarak Korumalı İşyeri

Yıl 2015, Cilt: 30 Sayı: 1, 145 - 165, 30.06.2015

Özgür Hakan Çavuş , Akay Tekin

Öz

Sosyal politikanın önemli konularından birisi olan engelli istihdamına yönelik yöntemlerden birisi Türkiye’de uygulanmakta olan korumalı işyeri sistemidir. Korumalı işyerleri aracılığıyla engelliler hem rehabilite edilmekte hem de eğitim ve istihdam olanağı bulmaktadır. Türkiye’de uygulanan engelli istihdamı yöntemlerinden birisi olan kota sisteminin yanı sıra korumalı işyeri sistemi ilgi görememiştir. Korumalı işyerlerinde istihdam edilecek engellilerin zihinsel engelli olmaları durumunda önemli sorunlar ortaya çıkacaktır. Korumalı işyeri sistemi engelli istihdamında tek başına uygulanılabilir yöntemlerden birisi olmaktan çok uzakta görünmektedir. Bu çalışmada Türkiye’de uygulanmaya başlanan hem korumalı işyeri sistemi ile ilgili hem de burada istihdam edilecek engellilerin özellikleri ile ilgili ayrıntılı analizler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Korumalı İşyeri, Kota Sistemi, Engelli İstihdamı

Sheltered Workplace as a Method of Employment for the Disabled People in Turkey

Öz

One of the methods for employing process of disabled people, one of the important topics of social policy, is protected workplace system which is applied in Turkey. Not only disabled people are rehabilitated, but also they find the employment and education and training opportunities through protected workplace system. In Turkey, the protected workplace system did not arise enough interest as well as the quota system, which is accepted as one of the methods applied in the process of disabled people. In addition to this, it was determined that the application of any system for employing disabled people did not gain any success. There may be emergence of serious problems in the case that disabled people who are going to be employed in protected work places are mentally disabled. It can be claimed that the system of protected work place is not a convenient method to be applied on its own. This study focuses on the methods detailed analysis were carried about protected work place system and characteristics of disabled people employed here, which was started to be implemented in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Sheltered Workplace, Quota System, Employment for the Disabled People

Kaynakça

• AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI (ASPB) (2013); Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, “1980-2012 Yıllarına Ait Engelli Bireylere İlişkin İstatistikler”, http://www.eyh.gov.tr/upload/Node/7936/files/engelli_istatistik_bulteni_yeni_calisma_Kasim_2013.pdf, (07.08.2014).
• AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI (ASPB) (2011); Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, “İşgücü Piyasasının Engelliler Açısından Analizi”, http://www.eyh.gov.tr/upload/Node/8700/files/Turkce-11-baski.pdf, (01.06.2014).
• AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI (ASPB) (2004); Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, “Türkiye Korumalı İşyerleri Araştırması”,1(2), http://www.eyh.gov.tr/tr/8461/2, (01.06.2014).
• AITCHISON, A., GIBRALTAR, G. (2009), “The History Of Attitudes to Disabled People”, https://attitudes2disability.wordpress.com/2007/02/27/the-traditionalmodel/, (27.01.2015).
• ALPAGUT, G. (2006), “Korumalı İşyeri Kavramı ve Korumalı İş”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Eylül 2006, 29-36.
• ALTAN, Ö.Z. (2003), Sosyal Politika, Anadolu Üniversitesi Yayın No:1477, 53- 54.
• ARIKAN, Ç. (2002), “Sosyal Model Çerçevesinde Engelliliğe Yaklaşım”, Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2(1), http://www.sosyalhizmetuzmani.org/sosyalmodel ozurlu.htm, (01.06.2014).
• AYTEKİN, Ş. (2010), “Engelli İstihdamında Korumalı İşyerleri Çözüm Olacak Mı?”, MESS Mercek Dergisi, Ekim, 148-153.
• BAŞBAKANLIK ENGELLİLER İDARESİ BAŞKANLIĞI (BEİB) (2014), Engellilik Araştırmaları ve İstatistik Dairesi Başkanlığı, http://www.ozida.gov.tr/ulasilabilirlik/Belgeler/2_MEVZUATSTANDART/ULUSLARARASI_SOZLESME/BM_ENGELLIHAKLARISOZLESMESI.pdf, (27.01.2015).
• BAŞBAKANLIK ENGELLİLER İDARESİ BAŞKANLIĞI (BEİB) (2010), Engellilik Araştırmaları ve İstatistik Dairesi Başkanlığı, Engelliliğe Dayalı Ayrımcılıkla Mücadele Sempozyumu, Kasım, 3-5 http://www.ozida.gov.tr/ayrimciliklamucadele/Sempozyum_Kitap_TR.pdf, (26.01.2015).
• BAŞBAKANLIK ENGELLİLER İDARESİ BAŞKANLIĞI (BEİB) (1997), “Toplum Engelliliği Nasıl Anlıyor-1997 Araştırması” http://eyh.aile.gov.tr/data/545886b5369dc3281c69af4f/toplum_ozurlulugu_nasil_anliyor.pdf, (25.01.2015).
• BERGESKOG, A. (2011), “Labour Market Policies Strategies And Statistics For People With Disabilities A Cross-National Comparison”, Working Paper / 2011- 13, http://www.ifau.se/upload/pdf/se/2001/wp01-13.pdf, (01.06.2014).
• CLAPTON, J., FITZGERALD, J. (2013), “The History of Disability: A History of Otherness”, New Renaissance Magazine, http://www.ru.org/human-rights/the- history-of-disability-a-history-of-otherness.html, (26.01.2015).
• GENÇ, Y., ÇAT, G. (2013), “Engellilerin İstihdamı ve Sosyal İçerme İlişkisi”, Akademik İncelemeler Dergisi, 8(1), 363-393, http://dergipark.ulakbim.gov.tr/ akademikincelemeler/article/viewFile/5000049441/5000046762, (01.11.2014).
• GREVE, B. (2009), “Avrupa Birliği Ülkelerinde Engelli Bireylerin İstihdam Durumu ve İstihdam Politikalarına İlişkin Öneriler”, (Uyarlayanlar B. Yalçın, M. Öznaneci), http://www.eyh.gov.tr/tr/8502/Avrupa-Birligi-Ulkelerinde-Ozurlu-Bireylerin-Istihdam-Durumu-ve-Istihdam-Politikalarina-Iliskin-Oneriler, (01.06.2014).
• GÜVEN, S. (2009), Sosyal Politikanın Temelleri, Ezgi Kitapevi, Bursa.
• INTERNATIONAL LABOUR ORGANIZATION (ILO) (2011a), “Promoting Decent Work for All: Opening Training and Employment Opportunities for Persons with Disabilities,” http://www.ilo.org/jakarta/whatwedo/publications/ WCMS_160361/lang--en/index.htm, (07.08.2014).
• INTERNATIONAL LABOUR ORGANIZATION (ILO) (2011b), “Equality at Work: The Continuing Challenge, Global Report”, Under the Follow-up to the ILO Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work, International Labour Conference, 100th Session, http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_norm/- --relconf/documents/meetingdocument/wcms_154779.pdf, (07.08.2014).
• KREGEL, J., DEAN, D.H. (2012), “Sheltered vs. Supported Employment: A Direct Comparison of Long-Term Earnings Outcomes For Individuals with Cognitive Disabilities”, http://www.worksupport.com/documents/shelteredchap3. pdf , (11.11.2014).
• KUZGUN, İ. (2014), “Türkiye’de Engellilerin Ücret Karşılığı İstihdamını Belirleyen Değişkenler Ve Öneriler”, Journal of Yasar University, 2451- 2466, http://journal.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2012/08/10-KUZGUN.pdf, (25.01.2015).
• MIGLIORE, A. (2010), “Sheltered Workshops”, International Encyclopedia of Rehabilitation, http://cirrie.buffalo.edu/encyclopedia/en/article/136/, (11.11.2014).
• MONT, D. (2004), “Disability Employment Policy”, Social Protection Discussion Paper Series, Social Protection Unit, Human Development Network, The World Bank, http://www.handicap-international.fr/bibliographie-Handicap/4PolitiqueHandicap/thematique/Emploi/DisabilityEmploy.pdf, (01.06.2014)
• NETTLES, J. (2013), “From Sheltered Workshops to Integrated Employment: A Long Transition”, Lynchburg, Virginia, Spring 2013, http://www.lynchburg.edu/mwg-internal/de5fs23hu73ds/progress?id=iKz/kxRrWK, (10.11.2014).
• OKUR, N. E., ERBİL, F (2013), “Sosyal Haklar Ve Engelliler: Engellilik Modelleri Bağlamında Tarihsel Bir Değerlendirme”, Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu, http://www.sosyalhaklar.net/2010/bildiri/okur.pdf, (01.06.2014).
• ÖZ, C.S., ORHAN, S. (2012), “Engelli İstihdam Yöntemlerinin Uygulanabilirliği Üzerine Bir Değerlendirme”, 3(2), http://asosindex.com/journal-article-fulltext?İd =21554&part=1, (01.06.2014).
• ÖZGÖKÇELER, S., ALPER, Y. (2010), “Engelliler Kanunu’nun Sosyal Model Açısından Değerlendirilmesi”, İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 33-54, http://www.berjournal.com/wp-content/plugins/downloads-manager/upload/BERJ%201(1)2010%20article3%20pp.33-54.pdf, (01.06.2014).
• SEYYAR, A. (2012), “Uluslararası Boyutuyla Engelli Kota Sistemi”, Kamu- İş, http://www.kamu-is.org.tr/pdf/611.pdf, (07.08.2014).
• TEN, B., BROEK, J. (1995), “The Character And Function Of Sheltered Workshops”, http://www.blind.net/resources/employment/the-character-andfunction-of-sheltered-workshops.html, (01.11.2014).
• THORNTON, P. (2009), “Employment Quotas, Levies and National Rehabilitation Funds Funds For Persons With Disabilities: Pointers For Policy And Practice”, International Labour Organization, http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@ed_emp/@ifp_skills/documents/publication/wcms_106625.pdf, (07.08.2014).
• TOKOL, A., ALPER, Y. (2011), Sosyal Politika, Dora Yayınları, Bursa.
• TOM MARTIN & ASSOCIATES (TMA) (2011), “Sheltered Employment”, A Review of the Literature, http://www.tma.ie/downloads/sheltered_employment_ review.pdf, (01.06.2014).
• TORRE V.D.L, FENGER, M. (2014), “Policy İnnovations For İncluding Disabled People in the Labour Market: A Study of Innovative Practices of Dutch Sheltered Work Companies”, Internatıonal Social Security Association Review, 67(2), http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/issr.12038/pdf (11.11.2014).
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ (TBMM) (2013), İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, “Engelli Hakları İnceleme Raporu”, 24. Dönem 3. Yasama Yılı, 2013, http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/docs/2013/raporlar/ engelli_haklari_inceleme_raporu.pdf, (01.06.2014).
• TÜRKİYE İŞ KURUMU (İŞKUR) (2012), “1980-2012 Yılları Yıllık İstatistik Bültenleri”, (01.06.2014).
• TÜRKİYE İŞ KURUMU (İŞKUR) (2013), “Yıllık İstatistik Bültenleri” http://www.iskur.gov.tr/KurumsalBilgi/istatistikler.aspx#dltop, (01.06.2014).
• TÜRKİYE İŞ KURUMU (İŞKUR) (2014), “Yıllık İstatistiklerinin Değerlendirilmesi” http://www.iskur.gov.tr/TabId/189/ArtMID/1139/ArticleID/ 347/Kendi-%C4%B0%C5%9Fini-Kurmak-%C4%B0steyen-Engelliye-%C4%B0%C5%9EKUR%E2%80%99dan-B252y252k-F%C4%B1rsat.aspx, (01.06.2014).
• T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI (TCSB) (2014), Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, “Hukuki İşlem Ehliyetine İlişkin Rapor Düzenleme Yetkisi Hakkında Genelge”, Sayı:54567092/9906-10.03.2014, http://www.saglikaktuel.com/haber/tum-hekimler -akil-sagligi-raporu-verebilecek-37036.htm, (03.08.2014).
• TC. SAĞLIK BAKANLIĞI (TCSB) (2013), Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı (2011-2023), http://www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1-73168/h/ulusal-ruh-sagligieylem-plani.pdf, (30.07.2014).
• UNITED STATES DEPARTMENT OF LABOR (USDL) (2013), “Field Operations Handbook (FOH), Chapter 64”, http://www.dol.gov/whd/FOH/ ch64/64k00.htm, (01.11.2014).
• VISIER, L. (1998), “Sheltered Employment For Persons With Disabilities”, International Labour Review, 137(3), 347-365, http://www.ilo.org/public/english/ revue/download/pdf/visier.pdf, (01.06.2014).
• WEISS, T. C. (2012), “Sheltered Workshops: History and Definition”, http://www.disabled-world.com/definitions/sheltered.php, (10.11.2014).
• WORLD HEALTH ORGANIZATION (WHO), THE WORLD BANK (WB) (WHO ve WB) (2011), “World Report on Disability”, 44, http://www.who.int/ mwg-internal/de5fs23hu73ds/progress?id=codUFSe0bb, (07.08.2014).
• YÜKSEK SAĞLIK ŞURASI (YSŞ) (2003), Yüksek Sağlık Şurası Tavsiye Kararı, 20-21 Şubat 2003 tarih ve 10642 sayılı Tavsiye Kararı, http://www.ailehekimihukuku.com/uygulamalar/akli_meleke/index.htm, (03.08.2014)