PETROLOGY AND ORIGIN OF THE TINAZTEPE (BUCA-İZMİR) FULGURITE

Yıl 2016, Cilt: 18 Sayı: 54, 669 - 684, 01.09.2016

İbrahim Gündoğan

Öz

Greenish-black glassy fulgurite formations in the Dokuz Eylul University Tınaztepe Campus, exposed during 3rd foundation excavation in 2006 are studied. The fulgurite was formed in the lateritic soil that developed along the Neogene limestones in the area. Fulgurtes are generally formed by melting of the rocks or soils in response to the increasing temperature and impactshock during the lightinings and scarcely meteor fallings. The molten rocks flows and rapidly cools to form glassy rocks, known as fulgurites. Such glassy formations are also formed by melting of moulding sand in high temperature furnace of iron-and-steel plants. In order to reveal the origin of the glassy rock, mineralogical-petrographical, XRD, SEM-EDS and chemical studies have been carried out. The data show that the glassy fulgurite were formed by melting of mainly lateritic soil, and partly base limestones, due to lightining

Anahtar Kelimeler

Buca, İzmir, fulgurite, glassy rock, lightining

TINAZTEPE (BUCA-İZMİR) FULGURİTİNİN PETROLOJİSİ VE KÖKENİ

Öz

Bu çalışmada Dokuz Eylül Üniversitesi Tınaztepe yerleşkesi içinde, 2006 yılında Mühendislik Fakültesi 3. Etap temel kazıları sırasında Neojen yaşlı killi kireçtaşı yüzeyinde gelişmiş kahverengi lateritik toprak oluşumu içinde ortaya çıkan yeşilimsi siyah camsı fulgurit oluşumu incelenmiştir. Fulgurit oluşumu genelde yıldırım ve ender olarak meteor düşmesi sonucu kayaların veya toprak zeminin ani şok ve yüksek sıcaklık etkisiyle ergimesi, ergime etkisiyle kısmen akışkanlık kazanarak akması ve ardından hızlı soğuyarak katılaşmasıyla oluşan camsı görünümlü bir kayaçtır. Benzer camsı kayaçlar, demir-çelik ve döküm işlemi yapan yüksek sıcaklık fırınlarında da döküm kumunun ergimesi sonucunda oluşabilmektedir. Camsı kayacın oluşum kökenini belirleyebilmek için mineralojik-petrografik, XRD, SEM- EDS ve kimyasal analiz çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Yapılan inclemeler sonucunda camsı fulgurit kayacın yıldırım düşmesine bağlı olarak lateritik toprağın ve kısmen tabandaki kireçtaşının ergimesiyle oluştuğu tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Buca, İzmir, fulgurit, camsı kaya, yıldırım

Kaynakça

• Withering W. An account of some extraordinary effects of lightning, Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Seri D, Cilt.80, 1790, s.293-295.
• Harland WB, Hacker JLF. Fossil lightning strikes 250 million years ago, Advances in Science, Cilt. 22, 1966, s.663-671.
• Feldman V. Comparative Characteristics of Impactite, Tektite and Fulgurite Glasses: In Konta J editor, 2and International Conference on Natural Glasses, Prague, 1987, September 21-25, 1988, s.215-220.
• Kelley MC. The Earth’s Electric Field: Sources from Sun to Mud, Elsevier, 225, ISBN 978-0-12-397886-8, First edition 2014, s.215.
• Gudmundsson G, Holloway Jr. Activity-composition relationships in the system Fe-Pt at 1300-degrees-C and 1400-degrees-C and at 1-Atm and 20-Kbar, Amerıcan Mıneralogıst , 78/1-2, 1993, 178-186
• Sponholz B, Baumhauer R, Felix-Henningsen P. Fulgurites in the southern central Sahara, Republic of Niger and their palaeoenvironmental significance, The Holocene, Cilt. 3, No. 2, 1993, s.97-104, doi:10.1177/095968369300300201.
• Zeitner, J.C. Fulgurites. The Lapidary Journal, 36, 1982.
• Goedeke D, Techmer K. Partial melting in fulgurites from Little Ararat (Turkey) and Dissistock (Swiss Alps). Uman MA, Int. Geophys. Series, 39, 1987.
• Pasek MA, Block K, Pasek V. Fulgurite morphology: a classification scheme and clues to formation, Contributions to Mineralogy and Petrology, 164 (3), 2012, s.477-492, doi:10.1007/s00410-012-0753-5.
• Durgun H, Karamanderesi İH. İzmir-Selçuk-Çamlik Köyü-Mezargediği mevkii fulgurit oluşumu, MTA Dergisi, 103-104, 1985, s.124-129.
• Kassi AM, Kasi AK, Friis H, Kakar DM. Occurrences of rock-fulgurites associated with steel pylons of the overhead electric transmission line at Tor Zawar, Ziarat District and Jang Tor Ghar, Muslim Bagh, Pakistan, Turkish Journal of Earth Sciences, 22, 2013, s.1010-1019, doi:10.3906/yer-1207-6.
• Konak N. Türkiye Jeoloji Haritası, 1:500.000 ölçekli İzmir Paftası, Maden Teknik Arama Genel Müdürlüğü, 2002.
• Erdoğan B. İzmir-Ankara Zonu ile Karaburun Kuşağının tektonik ilişkisi, MTA Dergisi, 110, 1990, s.1-15.
• Akdeniz N, Konak N. İzmir-Manisa dolaylarının jeolojisi, MTA Rapor No. 7929, 1986