INVESTIGATION OF BURIED METAL WASTE TAILING DISCHARGE PIPELINE BY RESISTIVITY METHOD

Yıl 2003, Cilt: 5 Sayı: 3, 99 - 110, 01.09.2003

Derman Dondurur Coşkun Sarı

Öz

Investigation of buried shallow metal tailing discharge pipes is the subject of environmental geophysics.
Those structures described as linear targets offering some characteristic geological and physical properties
with respect to the surrounding, can be explored by certain geophysical methods, such as electrical resistivity
and ground probing radar. In the context of this study, an investigation was carried out in order to find metal
tailing discharge pipeline by using electrical resistivity method. The metallic wastes of Çayeli Copper
Corporation (ÇBİ) are diluted with sea water in the mixing-tank constructed at the coast and are sent to the
water depths of 350 m below the anoxic layer in the Black Sea with a pipeline. The problem was to find out the
route of this pipeline that will lie under a new bridge to be constructed on the extent of a coastal highway along
the Black Sea from Samsun to Georgia. Since the exact location is not known for this pipeline, it was essential to
find the pipeline with other means rather than digging or excavating because the pipeline was in actual use
carrying metal tailings. In order to determine the suitable electrode configuration, an analogue modeling
experiment was performed for different electrode configurations. The dipole-dipole configuration was chosen as
suitable electrode array and combined sounding-profiling method was used on four resistivity profiles. Applying
a two dimensional least squares inverse modeling on the data obtained, the resistivity distribution of the
underground, the route and the possible burial depth of the metal waste-bearing pipeline were investigated.

Anahtar Kelimeler

Env. geophysics, Electrical resistivity, Analogue modeling, Metallic waste tailing discharge pipeline

METALİK MADEN ATIĞI TAŞIYAN GÖMÜLÜ BORU HATTININ ÖZDİRENÇ YÖNTEMİYLE ARAŞTIRILMASI

Öz

Yeraltında, genellikle sığ derinliklerde gömülü atık taşıyan boruların araştırılması jeofizikte çevresel amaçlı
çalışmalar kapsamındadır. Bu tür yapılar doğrusal hedefler olarak adlandırılır ve bunların jeofizik olarak
araştırılmasında en çok elektrik özdirenç yöntemi ile yer radarı (GPR) ölçümleri kullanılır. Bu çalışmada,
Çayeli-Rize bölgesindeki bir bakır madeninin atıklarını taşıyan boru hattı elektrik özdirenç yöntemi ile
araştırılmıştır. Çayeli Bakır İşletmesinin (ÇBİ) atıkları, karışım tankında deniz suyu ile karıştırılarak bir boru
hattıyla Karadeniz’e, 350 m derinlikteki oksijensiz ortama bırakılmaktadır. Tanktan çıkarak atık malzemeyi
denize taşıyan boru hattının güzergah projesi ve uzanımı ise bilinmemektedir. Bu aşamada, Samsun’dan
Gürcistan ’a uzanan Karadeniz sahil yolu projesi kapsamında, söz konusu karışım tankının yanından geçen yeni
bir köprü projesi nedeniyle, kazı yapmaksızın boru hattının güzergahının bulunması gündeme gelmiştir. Çalışma
için uygun özdirenç elektrod diziliminin saptanması amacıyla, bir dizi analog modelleme çalışması yapılmıştır.
Uygun dizilim olarak dipol-dipol seçilmiş ve birleşik sondaj-profil özdirenç ölçüm tekniği kullanılarak, dört ayrı
profil üzerinde özdirenç ölçümleri yapılmıştır. Elde edilen görünür özdirenç kesitlerine 2 boyutlu en küçük
kareler ters çözümü uygulanarak, yeriçinin özdirenç dağılımı ortaya çıkarılmış, boru hattının uzanımı ve olası
derinliği bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çevre jeofiziği, Elektrik özdirenç, Analog modelleme, Metalik atık borusu.