Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Çakallar Monojenik Sinder Konisi’nin Jeolojisi ve Yığışım Lapilli Oluşumları, (Kula Na-Alkali Volkanizması-Batı Anadolu)

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 61, 155 - 171, 15.01.2019

Öz



Yığışım lapillileri esas
olarak cam veya camın alterasyon ürünleri olmak üzere tamamen kırıntılı
volkanik malzemeden oluşan yaklaşık bezelye büyüklüğünde yapılardır. Yığışım
lapillileri, stratigrafik çalışmalar, bunları üreten volkanizmanın doğası ve
içerdikleri kayaçları etkileyen çökelim sonrası değişimler hakkında bilgiler
sağlamaktadır. Bu şekilde, volkanik faaliyetlere bağlı olarak gelişen ve bu
faaliyetlerin meydana geldiği ortam ve kökeni açısından önemli ipuçları
sağlayan yığışım lapillileri (accretionary lapilli) Kuvaterner yaşlı Na-alkali
Kula volkanizmasının (Batı Anadolu) en genç (11.21 ka) ürünü Çakallar Sinder Konisi
çevresinde yaygın şekilde gözlenmektedir. Çakallar volkanizması şiddeti az
patlamalı-piroklastik püskürme ürünü ince kül yağması ile başlamıştır. Çok
katmanlı kül tabakası arasında, eş boyutlu tanelere sahip, kül ara maddeli
küresel yığışım lapilli zengin tabaka bulunmaktadır. İkinci evre patlamayla
yığışım lapillilerin üzeri ince kül yağması ile tekrar örtülmüştür. Mezolitik
dönem insanları Gediz nehri vadisine doğru inerken Çakallar konisinin
etrafındaki yumuşak çamur kıvamındaki son kül tabakası üzerinde mükemmel
şekilli ayak izlerini bırakmışlardır. 
Volkanik aktivitenin en son ve şiddetli evresinde, Çakallar konisi son
şeklini almıştır. Bu son evreye de tanıklık eden Mezolitik dönem insanları,
sığınak olarak kullandıkları gnayslar üzerine şiddetli volkanik faaliyeti
resimlemiş ve el izlerini bırakmışlardır.



Çakallar Sinder Konisi’ne
ait Zon-tipi yığışım lapillileri volkanik aktive sırasında gelişen
elektrostatik çekim ve buhar fazının etkin olduğu koşulları yansıtmaktadır.
Yığışım lapillileri Çakallar konisin püskürtüğü kül-yüklü bulutta, buhar
fazının yoğunlaşması ile gelişen yağış sırasında yağmur damlalarının içine
aldığı kül yığışımlarının birikmesiyle gelişmiştir ve dolu taneleri şeklinde
ilk ince kül tabakası üzerine düşmüştür.



Kaynakça

  • Referans[1] Moore, J.B., Peck, D.L. 1962. Accretionary lapilli in volcanic rocks of the western continental United States. Journal of Geology, Cilt. 70, ss. 182-193.
  • Referans[2] Gilbert, J.S., Lane, S.J. 1994. The origin of accretionary lapilli. Bulletin of Volcanology, Cilt. 56, ss. 398-411.
  • Referans[3] Schumacher, R., Schmincke, H.S. 1995. Models for the origin of accretionary lapilli. Bulletin of Volcanology, Cilt. 56, ss. 626-639.
  • Referans[4] Brown, R.J., Branney, M.J., Maher, C., Dávila-Harris, P. 2009. Origin of accretionary lapilli within ground-hugging density currents: Evidence from pyroclastic couplets on Tenerife; Geological Society of America Bulletin, Cilt. 122 (1–2), s. 305–320. doi: 10.1130/B26449.1
  • Referans[5] Lacroix, A. 1904. La Montagne Pel6e et ses eruptions: Paris, ss. 1-662.
  • Referans[6] Lorenz, V. 1974. Vesiculated tufts and associated features. Sedimentology, Cilt. 21, ss. 273-291.
  • Referans[7] Schumacher, R., Schmincke, H.S. 1991. Internal structure and occurrence of accretionary lapilli - a case study at Laacher See Volcano. Bulletin of Volcanology, Cilt. 53, ss. 612-634.
  • Referans[8] Adams, P.M., Lynch, D.K., Buesch, D.C. 2016. Accretionary lapilli: what’s holding them together?. 2016 Desert Symposium, ss. 256-265.
  • Referans[9] Kittl, E. 1933. Estudio sobre los fen6menos volcfinicos y material cafdo durante la erupcion del grupo del "Descabezado" en el rues de abril de 1932. Anal Museo Nac Hist Nat (Buenos Aires), Cilt. 37, ss. 321-364.
  • Referans[10] Sorem, R.K. 1982. Volcanic ash clusters: tephra rafts and scavengers. Journal of Volcanology and Geothermal Research, Cilt. 13, ss. 63-71.
  • Referans[11] Gilbert, J.S., Lane, S.J., Sparks, R.S.J., Koyaguchi, T. 1991. Charge measurements on particle fallout from a volcanic plume. Nature, Cilt. 349, ss. 598-600.
  • Referans[12] Lane, S.J., Gilbert, J.S., Hilton, M. 1993. The aerodynamic behaviour of volcanic aggregates. Bulletin of Volcanology, Cilt. 55, ss. 481-488.
  • Referans[13] Güleç, N. 1991. Crust-mantle interaction in western Turkey: implications from Sr and Nd isotope geochemistry of Tertiary and Quaternary volcanics. Geological Magazine, Cilt. 128, ss. 417-435.
  • [14] Bunbury, J.M.R. 1996. The Kula Volcanic Field, western Turkey: the devolopment of a Holocene alkali basalt province and the adjacent normal-faulting graben. Geological Magazine, Cilt. 133 (3), s. 275-283. Referans[15] Seyitoğlu, G. 1997b. Late Cenozoic tectonosedimentary development of the Selendi and Uşak-Güre basins: a contribution to the discussion on the development of east–west and north trending basins in Western Turkey. Geological Magazine, Cilt. 134, ss. 163-175.
  • Referans[16] Aldanmaz, E., Pearce, J.A., Thirlwall, M.F., Mitchell, J.G. 2000. Petrogenetic evolution of late Cenozoic, post-collision volcanism in western Anatolia, Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research, Cilt. 102, s. 67–95.
  • Referans[17] Alıcı, P., Temel, A., Gourgaud, A. 2002. Pb-Nd-Sr isotope and trace element geochemistry of Quaternary extension-related alkaline volcanism: a case study of Kula region (western Anatolia, Turkey). Journal of Volcanology and Geothermal Research, Cilt. 115, s. 487-510.
  • Referans[18] Purvis, M., Robertson, A. 2005. Miocene sedimentary evolution of the NE-SWtrending Selendi and Gördes basins, western Turkey: implications for extensional processes. Sedimentary Geology, Cilt. 174, ss. 31-62.
  • Referans[19] Westaway, R., Pringle, M., Yurtmen, S., Demir, T., Bridgland, D., Rowbotham, G., Maddy, D. 2004. Pliocene and Quaternary regional uplift inwestern Turkey: the Gediz River terrace staircase and the volcanism at Kula. Tectonophysics, Cilt. 391, ss. 121-169.
  • Referans[20] Tokçaer, M., Agostini, S., Savaşçın, M.Y. 2005. Geotectonic setting and origin of the youngest Kula volcanics (Western Anatolia), with a new emplacement model. Turkish Journal of Earth Sciences, Cilt. 14, ss. 145-166.
  • Referans[21] Innocenti, F., Agostini, S., di Vincenzo, G., Doglioni, C., Manetti, P., Savaşçın, M.Y., Tonarini, S. 2005. Neogene and quaternary volcanism in Western Anatolia: Magma sources and geodynamic evolution. Marine Geology, Cilt. 221, ss. 397-421.
  • Referans[22] Holness, M. B., Bunbury, J. M. 2006. Insights into continental rift-related magma chambers: Cognate nodules from the Kula Volcanic Province, Western Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research, Cilt. 153, ss. 241-261.
  • Referans[23] Westaway, R., Guillou, H., Yurtmen, S., Beck, A., Bridgland, D., Demir, T., Scaillet, S., Rowbotham, G. 2006. Late Cenozoic uplift of western Turkey: improved dating of the Kula Quaternary volcanic field and numerical modelling of the Gediz River terrace staircase. Global and Planetary Change, Cilt. 51, ss. 131-171.
  • Referans[24] Çoban, H. 2007. Basalt magma genesis and fractionation in collision and extension related provinces: a comparison between eastern, central and western Anatolia. Earth Science Reviews, Cilt. 80, s. 219-238.
  • Referans[25] Ersoy, E., Helvacı, C. 2007. Stratigraphy and geochemical features of the Early Miocene bimodal (ultrapotassic and calc-alkaline) volcanic activity within the NE-trending Selendi Basin, Western Anatolia, Turkey. Turkish Journal of Earth Science, Cilt. 16, s. 117-139.
  • Referans[26] Ersoy, E.Y., Helvacı, C., Sözbilir, H., Erkül, F., Bozkurt, E. 2008. A geochemical approach to Neogene–Quaternary volcanic activity of western Anatolia: an example of episodic bimodal volcanism within the Selendi Basin, Turkey. Chemical Geology, Cilt. 30, s. 265-282.
  • Referans[27] Ersoy, E.Y., Helvacı, C., Palmer, M.R. 2011. Stratigraphic, structural and geochemical geochemical features of the NE–SW-trending Neogene volcano-sedimentary basins in western Anatolia: implications for associations of supradetachment and transtensional strike-slip basin formation in extensional tectonic setting. Journal of Asian Earth Sciences, Cilt. 41, s. 159-183.
  • Referans[28] Ersoy, E.Y., Helvacı, C., Palmer, M.R. 2012. Petrogenesis of the Neogene volcanic units in the NE–SW-trending basins in western Anatolia, Turkey. Contributions to Mineralogy and Petrology, Cilt. 163, s. 379–401.
  • Referans[29] Karaoğlu, Ö., Helvacı, C., Ersoy, E.Y. 2010. Petrogenesis and 40Ar/39Ar Geochronology of the Volcanic Rocks of the Uşak-Güre basin, western Türkiye. Lithos, Cilt. 119, ss. 193-210.
  • Referans[30] Grützner, T., Prelevic, D., Akal C. 2013. Geochemistry and origin of ultramafic enclaves and their basanitic host rock from Kula Volcano, Turkey. Lithos, Cilt. 180-181, ss. 58-73.
  • Referans[31] Şen, E., Aydar, E., Bayhan, H., Gourgaud, A. 2013. Kula Volkanik Alanı’nın (Batı Anadolu) Fiziksel Volkanolojis (Physical volcanology of Kula Volcanic Field, western Anatolia). İ.T.Ü. Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü.
  • Referans[32] Şen, E., Aydar, E., Bayhan, H., Gourgaud, A. 2014. Alkali Bazalt ve Piroklastik Çökellerin Volkanolojik Özellikleri, Kula Volkanları, Batı Anadolu (Volcanological characteristics of alkaline Basalt and Pyroclastic Deposits, Kula Volcanoes, Western Anatolia). Bulletin of Earth Sciences Application and Research Centre of Hacettepe Univ. Cilt. 35, ss. 219-252.
  • Referans[33] Heineke, C., Niedermann, S., Hetzel, R., Akal, C. 2016. Surface exposure dating of Holocene basalt flows and cinder cones in the Kula volcanic field (Western Turkey) using cosmogenic 3He and 10Be. Quaternary Geochronology, Cilt. 34, ss. 81-91.
  • Referans[34] Ozansoy, F. 1969. Türkiye pleistosen fosil insan ayak izleri. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi, Cilt. 72, ss. 204-209.
  • Referans[35] Kayan, I., 1992. Demirköprü baraj gölü batı kıyısında Çakallar volkanizması ve fosil insan ayak izleri. Ege Coğrafya Dergisi, Cilt. 6, ss. 1-34.
  • Referans[36] Akal, C., Bulut, S., Kaya, T., Savaşçın, M.Y., Süvari, E.F., Türe, A. 2009. Turkey offers a new geopark to the world: Katakekaumene- Burnt Fıres geopark Project. Geoturismo & Desenvolvimento local (Geotourism & Local Development), s. 138-149.
  • Referans[37] Fytikas, M., Innocenti, F., Manetti, P., Mazzuoli, R., Peccerillo, A., Villari, L. 1984. Tertiary to Quaternary evolution of volcanism in the Aegean region, ss. 687-699. Dixon, J.E., Robertson, A.H.F. ed. 1984. The Geological Evolution of the Eastern Mediterranean. Geological Society of London Special Publications 17, 825s.
  • Referans[38] Faccenna, C., Jolivet, L., Piromallo, C., Morelli, A. 2003. Subduction and the depth of convection in the Mediterranean mantle. Journal of Geophysical Research. Cilt. 108 (B2), s. 2099. http:// dx.doi.org/10.1029/2001JB001690.
  • Referans[39] Brun, J.-P., Sokoutis, D. 2010. 45 m.y. of Aegean crust and mantle flow driven by trench retreat. Geology, Cilt. 38, s. 815-818.
  • Referans[40] Prelević, D., Akal, C., Foley, S.F., Romer, R.L., Stracke, A., van den Bogaard, P. 2012. Ultrapotassic mafic rocks as geochemical proxies for post-collisional Dynamics of orogenic lithospheric mantle: the case of southwestern Anatolia, Turkey. Journal of Petrology, Cilt. 53, ss. 1019-1055.
  • Referans[41] Seyitoğlu, G., Scott, B.C. 1991. Late Cenozoic extension and basin formation in West Turkey. Geological Magazine, Cilt. 128, ss. 155-166.
  • Referans[42] Bozkurt, E., 2000. Timing of extension on the Büyük Menderes Graben, western Turkey, and its tectonic implications, ss. 385-403. Bozkurt, E., Winchester, J.A., Piper, J.D.A., ed. 2000. Tectonics and Magmatism in Turkey and the Surrounding Area. Geological Society of London Special Publications, 173, 521s.
  • Referans[43] Purvis, M., Robertson, A. 2004. A pulsed extension model for the neogene-recent EW-trending Alas¸ ehir Graben and the NE-SW-trending Selendi and Gordes Basins, western Turkey. Tectonophysics, Cilt. 391, ss. 171-201.
  • Referans[44] Thomson, S.N., Ring, U. 2006. Thermochronologic evaluation of postcollision extension in the Anatolide orogen, western Turkey. Tectonics, Cilt. 25, TC3005. http://dx.doi.org/10.1029/2005TC001833.
  • Referans[45] Glodny, J., Hetzel, R. 2007. Precise U-Pb ages of syn-extensional Miocene intrusions in the central Menderes Massif, western Turkey. Geological Magazine, Cilt. 144, ss. 235-246.
  • Referans[46] Buscher, J.T., Hampel, A., Hetzel, R., Dunkl, I., Glotzbach, C., Struffert, A., Akal, C., Rätz, M. 2013. Quantifying rates of detachment faulting and erosion in the central Menderes Massif (western Turkey) by thermochronology and cosmogenic 10Be. Journal of Geological Society, London, Cilt. 170, s. 669-683.
  • Referans[47] Ercan, T. 1993, Interpretation of geochemical, radiometric and isotopic data on Kula volcanics (Manisa-W.Anatolia), Geological Bulletin of Turkey, Cilt. 36, s. 113-129.
  • Referans[48] Richardson-Bunbury, J.M. 1996. The Kula Volcanic Field, western Turkey: the development of a Holocene alkali basalt province and the adjacent normalfaulting graben. Geological Magazine, Cilt. 133, ss. 275-283.
  • Referans[49] Yılmaz, Y. 1989. An approach to the origin of young volcanic rocks of western Turkey, ss. 159-189. Şengör, A.M.C. ed. 1989. Tectonic Evolution of the Tethyan Region. Kluwer Academic Publishers, 698s.
  • Referans[50] Yılmaz, Y. 1990. Comparison of young volcanic associations of western and eastern Anatolia formed under a compressional regime: a review. Journal of Volcanology and Geothermal Research, Cilt. 44, ss. 1-19.
  • Referans[51] Bunbury, J.M., Hall, L., Anderson, G.J., Stannard, A. 2001. The determination of fault movement history from the interaction of local drainage with volcanic episodes. Geological Magazine, Cilt. 138, s. 185-192.
  • Referans[52] Borsi, S., Ferrara, G., Innocenti, F., Mazzuoli, R. 1972. Geochronology and petrology of recent volcanics in the Eastern Aegean Sea (West Anatolia and Lesvos Island). Bulletin of Volcanology. Cilt. 36, s. 473-496.
  • Referans[53] Göksu, H.Y. 1978. The TL age determination of fossil human footprints. Archaeo-Physika, Cilt. 10, ss. 455-462.
Toplam 52 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Cüneyt Akal Bu kişi benim 0000-0001-9084-7181

Yeşim Yücel Öztürk 0000-0002-0744-307X

Yayımlanma Tarihi 15 Ocak 2019
Yayımlandığı Sayı Yıl 2019 Cilt: 21 Sayı: 61

Kaynak Göster

APA Akal, C., & Yücel Öztürk, Y. (2019). Çakallar Monojenik Sinder Konisi’nin Jeolojisi ve Yığışım Lapilli Oluşumları, (Kula Na-Alkali Volkanizması-Batı Anadolu). Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen Ve Mühendislik Dergisi, 21(61), 155-171.
AMA Akal C, Yücel Öztürk Y. Çakallar Monojenik Sinder Konisi’nin Jeolojisi ve Yığışım Lapilli Oluşumları, (Kula Na-Alkali Volkanizması-Batı Anadolu). DEUFMD. Ocak 2019;21(61):155-171.
Chicago Akal, Cüneyt, ve Yeşim Yücel Öztürk. “Çakallar Monojenik Sinder Konisi’nin Jeolojisi Ve Yığışım Lapilli Oluşumları, (Kula Na-Alkali Volkanizması-Batı Anadolu)”. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen Ve Mühendislik Dergisi 21, sy. 61 (Ocak 2019): 155-71.
EndNote Akal C, Yücel Öztürk Y (01 Ocak 2019) Çakallar Monojenik Sinder Konisi’nin Jeolojisi ve Yığışım Lapilli Oluşumları, (Kula Na-Alkali Volkanizması-Batı Anadolu). Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi 21 61 155–171.
IEEE C. Akal ve Y. Yücel Öztürk, “Çakallar Monojenik Sinder Konisi’nin Jeolojisi ve Yığışım Lapilli Oluşumları, (Kula Na-Alkali Volkanizması-Batı Anadolu)”, DEUFMD, c. 21, sy. 61, ss. 155–171, 2019.
ISNAD Akal, Cüneyt - Yücel Öztürk, Yeşim. “Çakallar Monojenik Sinder Konisi’nin Jeolojisi Ve Yığışım Lapilli Oluşumları, (Kula Na-Alkali Volkanizması-Batı Anadolu)”. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi 21/61 (Ocak 2019), 155-171.
JAMA Akal C, Yücel Öztürk Y. Çakallar Monojenik Sinder Konisi’nin Jeolojisi ve Yığışım Lapilli Oluşumları, (Kula Na-Alkali Volkanizması-Batı Anadolu). DEUFMD. 2019;21:155–171.
MLA Akal, Cüneyt ve Yeşim Yücel Öztürk. “Çakallar Monojenik Sinder Konisi’nin Jeolojisi Ve Yığışım Lapilli Oluşumları, (Kula Na-Alkali Volkanizması-Batı Anadolu)”. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen Ve Mühendislik Dergisi, c. 21, sy. 61, 2019, ss. 155-71.
Vancouver Akal C, Yücel Öztürk Y. Çakallar Monojenik Sinder Konisi’nin Jeolojisi ve Yığışım Lapilli Oluşumları, (Kula Na-Alkali Volkanizması-Batı Anadolu). DEUFMD. 2019;21(61):155-71.

Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Dekanlığı Tınaztepe Yerleşkesi, Adatepe Mah. Doğuş Cad. No: 207-I / 35390 Buca-İZMİR.