Erzurum ve Çevresinin Yerel Zemin Etkilerinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 61, 247 - 257, 15.01.2019

Çağlar Özer

Öz

Bu çalışmada farklı zemin türleri üzerinde konumlanmış 10 adet ivme-ölçer tarafından kaydedilen 17 iyi konumlanmış deprem ile Standart spektral oran (SSR) ve Yatay/Düşey Spektral oran (HVSR) yöntemleri kullanılarak yerel zemin özellikleri araştırılmıştır. Zeminlerin özelliklerine göre elde edilen farklı büyütme değerleri belli frekans aralıkları için incelenmiştir. Şehir merkezi ve yakın çevresini kapsayan alanda Kuvaterner alüvyonda konumlanmış Merkez, Merkez_SS, Ilıca ve Pasinler istasyonlarında düşük frekanslarda yüksek büyütmeler tespit edilmiştir. Bu birimlerde zemin hakim frekansı 0.5 Hz ile 1.0 Hz (1-2 sn) arasında değiştiğinden 10 ile 20 kat arasındaki yapılaşmalardan kaçınılmalıdır. Alüvyon birimler üzerine kurulmuş şehir merkezi ve çevresinde, SSR büyütme değerlerinin özellikle düşük frekanslarda yüksek olduğu gözlenmiştir. En düşük SSR büyütme değerleri ise volkanitler üzerinde konumlanan Şenkaya ve Narman istasyonlarında hesaplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zemin büyütmesi, HVSR, SSR, Erzurum

Kaynakça

• [1] Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2017. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2017 yılı Sonuçları 27587 Sayılı Rapor, Ankara. http://www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 07.03.2018).
• [2] Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), 2018. Türkiye Deprem Tehlike Haritası, Ankara. http://www.afad.gov.tr (Erişim Tarihi: 16.06.2018).
• [3] Aksu, B. 2014. Erzurum Şehir Merkezinde Kuzey Güney Doğrultulu Bir Hat Boyunca Yer Alan Yapı Stoğunun, Zemin ve Yapı Periyodu Açısından Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, s.74.
• [4] Bikçe, M. 2015. Türkiye’de Hasara ve Can Kaybına Neden Olan Deprem Listesi (1900-2014). 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 14-16 Ekim, İzmir.
• [5] Penirci, O., Demirtaş, R., Yağyemez, B., vd. 2011. Erzurum ili Büyük Şehir Belediyesi Yerleşim Alanının 1/5000 Ölçekli Nazım İmar Planına Esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporu, Zetem Mühendislik (Yayımlanmamış).
• [6] Yalçınkaya, E., Alptekin, Ö. 2003. Dinar’da Zemin Büyütmesi ve 1 Ekim 1995 Depreminde Gözlenen Hasarla İlişkisi, Yerbilimleri, Cilt. 27, s. 1-13.
• [7] Borcherdt, R.D., 1970. Effects of Local Geology on Ground Motion near San Francisco Bay, Bulletin of the Seismological Society of America, Cilt. 60 No. 1, s. 29-61.
• [8] Nakamura, Y., 1989. A Method for Dynamic Characteristics Estimation of Subsurface using Microtremor on the Ground Surface, Quarterly Report of Railway Technology Research Institute, Cilt. 30, s. 25-33.
• [9] Akbas, B., Akdeniz, N., Aksay, A., Altun, I., Balci, V., Bilginer E., et al. 2013. Turkey Geological Map, General Directorate of Mineral Research and Exploration, Ankara-Turkey. http://yerbilimleri.mta.gov.tr (Erişim Tarihi: 10.03.2018).
• [10] Keskin, M., Pearce J.A, Mitchell, J.G. 1998. Volcano-Stratigraphy and Geochemistry of Collision-Related Volcanism on the Erzurum-Kars Plateau, Northeastern Turkey, Journal of Volcanology and Geothermal Research, Cilt. 85, No. 1-4, s.355-404.
• [11] Yarbaşı, N., Kadirov, A., Bayrakturan, M.S. 2004. Erzurum Şehir Merkezi Batı Kesimi Jeoteknik Haritasında Kullanılan Kriterlerin İstatistiksel Analizi, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt. 10, No. 2, s. 211-219.
• [12] Yarbaşı, N., Kalkan, E. 2009. Geotechnical Mapping for Alluvial Fan Deposits Controlled by Active Faults: A Case Study in the Erzurum, NE Turkey, Enviromental Geology, Cilt. 58, s. 701-714. DOI: 10.1007/s00254-008-1544-1.
• [13] Koçyiğit, A., Canoğlu, M.C. 2017. Neotectonics and Seismicity of Erzurum Pull-apart Basin, East Turkey, Russian Geology and Geophysics, Cilt. 58, s. 99-122. DOI: 10.1016/j.rgg.2016.04.015.
• [14] Konno, K., Ohmachi, T. 1998. Ground-motion Characteristics Estimated from Spectral Ratio between Horizontal and Vertical Components of Microtremor, Bulletin Seismological Society of America, Cilt. 88, No. 1, 228-241.
• [15] Gök, E., Keçecioğlu, M., Çeken, U., Polat, O. 2012. İzmirNET İstasyonlarında Standart Spektral Oran Yöntemi Kullanılarak Zemin Transfer Fonksiyonlarının Hesaplanması, DEÜ Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt. 14, No. 41, s.1-11.
• [16] SESAME, 2004. Guidelines for the Implementation of the H/V Spectral Ratio Technique on Ambient Vibrations: Measurements, Processing and Interpretation. http://sesame-fp5.obs.ujfgrenoble.fr/Delivrables/Del-D23 (Erişim Tarihi: 13.04.2018).
• [17] Rodriguez, M.A., Bray, J.D., Abrahamson, N.A. 2001. An Empricial Geotechnical Seismic Site Response Procedure, Earthquake Spectra, Cilt. 17, No. 1, s. 65-87.
• [18] Dbybhy, 2007. Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Esaslar, Türkiye Deprem Yönetmeliği, Ankara, s.159.
• [19] Zhao, J.X., Irikura, K., Zhang, J., Fukushima, Y., Somerville, P.G., Asano A., Ohno Y., Oouchi T., Takahashi T., Ogawa H. 2006. An Empirical Site-Classification Method for Strong-motion Stations in Japan using H/V Response Spectral Ratio. Bulletin Seismological Society of America, Cilt. 96, No. 3, s. 914-925. DOI: 10.1785/0120050124.
• [20] Yalçınkaya, E. 2005. BYNET (Bursa-Yalova-Türkiye İvme Ölçer Ağı) İstasyonlarında Yerel Zemin Etkilerinin İncelenmesi, DEÜ Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt. 7, No. 2, s. 75-85.
• [21] Yalçınkaya, E., Alptekin, Ö. 2005. Site Effect and Its Relationship to the Intensity and Damage Observed in the June 27, 1998 Adana-Ceyhan Earthquake, Pure and Aplied Geophysics, Cilt. 162, s. 913-930. DOI: 10.1007/s00024-004-2648-5.
• [22] Chavez-Garcia, F.J. 2011. Site Effects due to Topography and to Soft Soil Layers: Progress Made and Pending Issues: A Personal Perspective. 5th International Conference on Earthquake Geotechnical Engineering, 10-13 January, Santiago, 105-136.
• [23] Chavez-Garcia, F.J., Pedotti, G., Hatzfeld, D., Bard, P.Y., 1990. An Experimental Study of Site Effects Near Thessaloniki (Northern Greece), Bulletin Seismological Society of America, Cilt. 80, No. 4, s. 784-806.
• [24] Steidl, J.H., Tumarkin, A.G., Archuleta, R.J. 1996. What is a Reference Site ? Bulletin Seismological Society of America, Cilt. 86, s. 1733-1748.
• [25] Lermo, J., Chavez-Garcia. F. J. 1993. Site Effect Evaluation Using Spectral Ratios with only One Station, Bulletin Seismological Society of America, Cilt. 83, s. 1574-1594.
• [26] Bergamaschi, F., Cultrera, G., Luzi, L., Azzara, R.M., Ameri, G., Augliera, P. et al. 2011. Evaluation of Site Effects in the Aterno River Valley (Central Italy) from Aftershocks of the 2009 L'Aquila Earthquake, Bulletin of Earthquake Engineering, Cilt. 9, No. 3, s. 697-715. DOI: 10.1007/s10518-011-9245-7.
• [27] Stephenson, W.R. 2007. HVSR, SSR and V(S) 30 Values at Three New Zealand Basin Arrays. Journal of Earthquake Engineering, Cilt. 11, No.6, s. 987-1009. DOI: 10.1080/13632460701385358.
• [28] Ateş, A. 2016. 1999 Düzce Depreminde Zemin Yapı Rezonans Uyuşumuna Bağlı Oluşan Yapı Hasarlarının Araştırılması, Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, Cilt. 4, s. 911-925.
• [29] Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 1990, Ankara.
• [30] Gok, E., Chavez-Garcia, F.J., Polat, O. 2014. Effect of Soil Conditions on Predicted Ground Motion: Case Study from Western Anatolia, Turkey. Physics of the Earth and Planetary Interiors, Cilt. 229, s. 88-97. DOI: 10.1016/j.pepi.2014.01.011.
• [31] Wessel, P., Smith, W.H.F. 1998. New, Improved Version of the Generic Mapping Tools Released, Eos Transactions American Geophysical Union, Cilt. 79, No. 47, s. 579. DOI: 10.1029/98EO00426.