Barajın Kısmi ve Ani Yıkılması Durumlarında Oluşan Taşkın Dalgalarının Çarpıtılmış Fiziksel Model ile Deneysel Olarak Araştırılması

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 66, 887 - 896, 22.09.2020

Tanıl Arkış Mehmet Şükrü Güney

https://doi.org/10.21205/deufmd.2020226622

Öz

Barajlar su temini, sulama, enerji üretimi ve taşkın kontrolü gibi faydalı işlevleri olan önemli su yapılarıdır. Çok büyük can ve mal kaybına sebep olan baraj yıkılması deneysel ve sayısal olarak uzun yıllardan beri araştırılmaktadır. Barajın yıkılması durumunda oluşan taşkın dalgalarının yayılması Dokuz Eylül Üniversitesi Hidrolik Laboratuvarı açık alanında inşa edilmiş olan Ürkmez Barajı ve mansap bölgesinin çarpıtılmış fiziksel modeli yardımıyla deneysel olarak araştırılmıştır. Model ilk yazarın burslu doktora öğrencisi olarak görev aldığı TÜBİTAK 110M240 nolu proje kapsamında tasarlanmış ve inşa edilmiştir. Yatay ölçeği 1/150 ve düşey ölçeği 1/30 olan bu fiziksel model baraj gölünü ve baraj mansabında denize kadar olan yerleşim yerini de içermektedir. Modelin geometrik parametreleri mevcut haritalar ve benzeşim kanunları kullanılarak belirlenmiştir. Bu bağlamda 300 m2’lik alanda inşa edilmiş olan modelde baraj gölü yaklaşık olarak 11 m3, baraj uzunluğu 2,84 m ve yüksekliği 1,07 m’dir. Ürkmez Barajı fiziksel model için makul boyutlara sahip olduğu ve yerleşim yerine yakın olduğu için seçilmiştir. Evler ve karayolu gibi hususlar da modelde yerleştirilmiştir. Su derinlikleri e+ WATER L seviye ölçerleri kullanılarak ölçülmüştür. Hızlar Ultrasonic Velocity Profiler (UVP) algılayıcıları ile belirlenmiştir. Taşkın dalgasının yayılması kamera vasıtasıyla kaydedilmiştir. Elde edilen deneysel bulgular değerlendirilmekte ve bunların prototipte karşılık gelen değerleri yorumlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fiziksel model, Çarpıtılmış model, Benzeşim kanunları, Baraj yıkılması, Taşkın yayılması

Destekleyen Kurum

Tübitak

Proje Numarası

110M240

Teşekkür

Bu çalışma TÜBİTAK 110M240 nolu proje kapsamında maddi olarak desteklenmiş olup TÜBİTAK’a ve gerekli verileri temin ettiğimiz DSİ İzmir Bölge Müdürlüğü ve İZSU Genel Müdürlüğüne müteşekkiriz.

Kaynakça

• [1] http://maps.google.com (Erişim tarihi 02.03.2020)
• [2] Yalın, M.S., 1971. Theory of Hydraulic Models. The Macmillan Press Ltd, London.
• [3] http://www.met-flow.com (Erişim tarihi 02.03.2020)
• [4] M.Ş. Güney, G. Tayfur, T. Arkış, G. Bombar 2015, Experimental and numerical investigation of flood propagation due to trapezoidal breach in the distorted physical model of Ürkmez dam, Dam Engineering, Vol XXV, issue 4, pp. 171- 187.
• [5] M.Ş. Güney, G. Tayfur and T. Arkış 2015. Experimental investigation of the hydrograph characteristics effect on the flood propagation due to the failure of the distorted physical model of Ürkmez dam. ACSEE 2015 / Proc. of The Third Intl. Conf. On Advances in Civil, Structural And Environmental Engineering, Zurich, Switzerland.