İstasyon Bazlı Günlük Maksimum Yağışlar İle Büyük Ölçekli Atmosferik Parametreler Arasındaki İlişkilerin Araştırılması

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 72, 901 - 912, 19.09.2022

Tülay Külekçioğlu , Okan Fıstıkoğlu

https://doi.org/10.21205/deufmd.2022247219

Öz

Küresel ısınmaya bağlı olarak artan hava sıcaklıkları sadece toplam yağış miktarlarını etkilemekle kalmayıp aynı zamanda ekstrem yağışların da şiddet ve frekansında değişimlere sebep olmaktadır. Yağış rejimlerindeki bu değişimlerin atmosferik parametlerlerle ilişkisini açıklayabilmek için İzmir ve çevresindeki 10 istasyonun günlük yağışları 1948-2018 dönemindeki büyük ölçekli NCEP/NCAR Yeniden Analiz verilerinin hava sıcaklığı, geopotansiyel yükseklik, bağıl nem ve yağış parametreleriyle birlikte incelenmiştir. Günlük yağışlar ve aynı döneme ait atmosferik parametreler Mann-Kendall trend analizi ile incelenmiş, istasyon yağışları ile atmosferik parametrelerdeki eğilim yapıları karşılaştırılmıştır. Eğilim analizleri istasyon yağışları ile aynı dönemdeki atmosferik parametrelerdeki eğilimlerin farklılaştığını göstermiş bu farklılaşmada büyük rol oynayan artan veya azalan trendin dönüm noktalarını bulmak için sıralı Mann-Kendall analizleri uygulanmıştır. Çalışmada ayrıca İzmir ve çevresindeki istasyonların günlük yağışlarının NCEP/NCAR Yeniden Analiz parametreleri ile ilişkileri kuantil regresyon analizi ile incelenmiş ve yüksek kuantilli yağışların (şiddetli yağışlar) hangi atmosferik parametrelerden etkilendiği belirlenmiştir. Yapılan analizler sonucunda; İzmir ve çevresinde sıcaklıkların 1960’lı yıllardan itibaren artmakta olduğu, ancak en şiddetli yağışların gözlendiği kış aylarındaki sıcaklıkların 1975’li yıllardan itibaren artışa geçtiği, nem değerlerindeki azalmanın 1960’lı yıllarda başladığı, şiddetli yağışlarda yer seviyesi sıcaklıklarının baskın bir parametre olduğu, sıcaklık arttıkça şiddetli yağışların artığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İzmir, NCEP/NCAR Yeniden Analiz, Mann-Kendall, Sıralı Mann-Kendall, Kuantil Regresyon

Kaynakça

• Dimitrov, R. S. (2016). The Paris Agreement On Climate Change: Behind Closed Doors. Global Environmental Politics, 16(3), 1-11.Wangler, T.P. 2008. RF Linear Accelerators. 2nd, completely revised and enlarged edition. WILEY-VCH Verlag GmbH&Co. KGaA, Weinheim, 450s.
• Köse, İ. (2018). İklim Değişikliği Müzakereleri: Türkiye’nin Paris Anlaşması’nı İmza Süreci . Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi , 9 (1) , 55-81 . DOI: 10.18354/esam. 329348.
• Özfidaner, M, Şapolyo, D, Topaloğlu, F, (2018) Antalya Ortalama Sıcaklık Verisinde Gidişlerin Yeni Bir Gidiş Analiz Yöntemi İle Belirlenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 1. Uluslararası Tarımsal Yapılar Ve Sulama Kongresi Özel Sayısı, S. 223-229.
• Çeribaşı, G, (2018), Batı Karadeniz Havzasının Yağış Verilerinin Yenilikçi Şen Yöntemi İle Analizi, Academic Platform Journal Of Engineering And Science 6-3, 168-173.
• Çelik, S., Bölük,E., Akbaş,A. İ., Deniz, A., (2017), İklim Değişiyor, Hava Olayları Sertleşiyor, https://Mgm.Gov.Tr/Genel/Makale.Aspx (Erişim Tarihi:26.11.2021).
• IPCC , (2001). "The Third Assessment Report". The Intergovernmental Panel On Climate Change, 22-47
• IPCC (2007). Towards New Scenarios For Analysis Of Emissions, Climate Change, İmpacts, And Response Strategies: IPCC Expert Meeting Report, September, 2007, Netherlands.
• IPCC, (2013). "The Fifth Assessment Report". The Intergovernmental Panel On Climate Change, 159-203.
• Brunetti, M.; Maugeri, M.; Nanni, T. (2001) “Changes İn Total Precipitation, Rainy Days And Extreme Events İn Northeastern. Italy. Journal of International Climatology, 21, 861-871.
• Klein, T., A., Konnen, G., (2003). "Trends İn Indices Of Daily Temperature And Precipitation Extremes İn Europe 1946-1999". Journal Of Climate 16, 3665-3680.
• Norrant, C.; Douguedroit, A. (2006) “Monthly And Daily Precipitation Trends İn The Mediterranean (1950-2000)”, Theoretical And Applied Climatology, 83, 89-106.
• Turp, M.T. , Öztürk, T. ,Türkeş, M. ,Kurnaz, M.L. , (2014), Regcm4.3.5 Bölgesel İklim Modelini Kullanarak Türkiye Ve Çevresi Bölgelerin Yakın Gelecekteki Hava Sıcaklığı Ve Yağış Klimatolojileri İçin Öngörülen Değişikliklerin İncelenmesi, Ege Coğrafya Dergisi, 23/1 1-24, İzmir, Sayfa 3-5.
• Türkeş, M. , Koç, T. , Sarış, F. , (2007), Türkiye’nin Yağış Toplamı Ve Yoğunluğu Dizilerindeki Değişikliklerin Ve Eğilimlerin Zamansal Ve Alansal Çözümlemesi Coğrafi Bilimler Dergisi, 5 (1), S-68.
• Zeybekoğlu, U, Karahan, H, (2018), Standart Süreli Yağış Şiddetlerinin Eğilim Analizi Yöntemleriyle İncelenmesi, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 24(6) 974-1004.
• Ceyhunlu, A, I, Aydın, F, (2020), Yenilikçi Şen Trend Yöntemi İle Sakarya'nın Meteorolojik Verilerinin Eğilim Analizi, İklim Değişikliği Ve Çevre , 5 (2) 1-7.
• Sarış, F, Keserci, F, Bayraktar, C, (2021), Yerel Yağış Değişkenliğine Bir Örnek: Fethiye-Söğütlüdere Karşılaştırması, Türkiye Coğrafya Dergisi, 77, 87-98.
• Avcı, V, Esen, F, (2019) ,Malatya Havzasında Sıcaklık Ve Yağışın Trend Analizi, İnönü Üniversitesi Uluslar Arası Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 230-246.
• Yüce, M.I, Aksoy, H, Önöz, B, Çetin, M, Eriş, E, Eşit, M, Burgan, H.İ, Oğuz, A, Kalaçi, V, (2019), İklim Değişikliğinin Yağışlar Üzerine Etkisi: Kahramanmaraş Ve Osmaniye Örneği, 10. Uluslararası Hidroloji Kongresi, 09-12 Ekim 2019 Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla, Sözlü Bildiri, Bildiriler Kitabı, S375-388.
• Demir, S, Karakaya, K, Kavuncu, O, Akdoğan, Y,(2021), Ordu İli İklim Parametrelerinin Trend Analizi Ve Değişim Noktasının Belirlenmesi, Gaziosman Paşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 10 (1),128-141.
• Balcıoğlu, Y.E, (2021), Bodrum, Marmaris, Köyceğiz Ve Muğla’da Sıcaklık Ve Yağış Değişkenlerinin Analizi Ve Ekstrem Olaylar, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, Coğrafya Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, S132-150.
• Zhang, X., Harvey, K.D., Hogg, W.D., Yuzyk, T.R., 2001, Trends İn Canadian Streamflow, Water Resources Research 37 (4): 987-998.
• Yue, S., Pilon, P., Cavadias, G., 2002, Power Of The Mann-Kendall And Spearman’s Rho Tests For Detecting Monotonic Trends İn Hydrological Series, Journal Of Hydrology 259: 254.
• B. Safari, “Trend Analysis Of Mean Annual Temperature İn Rwanda During Last Fifty Two Years,” Journal Of Environmental Protection, Vol. 3, No. 6, 20.
• Chatterjee, S. , Bisai, D. , Khan, A. Detection Of Approximate Potential Trend Turning Points İn Temperature Time Series (1941-2010) For Asansol Weather Observation Station, West Bengal, India, Atmospheric And Climate Sciences, 2014, 4, 64-69.
• Kurtoğlu , F., Quantıle Regresyon: Teorisi Ve Uygulamaları (Adana, Çukurova Üniversitesi İstatistik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi 2011) S.37-39.
• Koenker, R., Bassett, G. W. 1978. Regression Quantiles. Econometrica, Cilt. 46, Sayı. 1, S. 33–50.
• Koenker, R., Hallock, K., (2001), Quantile Regression. Journal Of Economic Perspectives, Cilt. 15, Sayı. 4, S. 143-156.
• Aslan, D., Fıstıkoğlu, O., (2021) Kuantil Regresyon İle İstasyon Bazlı Kuraklıkların Büyük Ölçekli Atmosferik Kuraklıklarla İlişkilerinin Araştırılması, Dokuz Eyül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen Ve Mühendislik Dergisi, 23 (67), 233-246 , İzmir.