AN ANALYSIS OF THE TRANSFER OF HUMORISTIC ELEMENTS IN THE TURKISH TRANSLATIONS OF THE DEVIL’S DICTIONARY BY AMBROSE BIERCE

Yıl 2019, , 11 - 33, 20.03.2019

Şule Demirkol Ertürk

https://doi.org/10.16953/deusosbil.477120

Cited By: 2

Öz

The present
article discusses humor translation from English into Turkish. Examining two
different Turkish translations of The Devil’s Dictionary by Ambrose Bierce, the article sets out to analyze
the methods used by translators for transferring humoristic elements of the
source text into Turkish. The case studies focus on the translations by Özge
Duygu Gürkan and Armağan Ekici. The aim is to find out and examine methods used
by translators for transferring humor. Comparative examples deal especially
with wordplays as well as cultural, historical, religious and literary
allusions, as these are thought to be the most challenging aspects of humor
translation. Analyses addressing wordplays center on issues related to
polysemic words, assonances, newly coined words or unconventional uses of
vocabulary. Cultural, historical, religious and literary allusions are examined
with special attention to the transfer of the source text elements considered
to be unknown in the target culture. It was observed that translators created
new wordplays in the target language -when necessary- to replace those of the
source text and that they resorted to methods such as additions, omissions and
use of footnotes to translate allusions.

Anahtar Kelimeler

Translation Studies, Humor Translation, Wordplays, Transfer of Cultural Elements

AMBROSE BIERCE’IN ŞEYTANIN SÖZLÜĞÜ YAPITININ TÜRKÇE ÇEVİRİLERİNDE MİZAH ÖĞELERİNİN AKTARIMI

Öz

Bu makalede,
İngilizceden Türkçeye mizah çevirisi konusu ele alınmakta ve Ambrose Bierce’ın Şeytanın Sözlüğü başlıklı yapıtının
Türkçe çevirileri incelenerek kaynak metindeki mizah öğelerinin çevirmenler
tarafından hangi yöntemlerle Türkçeye aktarıldığı incelenmektedir. Uygulama
kısmında yapıtın Türkçedeki dört çevirisinden Özge Duygu Gürkan ve Armağan
Ekici tarafından yapılmış olan son iki çeviri incelemeye alınmaktadır. Amaç,
çevirmenlerin sundukları çözümleri ve alternatif aktarım yöntemlerini anlamak
ve tartışmaya açmaktır. Bunun için özellikle mizah çevirisinde güçlük yarattığı
düşünülen sözcük oyunlarıyla birlikte kültürel, tarihsel, dinî ve edebî
göndermelerin çevirisiyle ilgili örnekler incelenmiştir. Sözcük oyunlarının
çevirileri incelenirken, kaynak metinde çift anlamlı sözcükler, ses
benzerlikleri, yeni üretilen sözcükler ya da mevcut sözcüklerin yeni
kullanımları yoluyla üretilen mizahın aktarımına odaklanılmıştır. Dinî,
kültürel, tarihsel ve edebî göndermeler konusunda ise kaynak metin okurlarının
aşina olabilecekleri ancak erek metin okurlarına yabancı gelebilecek
göndermelere dikkat edilmiştir. Çevirmenlerin sözcük oyunlarını aktarmak için
kimi zaman yeni oyunlar yarattığı; kültürel, tarihsel, dinî ve edebî
göndermelerin aktarımında ise ekleme, çıkarma ve dipnot kullanımı gibi
yöntemlere başvurduğu görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Çeviribilim, Mizah Çevirisi, Sözcük Oyunları, Kültürel Öğelerin Aktarımı

Kaynakça

• Attardo, S. (1994). Linguistic theories of humor. Berlin & New York: Mouton de Gruyter.
• Bierce, A. (1992). Karanlığın kahkahası. Çev. Sulhi Dölek. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Bierce, A. (1999). The unabridged Devil’s dictionary. Haz. David E. Shultz & S.T. Joshi. Athens & London: The University of Georgia Press.
• Bierce, A. (2001). Yaşamın ortasından: Askerlerin ve sivillerin öyküleri. Çev. Dost Körpe. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Bierce, A. (2002). Keşiş ve celladın kızı. Çev. Seher Özbay. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Bierce, A. (2005). Şeytanın sözlüğü. Çev. Cemal Atila. İstanbul: Omega Yayınları.
• Bierce, A. (2007). Şeytan’ın sözlüğü. İstanbul: Nokta Kitap.
• Bierce, A. (2014). Şeytanın sözlüğü. Çev. Özge Duygu Gürkan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bierce, A. (2018). Epigramlar ve şeytanın sözlüğü’nden okkalı maddeler. Çev. Armağan Ekici. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
• Ekici, A. (2016). Ambrose Bierce ve şeytanın sözlüğü. IAN Edebiyat. 6, 32-34.
• Erhat, A. (1997). Mitoloji sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gürkan, Ö. D. (2014). Çevirmenin notu. Şeytanın sözlüğü. İstanbul: Metis Yayınları.
• Koskinen, K & Paloposki, O. (2010). Retranslation. Y. Gambier ve L. van Doorslaer (Der.), Handbook of translation studies online, https://benjamins.com/online/hts/articles/ret1, (Erişim tarihi: 30.10.2018).
• Low, P. A. (2011). Translating jokes and puns. Perspectives: Studies in Translatology 19 (1), 59-70.
• Pope, A. (2006). Bukleye tecavüz. Çev. Nazmi Ağıl. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Shultz, D. E. & Joshi, S.T. (1999). Notes. David E. Shultz & S.T. Joshi. (Der.), The unabridged Devil’s dictionary içinde (ss. 271-348). Athens & London: The University of Georgia Press.
• Şener, S. (2018). Mizahın dili ve uyuşmazlık. Bilim ve Gelecek, 169, 35-39.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2008). Retranslation. M. Baker ve G. (Der.), Routledge encyclopaedia of translation studies içinde (ss. 232-235). London ve New York: Routledge.
• Tymoczko, M. (2000). Translation and political engagement. activism, social change and the role of translation in geopolitical shifts. The Translator 6 (1), 23-47.
• Vandaele, J. (2011). Humor in translation / Çeviride Mizah. Çev. A. Akbatur & M. Savcı. Handbook of Translation Studies Online. https://benjamins.com/online/hts/articles/hum1, (Erişim tarihi: 23 Ekim 2018).
• Venuti, L. (2004). Retranslations: The creation of value. K. Faull (Der.) Translation and Culture içinde (ss. 25–38).