MİLİTARİST ŞİDDETİN MAĞDURU OLAN KADINLAR: 1938 DERSİM OLAYLARI

Yıl 2016, Cilt: 18 Sayı: 4, 719 - 742, 20.03.2017

Yusuf Arslan

https://doi.org/10.16953/deusbed.92091

Cited By: 2

Öz

Kadınlara yönelik militarist şiddet geçmişte olduğu gibi bugün de devam eden şiddet türlerinden biridir. Özellikle isyan, savaş, darbe gibi olağanüstü dönemlerde her zaman kadınlara dönük bu tip bir şiddete daha sık rastlanmaktadır. Erken Cumhuriyet döneminde çıkan isyanlarda bazı askerler kadına yönelik fiziksel, psikolojik ve cinsel şiddet eylemlerinde bulunmuşlardır. Bu araştırmada 1938 yılında Tunceli bölgesinde bu tip mağduriyetlerin yaşandığı yönünde ciddi bulgulara erişilmiş, Dersimli kadınların deneyim ve tanıklıklarına yer verilmiştir. Meydana gelen bu üzücü olayları operasyonda görevli askerlerin hepsine mal etmek doğru değildir ve böyle bir yaklaşım o askerlere haksızlık olacaktır. İsyan bölgesinde ele geçirilmiş kadınlara merhametli davranıp, cansiperane onların can, mal, ırz ve namuslarını koruyan askerlerin varlığı da bir gerçektir. “Tarih değil hatalar tekerrür eder” diyen II. Abdülhamid’in ifade ettiği gibi yaşananlardan dersler çıkararak bundan sonrasında bu tip trajedilerden korunmak ve bu hataların bir daha yaşanmasına izin vermemek gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler: Dersim, Tunceli, 1938, Kadın, Askeri Şiddet, Militarizm. 

WOMEN UNDER THE PRESSURE OF MILITARY VIOLENCE: THE EVENTS OF DERSİM IN 1938

Öz

For women by soldiers violence in the past is one type of violence that continues today. In particular, riots, war, facing women in times of emergency, such as a violent impact of this type is more common. Some soldiers have been acts of violence against women during riots in the early Republican period. It has experienced this type of victimization in Tunceli in 1938. This event is not true and it would be unfair to attribute all soldiers. Some soldiers are not involved in violence. “History is not repeating mistakes” as said Sultan II. Abdülhamid, after removing experienced those lessons to protect themselves from such a tragedy and mistakes and it is necessary to allow them to more experienced.
Keywords: Dersim, Tunceli, 1938, Women, Military Violence, Militarism.

Kaynakça

• Akgül, Ç. (2013). Milliyetçi söylemin her dem ‘poinesi’: Savaş tecavüzleri. Alternatif Politika. 5 (1): 91-113.
• Akyürekli, M. (2011). Dersim Kürt tedibi 1937-38. İstanbul: Kitap Yayınları.
• Akyürekli, M. (2014). http://www.haberturk.com/gundem/haber/1013740-zehirli-gaz-almanyadan-once-dersimde-kullanildi (Erişim 10.11.2015).
• Arslan, Y. (2012). Yerel ve sözlü tarih algısının ortaöğretim öğrencileri üzerindeki yansımaları (Tunceli merkez örneği). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Arman, M. N. ve Şerbetçi, D. (2012). Postkolonyal feminist teoride milliyetçilik, militarizm ve savaş karşıtlığı. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,14 (3): 65-83.
• Atman, Ü. C. (2003). Kadına yönelik şiddet: Cinsel taciz/ Irza geçme. Sted Dergisi, 12 (9): 333-335.
• Avar, S. (2011). Dağ çiçeklerim. Ankara: Berikan Yayınları.
• Batur, M. (1985). Anılar ve görüşler. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Beşikçi, İ. (1990). Tunceli Kanunu (1935) ve Dersim jenosidi. İstanbul: Belge Yayınları.
• Benjamin, W. (1995). “Alman faşizminin kuramları” içerisinde estetize edilmiş yaşam. Çev., Ü. Oskay, İstanbul: Der Yayınları.
• Bulut, F. (1991). Belgelerle Dersim raporları. İstanbul: Yön
• Yayınları.
• Buz, S. (2007). Kadın ve göç ilişkisi: Sığınan ve sığınmacı kadınlar örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bruinessen, M. V. (2002). Kürdistan üzerine yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Birleşmiş Milletler (1993). The convention on the elimination of all forms of discrimination against women, A/RES/48/104. http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/, (02.06.2016).
• Can, F. (2011): Savaşın mağduru kadınlar. http://www.insanhaber.com/insan-ozel/savasin-magduru-kadinlar-h9881.html (Erişim 12.01.2015).
• Çağlayangil, İ. S. (2007) Kader bizi una değil üne itti. Çağlayangil’in anıları. İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Çoban, B. (tarihsiz). Gösteri iktidarı ve militarist erkeklik. http://s3.amazonaws.com/academia.edu.documents/34945548/gosteri_iktidari_ve_militarist_erkeklik.pdf?AWSAccessKeyId=AKIAJ56TQJRTWSMTNPEA&Expires=1465221962&Signature=9i3Igv53mLpHq%2Frcr0v0pXdVIIk%3D&response-content-isposition=inline%3B%20filename%3DGosteri_Iktidari_ve_Militarist_
• Erkeklik.pdf, (01.06.2016).
• Dedeoğlu, S. ve Ekiz Gökmen, Ç. (2011). Göç ve sosyal dışlanma. Türkiye’de yabancı göçmen kadınlar. Ankara: Efil Yayınları.
• Demir, F. (2015). Necip Fazıl’ın perspektifinden Dersim 1938 olayları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (14): 52-63.
• Dersimi, N. (2014). Kürdistan tarihinde Dersim. İstanbul: Dam Yayınları.
• Enloe, C. (2006). Manevralar - Kadın yaşamının militarize edilmesine yönelik uluslararası politikalar. Çev.: S. Çağlayan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erdilek, N. (2006). Türkiye’de göç araştırmalarında sözlü tarih metodu. İlyasoğlu, A. ve Kayacan, G. (Ed.), Kuşaklar Deneyimler Tanıklıklar. Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı (26-27 Eylül 2003): İçinde 79-85. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Fırat, M. Ş. (1983). Doğu illeri ve Varto tarihi. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. (İlk baskı: 1948).
• Gezik, E. (2000). Alevi Kürtler. Ankara: Kalan Yayınları.
• Gomemis.com (07.07.2015). “Yusufan Oxni Katliamı”. http://www.gomemis.com/portal/haberdetay.asp?ID=347, (23.01.2015).
• Gögen, S. (2011). Bir savaş silahı olarak kadına yönelik cinsel şiddetin sağlık üzerine etkileri: Bosna Savaşı örneği. TAF Preventive Medicine Bulletin, 10 (1): 119-126.
• Hür, A. (2014). Erkek, savaş ve tecavüz: Ayrılmaz üçlü. http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ayse_hur/erkek_savas_ve_tecavuz_ayrilmaz_uclu-1213861, (21.11.2015).
• Hür, A. (2009). Avar, ne olur kızımı götürme. http://arsiv.taraf.com.tr/yazilar/ayse-hur/avar-ne-olur-kizimi-goturme/7767/, (21.11.2015).
• Kalman, M. (1995). Belge ve tanıklarıyla Dersim direnişleri. İstanbul: Nûjen Yayınları.
• Köksal, Y. (2001). Dırban tarihi. (Yayınevi yok).
• Kısakürek, N. F. (2007). Son devrin din mazlumları. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• JUK Raporu: T.C. Dâhiliye Vekâleti Jandarma Umum Kumandanlığı III. şube I. kısım 55058 sayılı Dersim raporu.
• Milliyet Gazetesi (30.04.2012). “İşte Dersim Sürgün Listesi”. http://www.milliyet.com.tr/iste-dersim-surgun-listesi/gundem/gundemdetay/ 30.04.2012/1534295/default.htm, (23.01.2015).
• Niarchos, C. N. (2006). Women, war and rape: challenge facing the tribunal for the former Yugoslavia. B. B. Lockwood, (Ed.), Women’s Rights: A Human Rights Quarterly Reader: İçinde 649-690. Baltimore: The John Hopkins University Press.
• Oruçoğlu, M. (1997). Dersim. İstanbul: Babek Yayınları.
• Rehn, E. ve, Sirleaf J. E. (2002) Women, war, peace: the independent experts’ assessment on the impact of armed conflict on women and women’s role in peace-building. http://www.unwomen.org/en/digital-library/publications/2002/1/ women-war-peace-the-independent-experts-assessment-on-the-impact-of-armed-conflict-on-women-and-women-s-role-in-peace-building-progress-of-the-world-s-women-2002-vol-1, (16.01.2015).
• Scanlon, W. (2012). “Murder and rape rampant in Afghanistan”. http://www.rawa.org/temp/runews/2012/08/28/murder-and-rape-rampant-in-afghanistan.html, (18.01.2015).
• Sılan, N. S. (2010). Doğu Anadolu’da toplumsal mühendislik, Dersim-Sason. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Şeref Han (1990). Şerefname Kürt tarihi. Çev.: M. E. Bozarslan. İstanbul: Hasat Yayınları.
• Genelkurmay Harp Daire Başkanlığı (1972). Türkiye Cumhuriyeti’nde ayaklanmalar (1924-1938). Ankara: Genelkurmay Yayınları.
• Uluğ, N. H. (2007). Tunceli medeniyete açılıyor. Ankara: Kaynak Yayınları. (İlk basım 1939).
• Yenişafak Gazetesi (29.11.2011). “Dersim Katliamının Tanıkları Anlatıyor”.http://www.haber7.com/guncel/haber/809620-dersim-katliaminin-taniklari-anlatiyor.
• Yeşiltuna, S. (2012). Devletin Dersim arşivi. İstanbul: İleri Yayınları.
• Yıldırım, M. (2012). Desimlu Aşireti’nden Dersim sancağına. Tunceli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (1): 23-37.
• Yılmaz, N. (2003). Toplumsal değişme ve kentleşme sürecinde Alevilik. Reşadiye- İkitelli örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Belgeseller
• Özgür Fındık (Yönetmen). Kara vagon (Belgesel). http://www.youtube.com/watch?v=H41v2XClrU0, (28.12.2014).
• Nezahat Gündoğan (Yönetmen). İki tutam saç: Dersimin kayıp kızları (Belgesel). http://www.youtube.com/watch?v=75Wn2yudc-E, (28.12.2014).
• Sözlü Tanıklar
• V1: 86 yaşında, Erkek, Tunceli
• V2: 83 yaşında, Kadın, Hozat
• V3: 95 yaşında, Erkek, Hozat.
• V4: 89 yaşında, Kadın, Tunceli.
• V5: 86 yaşında, Kadın, Nazımiye.
• V6: 88 yaşında, Erkek, Tunceli.
• V7: 85 yaşında, Erkek, Tunceli.
• V8: 87 yaşında, Erkek, Tunceli.
• V9: 90 yaşında, Kadın, Tunceli.
• V10: 84 yaşında, Kadın, Ovacık.
• V11: 87 yaşında, Erkek, Tunceli (Yaşamıyor).
• V12: 84 yaşında, Erkek, Tunceli.
• V13: 82 yaşında, Erkek, Tunceli (Yaşamıyor)
• V14: 81 yaşında, Erkek, Tunceli. (Yaşamıyor)
• V15: 86 yaşında, Kadın, Tunceli. (Yaşamıyor)