THE REFLECTIONS OF POLITICAL EVENTS ON HAMDANID COINS

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 3, 1065 - 1089, 29.09.2020

Günnur Aydoğdu

https://doi.org/10.16953/deusosbil.524912

Öz

It is known that the impact of political, cultural, economic, and religious developments can be traced on coins. This study reveals how and to what extent the Hamdanid reflected the political events on their coins throughout the historic process. The design-form, the script and other important features of the coins are investigated by relying on the coins belonging to the Hamdanid period and on the collections distributed in the websites. By focusing on the general and specific features of the coins, this paper aims to reveal the connection between the coins and the political, historic events in the Hamdanid period, and to introduce the Hamdanid coins in detail. The names of the caliphs or the emirs imprinted on the Hamdanid coins do not represent the novelty of this study. This data is already exhibited in the chronicles and historical records, thus the names are already widely known. While analysing the script on the coins, asking questions such as “why and on which purpose were the scripts put” open a road to very intriguing information. The script detected on the coins could be read in correlation with the social, cultural, political and economic changes occurred on the Hamdanid period. This information can be obtained by the means of correct reading and evaluation of the developments- which may not be explicitly stated in chronicles. Indeed, some of the traces in Hamdanid coins have guided me to this finding. In this paper, I have explained and elaborated on these traces. In the meanwhile, the developments can be also seen as the hidden meaning/information in the coins. Therefore, I argue that beyond the deserved interest to these coins, each of them should be separately evaluated in order to explore the mysterious parts of their world and to learn the truth about coins.

Anahtar Kelimeler

Hamdanids, Hamdanid Coins, Islamic Coins, Nasir al-davla, Sayf al-davla Ali, Uddat al-davla Abu Taghlib Gazanfar

SİYASÎ OLAYLARIN HAMDÂNÎ SİKKELERİNDEKİ YANSIMALARI

Öz

Siyasî, kültürel, ekonomik, dînî vb. gelişmelerin sikkeler üzerinde izlenebildiği artık bilinen bir gerçektir. Bundan hareketle, çalışmada, Hamdânîlerin tarihi süreçleri içerisinde yaşanan siyasi olayların ne şekilde ve ne kadarının sikkelerine yansıdığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Öncelikle Hamdânîler Dönemi’ne ait günümüze ulaşabilmiş, yayımlanan veya web sitelerinde verilen koleksiyonlardaki örnekler ışığında, tasarım-form, üzerinde yer alan yazılar ve diğer özellikler tespit edilmiştir. Asıl gaye olarak da, genel ve özel karakterlerinin belirlenmesi neticesinde, özelde siyasi/tarihi olaylarla ilintilerin ortaya konulması ve genelde Hamdânî sikkelerinin etraflıca tanıtılması amaçlanmıştır. Hamdânî sikkeleri üzerinde yer alan halife isimleri ya da darp sahibi emirlerin adları, çalışmanın ortaya koyduğu bir yenilik değildir. Bunlar zaten kroniklerden, tarihi vesikalardan elde ettiğimiz ve şimdiye kadar bilinen verilerdir. Ancak bunların dışında, sikkeler analiz edildiğinde dikkati çeken, akla gelen, nedir, neden vb. sorular ile çözümlenmesi gereken durumlar ilginç verilere ulaşılmasına neden olmaktadır. Sikkelerle ilgili soruların cevabı, o dönemdeki sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik olaylarla ilgili olabilmektedir. Bu bilgiler bazen kroniklerde açıkça bahsedilmeyen, fakat doğru okuma ve değerlendirme sonucu fark edilen gelişmeler de olabilmektedir. Nitekim Hamdânî sikkelerinde bu tür ipuçlarına rastlanılmıştır. Bunlar açıklanmaya ve detaylandırılmaya çalışılmıştır. Bu olaylara aynı zamanda sikkelerin içerdiği gizli anlamlar/bilgiler olarak da bakılabilir. Bütün bunlar gösteriyor ki, hak ettikleri ilginin ötesinde, sikkelerin her birinin ayrı ayrı ele alınarak üzerinde durulması ve gizemli dünyalarının ortaya konulması, gerçeğin bilinmesi adına çeşitli bilim dalları için zorunludur.

Anahtar Kelimeler

Hamdânîler, Hamdânî Sikkeleri, İslam Sikkeleri, Nâsırüddevle Hasan, Seyfüddevle Ali, Uddetüddevle Ebû Tağlib Gazanfer

Kaynakça

• Akyol, E. (2017). Hamdâniler'de (905–1004) dinî ve entelektüel hayat, İslam Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 34-52.
• Ali b. Zafer el-Ezdî, (2011). Hamdaniler Diyâr-ı Bekir, Halep ve Musul’da hüküm sürmüş bir İslam emirliği, (Terc. M. Akbaş), İstanbul: Ravza Yayınları.
• Aydoğdu, G. (2018). Tarihi olaylar bağlamında Abbâsîler dönemi altın ve gümüş sikkeleri, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (2), 55-69.
• Azimli, M. (2006). Klasik İslam kaynaklarına göre ilk fetihten Artuklulara Mardin, I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayınları, 45-49.
• Bacharach, J. L. (2006). Islamic history through coins: An analysis and catalogue of Tenth-Century Ikhshidid coinage, Cairo: The American University, https://books.google.com.tr/books?id=fNLKAbXEmgMC&pg=PA166&dq=bacharach (Erişim Tarihi: 16.07.2018).
• Bacharach, J. L. (1974). Al-Ikhshid, the Hamdanids and the Caliphate: The numismatic evidence, Journal of the American Oriantal Society JAOS, 94 (3), 360-370, http://www.jstor.org/stable/600070 (Erişim Tarihi: 16.07.2018). Bikhazi, R. J. (1981). The Hamdanid Dynasty of Mesopotamia and North Syria 254-404 / 868-1014, 1, University of Michigan, ProQuest Dissertations Publishing. http://www.theeuropeanlibrary.org/tel4/record/3000087970589?(Erişim Tarihi: 17.05.2018)
• Bowen, H. (1964). Nâsır-üd-Devle, MEB İslam Ansiklopedisi İslam Alemi Tarih, Coğrafya, Etnoğrafya ve Biyoğrafya Lügati, 9, 97-99.
• Güner, A. (2006a). Nâsırüddevle, TDV İslam Ansiklopedisi, 32, 402-403.
• Güner, A. (2006b). Mutî’-Lillâh, TDV İslam Ansiklopedisi, 31, 401-402.
• Işıltan, F. (1993). Seyf-üd-Devle, MEB İslam Ansiklopedisi İslam Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnoğrafya ve Biyoğrafya Lügati, 9, 536-539.
• İbnü’l-Esîr, (1991). İslam tarihi El-Kâmil Fi’t-tarih tercümesi, (Çev. M. B. Eryarsoy, Redaktör M. Tulum), 8, İstanbul: Bahar yayınları.
• Karaarslan, N. Ü. (1997). Hamdânîler, TDV İslam Ansiklopedisi, 15, 446-447.
• Kollektif, (2005). Altının iktidarı, iktidarın altınları, Yapı Kredi Para Koleksiyonu Altın Sikke Sergisi, İstanbul: YKY.
• Miskeveyh Ebû Ali Ahmed b. Muhammed, (2016). Tecâribü’l-Ümem, (Terc. K. Burslan), 2, Ankara: TTK Basımevi.
• Müneccimbaşı Ahmed b. Lütfullah, (2017). Camiu’d-Düvel Hamdânîler Musul ve Halep emirlikleri (905-1004), (Çev. Ö. Tellioğlu), İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Ostrogorsky, G. (1991). Bizans devleti tarihi, (Çev. F. Işıltan), Ankara: TTK Basımevi.
• Özaydın, A. (2009a). Seyfüddevle el-Hamdânî, TDV İslam Ansiklopedisi, 37, 35-36.
• Özaydın, A. (2009b). Sûlî, Ebu Bekir, TDV İslam Ansiklopedisi, 37, 492-493.
• Özaydın, A. (1996). Gazanfer, TDV İslam Ansiklopedisi, 13, 431-32.
• Özaydın, A. (1992). Berîdîler, TDV İslam Ansiklopedisi, 5, 501-502.
• Sâmî, Ş. (1317). Kâmûsi Türkî, Dersaadet (İstanbul): İkdam yayınları.
• Sobernheim, M. (1987). Hamdânîler, MEB İslam Ansiklopedisi İslam Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnoğrafya ve Biyoğrafya Lügati, 5 (1), 179-182.
• Tekin, O. (1999). Bizans Sikkeleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tokuş, Ö. (2006). Hamdanîler (Siyasî, İçtimaî, İlmî ve Kültürel Hayat), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Urfa. Yıldız, H. D. (1995). Emîrü’l-Ümerâlık, TDV İslam Ansiklopedisi, 9, 158-159.