Öz
Occupied by the Greeks on May 15, 1919, Izmir gained its freedom on September 9, 1922. After that, the anniversaries of İzmir's liberation were celebrated enthusiastically every year. During the ceremonies held until the 1930s, attention was drawn to the meaning of September 9 and the struggle to keep the spirit of independence engraved in memories.
After the Second World War, Turkey has passed a multi-party political life with democratization efforts, the period's most important opposition party, the Democrat Party was founded. One party this unprecedented political activity in Turkey until that day, the DP has resulted in taking the reins of power in 1950. While the political and social tensions and the events in foreign policy during its ten-year rule shaped the DP administration, these developments were also reflected in the celebration of the liberation holiday of Izmir. September 9 was determined by DP members as a method for establishing close contact with the public, and over time it became the focus of political conflicts. The passage of the victory regiment, which attracted great attention of the public, has turned into a show of power for the parties. The fact that the Cyprus issue became a national issue in the Turkish public in 1954 brought together the people of Izmir, who had been subjected to Greek occupation before, with the Turkish Cypriots, who were also subjected to Greek oppression, at the point of common destiny. Consequently, the celebration ceremonies held after that were mostly in the shadow of the Cyprus issue and in the form of support for this case. The celebrations held every year did not take place due to the September 6-7 events in 1955 and the martial law declared afterwards.
The aim of this study is to deal with the liberation holiday celebrations of Izmir which were held during the DP period, in line with the developing political, social, economic and foreign political events of the period. The mood of the holiday was evaluated in line with the news and headlines in the national and local press.
Anahtar Kelimeler
Izmir Independence Day Celebrations Democrat Party September 9 Cyprus
Kaynakça
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi
- 030.18.1-2/140.82.2. .
- 030.18.1-2/143.52.4. .
- 030.18.1-2/143.39.6. .
- 030.18.1-2/141.106.1. .
- Akşam Gazetesi .
- Anadolu Gazetesi .
- Bozkurt Gazetesi .
- Cumhuriyet Gazetesi .
- Demokrat İzmir Gazetesi .
- Hakimiyet-i Milliye Gazetesi .
- Hür Söz Gazetesi .
- İstiklal Gazetesi .
- Milliyet Gazetesi .
- Resmî Gazete .
- Yeni Asır Gazetesi .
- Yeni Gün Gazetesi .
- Yeni Sabah Gazetesi .
- Zafer Gazetesi . . Albayrak, M. (2004). Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960). Ankara: Phoenix Yayınevi.
- Alpaslan, E. (2015). Tek Parti Döneminde Gaziantep’te Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları 1938-1945, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14(4), 829-845.
- Ayaz, E. (2014). 6-7 Eylül Olaylarının Türk Gazetelerindeki Yansımaları. International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal, 2 (2), 81-92.
- Çakmak F. (2011). Türk Kamuoyunda Kıbrıs Algısı: 1958 Yılı Kıbrıs Mitingleri. Ulvi Keser (Yay. Haz), İkinci Uluslararası Kıbrıs Sempozyumu (21-25 Ekim 2010) Bildiri Kitabı (s. 549-568). 1, Ankara: Kıbrıs Türk Kültür Derneği.
- Çiçek, R. (2015). İzmir’in Kurtuluşunun Anadolu Basınındaki Yansımaları. M. A. Parlak Kurtuluş ve Kuruluşun Sembol Kenti İzmir Sempozyumu (26 - 28 Eylül 2012) Bildirileri (s. 219-236). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
- Deniz, D. (2006). 1950 Seçimleri Demokrat Parti İzmir Propagandası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir.
- Dikçam, U. U. (2009). Atatürk Döneminde 9 Eylül Kutlamaları (1923-1938). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir.
- Gedikler, G. H. (2006). 1950-1960 Yılları Arasında İzmir'de Gündelik Yaşam. (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
- Kalemli̇, H. (2018). İstanbul’da İlk “Kurtuluş Bayramı” Kutlamaları. Atatürk Yolu Dergisi, 16 (62), 109-142.
- Ozankaya, Ö. (1989). Ulusal Bayramların Toplumsal İşlevleri Açısından 30 Ağustos Zafer Bayramı. Atatürk Yolu, 4, 541-547.
- Solak Şener, A, Çakmak, F. (2020). Türk Basın Tarihi İçinde Muhalif Bir Gazete: Demokrat İzmir. Belgi Dergisi, 2 (20), 2475-2509.
- Şahi̇n, İ. (2017). İktidar-Muhalefet İlişkileri Çerçevesinde İnönü ve Menderes’in Siyaset Dili. Tarih ve Günce, 1 (1), 191-216.
- Takım, A. (2012). Demokrat Parti Döneminde Uygulanan Ekonomi Politikaları ve Sonuçları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67 (02), 157-187.
- Temi̇zgüney, F. (2019). Demokrat Parti Dönemi 23 Nisan Milli Hâkimiyet ve Çocuk Bayramı Kutlamaları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (1), 145-172.
- Tunçkanat, Haydar. (1996). 27 Mayıs 1960 Devrimi (Diktadan Demokrasiye). İstanbul: Çağdaş Yayınları.
- Yılmaz, E. (2010). 1954 Seçimlerinin Önemi, Öne Çıkan Özellikleri ve Siyasi Sonuçları. Humanities Sciences, 5 (4), 541-551.
Öz
Yunanlılar tarafından 15 Mayıs 1919’da işgal edilen İzmir, 9 Eylül 1922’de özgürlüğüne kavuşmuştur. Bundan sonra her yıl İzmir’in kurtuluş yıl dönümleri coşkulu bir şekilde kutlanmıştır. 1930’lu yıllara kadar yapılan törenlerde, 9 Eylül’ün manasına ve bağımsızlık ruhunun belleklere kazınması için verilen mücadeleye dikkat çekilmeye çalışılmıştır.
İkinci Dünya Savaşı sonrasında Türkiye’nin demokratikleşme çabaları ile çok partili siyasi hayata geçilmiş, dönemin en önemli muhalif partisi olan Demokrat Parti kurulmuştur. Tek parti Türkiye’sinde o güne kadar görülmemiş bu siyasi hareketlilik, DP’nin 1950 yılında iktidara gelmesiyle sonuçlanmıştır. On yıllık iktidarı dönemindeki siyasi ve toplumsal gerginlikler ile dış politikada meydana gelen olaylar DP yönetimini şekillendirirken bu gelişmeler İzmir’in kurtuluş bayramı kutlamalarına da yansımıştır. 9 Eylül, DP’liler tarafından halk ile yakın temas kurma konusunda bir yöntem olarak belirlenmiş, zamanla siyasi çekişmelerin odak noktası hâline gelmiştir. Halkın büyük ilgi duyduğu zafer alayının geçişi, partilerin gövde gösterisine dönüşmüştür. 1954 yılında Kıbrıs meselesinin Türk kamuoyunda millî bir mesele hâline gelmesi, daha önce Yunan işgaline maruz kalmış İzmir halkını, yine Yunan zulmüyle inleyen Kıbrıs Türkleriyle kader ortaklığı noktasında buluşturmuştur. Hâliyle bundan sonra yapılan kutlama törenleri daha çok Kıbrıs meselesinin gölgesinde ve bu davaya destek şeklinde gerçekleşmiştir. Her yıl yapılan kutlamalar, 1955 yılında meydana gelen 6-7 Eylül olayları ve sonrasında ilan edilen sıkıyönetim dolayısıyla gerçekleşmemiştir.
Bu çalışmanın amacı, DP döneminde yapılan İzmir’in kurtuluş bayramı kutlamalarını dönemin gelişen siyasi, sosyal, ekonomik ve dış politik olayları doğrultusunda ele almaktır. Bayramın nasıl bir ruh hâliyle kutlandığı ise ulusal ve yerel basında çıkan haberler ve başlıklar doğrultusunda değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
İzmir, Kurtuluş Bayramı Kutlamaları, Demokrat Parti, 9 Eylül Kıbrıs
Kaynakça
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi
- 030.18.1-2/140.82.2. .
- 030.18.1-2/143.52.4. .
- 030.18.1-2/143.39.6. .
- 030.18.1-2/141.106.1. .
- Akşam Gazetesi .
- Anadolu Gazetesi .
- Bozkurt Gazetesi .
- Cumhuriyet Gazetesi .
- Demokrat İzmir Gazetesi .
- Hakimiyet-i Milliye Gazetesi .
- Hür Söz Gazetesi .
- İstiklal Gazetesi .
- Milliyet Gazetesi .
- Resmî Gazete .
- Yeni Asır Gazetesi .
- Yeni Gün Gazetesi .
- Yeni Sabah Gazetesi .
- Zafer Gazetesi . . Albayrak, M. (2004). Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960). Ankara: Phoenix Yayınevi.
- Alpaslan, E. (2015). Tek Parti Döneminde Gaziantep’te Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları 1938-1945, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14(4), 829-845.
- Ayaz, E. (2014). 6-7 Eylül Olaylarının Türk Gazetelerindeki Yansımaları. International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal, 2 (2), 81-92.
- Çakmak F. (2011). Türk Kamuoyunda Kıbrıs Algısı: 1958 Yılı Kıbrıs Mitingleri. Ulvi Keser (Yay. Haz), İkinci Uluslararası Kıbrıs Sempozyumu (21-25 Ekim 2010) Bildiri Kitabı (s. 549-568). 1, Ankara: Kıbrıs Türk Kültür Derneği.
- Çiçek, R. (2015). İzmir’in Kurtuluşunun Anadolu Basınındaki Yansımaları. M. A. Parlak Kurtuluş ve Kuruluşun Sembol Kenti İzmir Sempozyumu (26 - 28 Eylül 2012) Bildirileri (s. 219-236). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
- Deniz, D. (2006). 1950 Seçimleri Demokrat Parti İzmir Propagandası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir.
- Dikçam, U. U. (2009). Atatürk Döneminde 9 Eylül Kutlamaları (1923-1938). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir.
- Gedikler, G. H. (2006). 1950-1960 Yılları Arasında İzmir'de Gündelik Yaşam. (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
- Kalemli̇, H. (2018). İstanbul’da İlk “Kurtuluş Bayramı” Kutlamaları. Atatürk Yolu Dergisi, 16 (62), 109-142.
- Ozankaya, Ö. (1989). Ulusal Bayramların Toplumsal İşlevleri Açısından 30 Ağustos Zafer Bayramı. Atatürk Yolu, 4, 541-547.
- Solak Şener, A, Çakmak, F. (2020). Türk Basın Tarihi İçinde Muhalif Bir Gazete: Demokrat İzmir. Belgi Dergisi, 2 (20), 2475-2509.
- Şahi̇n, İ. (2017). İktidar-Muhalefet İlişkileri Çerçevesinde İnönü ve Menderes’in Siyaset Dili. Tarih ve Günce, 1 (1), 191-216.
- Takım, A. (2012). Demokrat Parti Döneminde Uygulanan Ekonomi Politikaları ve Sonuçları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67 (02), 157-187.
- Temi̇zgüney, F. (2019). Demokrat Parti Dönemi 23 Nisan Milli Hâkimiyet ve Çocuk Bayramı Kutlamaları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (1), 145-172.
- Tunçkanat, Haydar. (1996). 27 Mayıs 1960 Devrimi (Diktadan Demokrasiye). İstanbul: Çağdaş Yayınları.
- Yılmaz, E. (2010). 1954 Seçimlerinin Önemi, Öne Çıkan Özellikleri ve Siyasi Sonuçları. Humanities Sciences, 5 (4), 541-551.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Mart 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Aralık 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 23 Sayı: 1 |