MOTOSİKLET KULLANIMINDA RİSK ALMA DAVRANIŞLARI ÖLÇEĞİ: TÜRKÇEYE UYARLAMA ÇALIŞMASI

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 3, 1311 - 1327, 30.09.2021

Mehmet Ertaş Burçin Kırlar Can

https://doi.org/10.16953/deusosbil.703241

Öz

Motosiklet kullanımı çeşitli nedenlerden dolayı son yıllarda oldukça popüler hale gelmiştir. Ancak motosiklet, diğer araçların taşıdığı donanıma ve koruma fonksiyonuna sahip olmaması nedeniyle daha riskli bir ulaşım aracı olarak kabul edilmektedir. Çalışmanın amacı, Motosiklet Kullanımında Risk Alma Davranışları Ölçeğinin (MKRAD) Türkçe geçerlik ve güvenirliğini test etmektedir. Çalışmada motosiklet kullanıcılarının risk alma davranışlarını ortaya çıkarmak da amaçlanmaktadır. Çalışmanın örneklemini rekreatif amaçlı seyahat eden 18-40 yaş aralığındaki gençler oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri çevrimiçi anket yöntemi ile toplanmış ve 387 adet kullanılabilir anket elde edilmiştir. Ölçeğin geçerlik ve güvenirliğini test etmek için Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA), motosiklet ile rekreatif amaçlı seyahat eden gençlerin risk alma davranışlarını ölçmek için ise frekans analizi yapılmıştır. Analizler sonucunda MKRAD ölçeği 13 ifadeli iki faktör olarak ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte rekreatif amaçlı seyahat eden gençlerin motosiklet kullanırken riskli davranışlardan kaçındıkları ve trafik kurallarına uymaya özen gösterdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Motosiklet kullanıcılarının yalnızca sollama yaparken veya şehir içinde ve dışında hız yaparak risk aldıkları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Risk Alma Davranışı, Motosiklet Kullanıcıları, Geçerlik ve Güvenirlik

Kaynakça

• Ardahan, F. & Güleç, S. (2020). Bireyleri Motosiklet Kullanmaya Motive Eden Faktörlerin Çeşitli Değişkenlere Göre Karşılaştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(73), 237-253.
• Bjørnskau, T., Nævestad, T. O. & Akhtar, J. (2012). Traffic Safety Among Motorcyclists in Norway: A Study of Subgroups and Risk Factors. Accident Analysis and Prevention, 49, 50-57.
• Cattell, R. B. (1966). The Scree Test for The Number of Factors. Multivariate Behavioral Research, 1(2), 245-276.
• Chang, F., Xu, P., Zhou, H., Lee, J. & Huang, H. (2019). Identifying Motorcycle High-Risk Traffic Scenarios Through Interactive Analysis of Driver Behavior and Traffic Characteristics. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 62, 844-854.
• Chen, C. F. & Chen, C. W. (2011). Speeding for Fun? Exploring the Speeding Behavior of Riders of Heavy Motorcycles Using the Theory of Planned Behavior and Psychological Flow Theory. Accident Analysis and Prevention, 43, 983-990.
• Cheng, A. S. K. & Ng, T. C. K. (2012). Risky Driving and the Perception of Motorcycle Accident Causes Among Chinese Motorcyclists in Hong Kong. Traffic Injury Prevention, 13, 485-492.
• Clarke, D. D., Ward, P., Bartle, C. & Truman, W. (2007). The Role of Motorcyclist and other Driver Behaviour in Two Types of Serious Accident in the UK. Accident Analysis & Prevention, 39(5), 974-981.
• Comrey, A. L. & Lee, H. B. (1992). A First Course in Factor Analysis. New Jersey: Psychology Press.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal Bilimler için çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Delhomme, P., Chaurand, N. & Paran, F. (2012). Personality Predictors of Speeding in Young Drivers: Anger vs. Sensation Seeking. Transportation Research, 15, 654-666.
• DeVellis, R. B. (2017). Ölçek Geliştirme Kuram ve Uygulamalar. T. Totan (Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Fabrigar, L. R., Wegener, D. T., MacCallum, R. C. & Strahan, E. J. (1999). Evaluating the Use of Exploratory Factor Analysis in Psychological Research. Psychological Methods, 4(3), 272-299.
• Fabrigar, L. R. & Wegener, D. T. (2012). Exploratory Factor Analysis Understanding Statistics. New York: Oxford University Press.
• Faul, F., Erdfelder, E., Lang, A. G. & Buchner, A. (2007). G*Power 3: A Flexible Statistical Power Analysis Program for the Social, Behavioral, and Biomedical Sciences. Behavior Research Methods, 39(2), 175-191.
• Fischhoff, B, Slovic, P., Lichtenstein, S., Read, S. & Combs, B. (1978). How Safe is Safe Enough? A Psychometric Study of Attitudes Towards Technological Risks and Benefits. Policy Sciences, 9, 127-152.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. & Anderson, R. E. (2014). Multivariate Data Analysis. Edinburg: Pearson.
• Haworth, N. (2012). Powered Two Wheelers in a Changing World—Challenges and Opportunities. Accident Analysis and Prevention, 44, 12-18.
• Horn, J. L. 1965. A Rationale and Test for the Number of Factors in Factor Analysis. Psychometrica, 30(2), 179-185.
• Kaiser, H. F. (1974). An Index of Factorial Simplicity. Psychometrika, 39(1), 31-36.
• KPMG (2018). Türkiye Motosiklet Sektörü. https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/tr/pdf/2018/04/turkiye-motosiklet-sektoru.pdf, (Erişim tarihi: 04.03.2020).
• Malfetti, J. L., Rose, P. R., DeKorp, N. A. & Basch, C. E. (1989). The Young Driver Attitude Scale. The Development and Field Testing of an Instrument to Measure Young Drivers’ Risk-taking Attitudes. New York: New York Teachers College, Columbia University.
• Mannering, F. L. & Grodsky, L. L. (1995). Statistical Analysis of Motorcyclists' Perceived Accident Risk. Accident Analysis & Prevention, 27(1), 21-31.
• Mvududu, N. H. & Sink, C. A. (2013). Factor Analysis in Counseling Research and Practice. Counseling Outcome Research and Evaluation, 4(2), 75-98.
• Norman, G. R. & Streiner, D. L. (1998). Biostatistics - The Bare Essentials. Hamilton: B.C. Decker Inc.
• Renn, O. & Rohrmann, B. (2000). Cross-Cultural Risk Perception Research: State and Challenges. O. Renn & B. Rohrmann (Ed.), Cross-cultural Risk Perception - A Survey of Empirical Studies içinde (ss. 211-233). Dordrecht: Springer Science+Business Media.
• Rohrmann, B. (2000). Cross-cultural Studies on the Perception and Evaluation of Hazards. O. Renn & B. Rohrmann (Ed.), Cross-cultural Risk Perception - A Survey of Empirical Studies içinde (ss. 103-143). Dordrecht: Springer Science+Business Media.
• Simpson, J. C., Wilson, S. & Currey, N. (2015). Motorcyclists’ Perceptions and Experiences of Riding and Risk and Their Advice for Safety. Traffic Injury Prevention, 16, 159-167.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayınları.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2015). Çok Değişkenli İstatistiklerin Kullanımı. M. Baloğlu (Çe. Ed.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Theofilatos, A. & Yannis, G. (2014). Relationship Between Motorcyclists’ Attitudes, Behavior, and Other Attributes With Declared Accident Involvement in Europe. Traffic Injury Prevention, 15, 156-164.
• Tinsley, H. E. & Tinsley, D. J. (1987). Uses of Factor Analysis in Counseling Psychology Research. Journal of Counseling Psychology, 34(4), 414-424.
• Trimpop, R. M. (1994). The Psychology of Risk Taking Behavior. Netherlands: Elsevier Science.
• Turner, C. & McClure, R. (2003). Age and Gender Differences in Risk-taking Behaviour as an Explanation for High Incidence of Motor Vehicle Crashes as a Driver in Young Males. Injury Control and Safety Promotion, 10(3), 123-130.
• TÜİK (2018). Motorlu Kara Taşıtları, Mart 2018. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27645, (Erişim tarihi: 04.03.2020).
• Ulleberg, P. & Rundmo, T. (2002). Risk-taking Attitudes among Young Drivers: The Psychometric Qualities and Dimensionality of an Instrument to Measure Young Drivers’ Risk-taking Attitudes. Scandinavian Journal of Psychology, 43, 227-237.
• Ulleberg, P. & Rundmo, T. (2003). Personality, Attitudes and Risk Perception as Predictors of Risky Driving Behaviour among Young Drivers. Safety Science, 41, 427-443.
• Velicer, W. F. (1976). Determining the Number of Components from the Matrix of Partial Correlations. Psychometrika, 41(3), 321-327. Wilde, G. J. S. (1998). Risk Homeostasis Theory: An Overview. Injury Prevention, 4, 89-91.
• Yates, J. F. & Stone, E. R. (1992). The Risk Construct. J. F. Yates (Ed.), Risk-taking Behavior içinde (ss. 1-25). Chichester, England: Wiley.
• Yontar, İ. G. & Aras, B. B. (2018). Motosiklet Kullanımının Kentsel Trafik Güvenliği Üzerine Etkisi: İzmir Üzerine Bir Araştırma. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 611-640.