İKİNCİ BASAMAK KAMU HASTANELERİNİN KAYNAK KULLANIM VERİMLİLİĞİNİN PABON LASSO MODELİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 1, 421 - 433, 30.03.2022

Murat Konca , Gülnur İlgün , Birol Yetim

https://doi.org/10.16953/deusosbil.976923

Öz

Sağlık hizmetlerine ayrılan kaynaklar tüm dünyada her geçen gün artmaktadır. Türkiye'de son yıllarda hastanelerin kapasitelerini artırmaya yönelik bazı çalışmalar yürütülmektedir. Ancak bu durum sağlık hizmetlerinin sürdürülebilirliği noktasında birtakım tartışmaları da beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla sağlık kurumlarında performans ölçümü, kurumların sahip oldukları kaynakları nasıl kullandıklarını ortaya koyması bakımından son derece önemlidir. Bu noktada, kapasite kullanımı ile ilgili detaylı bilgiler vermesinden dolayı kapasite kullanım göstergeleri sıklıkla tercih edilmektedir. Ancak literatür incelendiğinde, Türkiye’deki kamu hastanelerinin kapasite kullanım göstergelerini kaynak kullanım verimliliği açısından ele alan çalışmaların sayıca az olduğu görülmektedir. Bu nedenle bu çalışmada, Türkiye’deki ikinci basamak kamu hastanelerinin yatak kullanım verimliliklerini değerlendirmek amaçlanmış ve çalışmanın amacına ulaşabilmek için Pabon Lasso Modeli kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, çalışma kapsamına alınan hastanelerin sadece üçte birlik bir kısmının yataklarını verimli kullandığı bulunmuştur. Çalışmada ayrıca hastanelerin rollerinin ve sahip oldukları sağlık işgücü düzeylerinin hastanelerin verimlilik durumlarına göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir (p<0,001). Bu noktada, verimsiz olduğu tespit edilen hastanelerin verimliliklerini artırabilmeleri için sahip oldukları insan kaynaklarını çok daha etkin kullanmaları gerekmektedir. Dahası yapılacak olan yeni yatırımların da ilgili bölgedeki sağlık ihtiyaçlarının ve diğer kamu sağlık kurumlarının kapasitelerinin de dikkate alınarak yapılması önerilmektedir. Bu açıdan ele alındığında bu çalışmanın başta sağlık yöneticileri ve politika yapıcıları olmak üzere sağlık hizmet organizasyonu ve sunumun da yer alan paydaşlara kanıta dayalı bilgiler sunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kaynak kullanımı, İkinci basamak kamu hastaneleri, Verimlilik, Pabon Lasso Modeli

Kaynakça

• Aloh, H. E., Onwujekwe, O. E., Aloh, O. G., & Nweke, C. J. (2020). Is bed turnover rate a good metric for hospital scale efficiency? A measure of resource utilization rate for hospitals in Southeast Nigeria. Cost Effectiveness and Resource Allocation, 18(1), 1-8.
• Boz, C., Yılmaz F., & Şenel İ. K. (2018). Türkiye Kamu Hastane Birliklerinin Yatak Kullanım Performansı Üzerinde Etkili Olan Faktörler. Ombudsman Akademik, 5(9), 203-221.
• Chowdhury, H., & Zelenyuk, V. (2016). Performance of hospital services in Ontario: DEA with truncated regression approach. Omega, 63, 111-122.
• Cinaroglu, S. (2021). Changes in hospital efficiency and size: An integrated propensity score matching with data envelopment analysis. Socio-Economic Planning Sciences, 76, 100960.
• Çalışkan, Z. (2016). Kamu Hastane Birlikleri Performansının Pabón Lasso Modeli İle Analizi. Sosyal Güvence Dergisi, 5(10), 1-24.
• Demir, Ö., Diğer H., & Taşar, S. A. (2019). Sağlık Kurumlarında Finansal Performans Ölçümü: İl ve İlçe Devlet Hastaneleri Üzerine Bir Örnek. Sağlık Yönetimi Dergisi, 3(2), 1-15.
• Dopeykar, N., & Amiri, M. M. (2020). Evaluating the Trend of Efficiency at Inpatient Services by Pabon-Lasso Model: A Case Study in a Specialized Hospital. Journal of Military Medicine, 22(9), 936-944.
• Esen, H., & Yiğit, V. (2021). Yoğun Bakım Yatak Kullanım Verimliliğinin Pabon Lasso Modeli İle Değerlendirilmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 1138-1150.
• Goshtasebi, A., Vahdaninia, M., Gorgipour, R., Samanpour, A., Maftoon, F., Farzadi, F., & Ahmadi, F. (2009). Assessing hospital performance by the Pabon Lasso model. Iranian Journal of Public Health, 38(2), 119-124.
• Hafidz, Ensor ve Tubeuf (2018), Assessing health facility performance in Indonesia using the Pabón‐Lasso model and unit cost analysis of health services. International Journal of Health Planning and Management, 33, 541–556.
• Hart, L. G., Amundson, B. A., Rosenblaff, R. A., Hart, L. G., Amundson, B. A., & Rosenblatt, R. A. (1990). Is there a role for the small rural hospital?. The Journal of Rural Health, 6(2), 101-118.
• Kalhor, R., Salehi, A., Keshavarz, A., Bastani, P., & Orojloo, P. (2014). Assessing hospital performance in Iran using the Pabon Lasso Model. Asia Pacific Journal of Health Management, 9(2), 77-82.
• Keliddar, I., Mosadeghrad, A. M., & Jafari-Sirizi, M. (2017). Rationing in health systems: A critical review. Medical Journal of the Islamic Republic of Iran, 31(47), 1-7.
• Mansoor, Z., & Iman, K. (2012). Performance evaluating in hospitals affiliated in AHWAZ University of Medical Sciences based on Pabon Lasso Model. Hospital Journal, 11(3), 37-44.
• Matranga, D., Bono, F., Casuccio, A., FIRENzE, A. L. B. E. R. T. O., Marsala, L., Giaimo, R., ... & Vitale, F. (2014). Evaluating the effect of organization and context on technical efficiency: a second-stage DEA analysis of Italian hospitals. Epidemiol Biostat Public Heal, 11(1), e8785.
• Mehrtak, M., Yusefzadeh, H., & Jaafaripooyan, E. (2014). Pabon Lasso and Data Envelopment Analysis: a complementary approach to hospital performance measurement. Global Journal of Health Science, 6(4), 107-116.
• Moradi, G., Piroozi, B., Safari, H., Nasab, N. E., Bolbanabad, A. M., & Yari, A. (2017). Assessment of the efficiency of hospitals before and after the implementation of health sector evolution plan in Iran based on Pabon Lasso model. Iranian Journal of Public Health, 46(3), 389-395.
• Moscovice, I., & Rosenblatt, R. A. (1985). A Prognosis for the rural hospital Part I: what is the role of the rural hospital?. The Journal of Rural Health, 1(1), 29-40.
• Mujasi, P. N., Asbu, E. Z., & Puig-Junoy. J. (2016). How efficient are referral hospitals in Uganda? A Data Envelopment Analysis and Tobit Regression Approach. BMC Health Services Research, 16(1), 230-244.
• OECD (2021). Health spending data. https://data.oecd.org/. (Erişim Tarihi: 20.07.2021).
• Pabón Lasso, H. (1986). Evaluating hospital performance through simultaneous application of several indicators. PAHO Bulletin, 20(4), 341-357.
• Polyzos, N., Karanikas, H., Thireos, E., Kastanioti, C., & Kontodimopoulos, N. (2013). Reforming reimbursement of public hospitals in Greece during the economic crisis: Implementation of a DRG system. Health Policy, 109(1), 14–22.
• Shaqura,I. I., Gholami, M., & Sari A. A. (2021). Assessment of public hospitals performance in Gaza governorates using the Pabón Lasso Model. International Journal of Health Planning and Management, 36, 1223–1235.
• Shaqura,I. I., Gholami, M., & Sari A. A. (2021). Evaluation of performance at Palestinian public hospitals using Pabón Lasso model. International Journal of Health Planning and Management, 36, 896–910.
• Taşkaya, S. (2019). Sağlık bakanlığı ve üniversite ortak hastanelerinin verimliliğinin Pabon Lasso modeli ile değerlendirilmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22(3), 559-576.
• Taşkaya, S. (2020). Türkiye’deki eğitim ve araştırma hastanelerinin verimliliğinin Pabon Lasso ve veri zarflama analizleri ile belirlenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23(2), 247-260.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2020). Sağlık Harcamaları İstatistikleri 2019. https://data.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 20.07.2021).
• Yıldız, M. S. (2017). Türkiye’de 2002-2015 yılları arasında hastane yatak kullanımının değerlendirilmesi: Pabon Lasso metodu uygulaması. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 20(3), 347-356.
• Yiğit, V. (2017). Hastanelerde Yatak Kullanım Etkinliğinin Pabón Lasso Modeli İle Analizi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 3(1), 164-174.
• Yiğit, V., & Esen, H. (2017). Pabon Lasso Modeli ve Veri Zarflama Analizi ile Hastanelerde Performans Ölçümü. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(2), 26-32.
• Yiğit, V., & Esen, H. (2017). Pabon Lasso modeli ve veri zarflama analizi ile hastanelerde performans ölçümü. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(2), 26-32.
• Younsi, M. (2014). Performance of Tunisian Public Hospitals: A Comparative Assessment Using Pabón Lasso Model. International Journal of Hospital Research, 3(4), 159-166.