KUKLA KABARE’DE BİR KARAGÖZ GÖLGESİ: DAYI

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 4, 1520 - 1550, 26.12.2022

Gülseren Özdemir Riganelis

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1186262

Öz

Bu makalede 2021 yılında Nazmi Sinan Mıhçı tarafından kurulan You Tube kanalı Kukla Kabare’de haftalık, 12-25 dakikalık videolar olarak yayınlanmakta olan Bilgi Deryası adlı gösterinin kukla Dayısı ile gölge oyununun merkez kişisi Karagöz, arketipsel bakış açısıyla ve karşılaştırma yöntemiyle detaylı biçimde ele alınmaktadır. İkili karakter yapısı üzerine kurulmaları başta olmak üzere başka ortak özellikleri de bulunan her iki gösterinin başkişileri olan Dayı ile Karagöz’ün ve onların karşıt tipleri Nihat ile Hacivat’ın şaşırtacak ölçüdeki benzerliklerinin ortaya konduğu makalenin amacı; kültürel unsurları arketipler bağlamında evrimsel bir süreç içinde takip etmenin olanaklılığını ve gölge oyunun geçirdiği değişimleri izleyerek onun dijital gösteri çağının çeşitli türlerine sanatçının bilinçli tavrıyla ya da kolektif bilinçdışı yoluyla ulaşan etkilerini göstermektir. Ayrıca geçmişe ait türlerin çeşitli tipler aracılığıyla kendilerini farklı türler içinde devam ettirebilmesi yanında yeni formların da eski türleri bünyesine alırken onların gücünden ve kolektif bilinçdışı yardımıyla etki alanının genişliğinden yararlandıkları, gölge oyunun kolay yok olmayacak güçlü etkileri olan bir tür olduğu da vurgulanmaktadır. Bilgi Deryası’nı tip özellikleri bağlamında geleneksel Türk tiyatrosunun en önemli çeşitlerinden gölge oyunuyla ilişkileri doğrultusunda çözümleyere, gölge oyununa olduğu gibi çağdaş tiyatromuza ve gösteri dünyamıza yönelik çalışmalara da yeni ve farklı bir bakış açısı getirerek katkıda bulunmak hedeflenmiştir. Dayı ile Karagöz ve bunların karşıt tipleri arasında tespit edilen şaşırtıcı benzerlikler, varlığını geleneksel hâliyle sürdürmekte zorlanan ve başkişileri yoluyla yeni formlar içinde kendini devam ettiren gölge oyunun modern teoriler kullanılarak ve farklı türlerle ilişkilendirilerek değerlendirilmesinin faydalı olacağını düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kukla Kabare, Bilgi Deryası, Gölge Oyunu, Karagöz, Dayı, Karşılaştırmalı Yöntem

Destekleyen Kurum

Destekleyici bir kurum mevcut değildir.

Proje Numarası

Makale herhangi bir proje kapsamında hazırlanmamıştır.

Teşekkür

Teşekkür eder, çalışmalarınızda kolaylıklar ve başarılar dilerim.

KARAGOZ’S SHADOW IN A PUPPET PERFORMANCE NAMED KUKLA KABARE: DAYI

Öz

Bilgi Deryası, which is broadcast as weekly, 12-25 minute videos in You Tube channel Kukla Kabare, founded by Nazmi Sinan Mıhçı in 2021, is a puppet performance. In this article, the puppet character of the Bilgi Deryası, Dayı, and the central character of the traditional Turkish shadow show, Karagöz, are evaluated in detail with an archetypal perspective and comparison method. There are surprising similarities between Dayı and Karagöz, and their opposite types, Nihat and Hacivat, in both shows that based on binary character structure. The aim is to show the possibility of following cultural elements in an evolutionary process in the context of archetype and the effects of shadow show that reach various genres of the digital show century, either through the conscious attitude of the artist or through the collective unconscious. While past literary genres maintain themselves in new genres, new forms benefit from power of past genres and the breadth of their influence with the help of the collective unconscious. By following the changes that the shadow show has undergone over time, it is possible to easily say that it is a genre with strong effects that will not disappear easily. By analyzing the Bilgi Deryası in the context of its characters researchs in line with its relations with the shadow show, one of the most important varieties of traditional Turkish theater; it is aimed to contribute to the researchs of our shadow show and contemporary theater, it is wanted to bring a new and different perspective to Turkish theatre. It is thought that it would be beneficial to evaluate the shadow show, which has difficulty in maintaining its existence in its traditional form and continues itself in new forms through its characters, using modern theories and associating it with different genres.

Anahtar Kelimeler

Traditional Shadow Show, Comparative Method, Kukla Kabare, Bilgi Deryası, Karagöz, Dayı

Proje Numarası

Makale herhangi bir proje kapsamında hazırlanmamıştır.

Kaynakça

• Aça, M. & Aça, M. (2009). Hacivat ile Karagöz’ü belli bir döneme tarihsel kişilikler olarak konumlandırma çabalarına sinemadan bir örnek: “Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü?” filmi. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 14 (26), 9-20.
• Alnıaçık, R. (2003). Tiyatro tarihi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Alpaslan, G. G. (2007). Modern Türk tiyatrosunda gölge oyunları. Nevin Önberk yeni Türk edebiyatı araştırmaları sempozyumu I -tiyatro- (12 Mart 2007) bildirileri içinde (ss. 175-199). Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• And, M. (1970). 100 soruda Türk tiyatrosu tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• And, M. (1977). Dünyada ve bizde gölge oyunu. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• And, M. (2012). Başlangıcından 1983’e Türk tiyatrosu tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Babadoğan, H. (2013). Understanding the transformations of Karagöz. (Unpublished PhD Thesis). Middle East Technical University, The Graduate School of Social Sciences, Ankara.
• Boratav, P. N. (1992). 100 soruda halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Çalışlar, A. (2004). Tiyatro kavramları sözlüğü. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Gözener, E. Hayatımıza dokunan son karagöz ustası. http://hayatadokun.net (Erişim Tarihi: 02.09.2022)
• Hallaç, A. T. (Janet L. Langlois’ten Çev.) (2019). Folklor ve göstergebilim: Giriş. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi. 4 (2), 504-515.
• Hall, E. T. (1968). Proxemics. Current Anthropology, 9 (2-3), 83-95.
• İpşiroğlu, Z. (1998). 2000’li yıllara doğru tiyatro. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Karabulut, T. (2014). Modern tiyatro –klasikten postmoderne oyun yazımı ve sahnelemedeki yönelişler. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Kocabay, H. K. (2008). Tiyatroda göstergebilim. İstanbul: E Yayınları.
• Nutku, Ö. (2011). Dünya tiyatrosu tarihi 1 -başlangıcından 19. yüzyıla kadar-. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Şener, S. (2012). Dünden bugüne tiyatro düşüncesi. Ankara: Dost Kitabevi.
• Tello, N., Ravassi, A. (2012). Yeni başlayanlar için tiyatro tarihi (Çev. Deniz Eyüce). İstanbul: Habitus Yayıncılık.
• Timurtaş, F. K. (2012). Tarih içinde Tük edebiyatı. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Watson, O. M. (1969). On proxemic research. Current Anthropology, 10 (2-3), 222-224.
• https://www.youtube.com/playlist?list=PLBARKTjltu136qPLMn (Erişim Tarihi: 20.06.2022).
• isparta.ktb.gov.tr (Erişim Tarihi: 04.05.2022).
• biyografya.com (Erişim Tarihi: 05.05. 2022).
• https://tr.wikipedia.org (Erişim Tarihi: 15.05.2022).