URBAN IDENTITY WITH PERCEPTION OF SPACE: THE EXAMPLE OF PAZAR DISTRICT

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 3, 1140 - 1161, 15.09.2023

Yesim Aliefendioglu , Parla Güneş

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1281717

Öz

Although urban space is a living and continuous space, it is also seen as a tool that reflects all developments in the city. The analysis of space is possible by evaluating the physical, social, historical, cultural, economic, political and administrative factors that vary from past to present. All of the factors are shaped by individüaliste, non-governmental organizations, sectoral components and local government powers, which are the main actors of the space. The identity perception of the place can be analyzed with the integrity extending from the past to the future, and it is possible to read the city correctly and at the same time to be able to read it at the same time by shaping the space in accordance with cultural values, the participation of the people in the administration, city planning principles and planning studies, urbanity awareness, and the fact of belonging to play a major role. The management powers of the space come to the fore in terms of protecting the material-spiritual cultural heritage and supporting the urban texture with participatory approaches. Within the scope of the study, the perception of space-identity of the urban is analyzed by aiming to read the space. The prominent areas in the space, the periods of political-cultural breakdown, the displacement of the focal points in the space with planning studies and the urban perception of the biggest actors of the space were examined. In the study conducted by considering the example of the Pazar district of Rize province, the space that has changed physically from past to present is discussed, and the perception of the space actors in the abstract sense is supported by the survey study. Over the years, physical changes have taken place in the management processes, the first of which was in the 1970s, but with the planning works that have continued until today, it has caused the focal points to change. In line with the decisions taken with the planning studies, it was seen that the city, which was concentrated around the trade center, developed in an east-west direction along the coastal axis. In the survey, starting from the 1980s, when the planning period was active; The perception of space-identity was measured with the people who witnessed the period and the elements that make up the identity of the city were determined.

Anahtar Kelimeler

Perception of space, Urban identity, Urban focus change, Urban form; Urban centers.

MEKAN ALGISI İLE KENTSEL KİMLİK: PAZAR İLÇESİ ÖRNEĞİ

Öz

Kent mekânı dinamik ve değişken bir yapıya sahiptir. Mekânın çözümlenmesi, geçmişten bugüne değişkenlik göstermektedir. Bu değişimler fiziksel, toplumsal, tarihsel, kültürel, ekonomik, politik ve idari faktörlerin bir arada değerlendirilmesi ile mümkündür. Faktörlerin tamamı ise mekânın asıl aktörleri olan bireyler, sivil toplum kuruluşları, sektörel bileşenler ve yerel yönetim erkleri ile şekillenmektedir. Mekânın kimlik algısı geçmişten geleceğe uzanan bütünlük ile analiz edilebilmektedir. Kenti doğru okuyabilmek ve aynı zamanda okutabilmek mekânın kültürel değerlere uygun olarak şekillenmesi, halkın yönetime katılımı, şehir planlama ilkeleri ve planlama çalışmaları, kentlilik bilinci, aidiyet olgusu gibi kavramların büyük rol üstlenmesi ile mümkün kılınmaktadır. Mekânın yönetim erkleri ise kültürel mirası korumak ve kent dokusunun katılımcı yaklaşımlar ile desteklenmesi konusunda ön plana çıkmaktadır. Çalışma kapsamında mekânın okunması amaçlanarak kentlinin mekân-kimlik algısı çözümlenmiştir. Mekânda öne çıkan alanlar, siyasi ve kültürel kırılma dönemleri, planlama çalışmaları ile mekândaki odak noktalarının yer değiştirmesi ve mekânın aktörlerinin kentsel algısı irdelenmiştir. Rize ili Pazar ilçesi örneği ele alınarak yapılan çalışmada geçmişten bugüne fiziki değişiklik gösteren mekân ele alınırken soyut anlamda mekân aktörlerinin algısı da anket çalışması ile desteklenmiştir. 1970’li yıllarda ilk çalışmalardan günümüze kadar süren planlama süreci mekânda fiziki değişimler gerçekleşmiştir. Planlama çalışmaları ile alınan kararlar doğrultusunda ticaret merkezi çevresinde yoğunlaşan kentin, sahil aksı boyunca doğu-batı doğrultusunda geliştiği görülmüştür. Yapılan ankette ise planlama döneminin hareketlilik gösterdiği 1980’li yıllar başlangıç alınarak; döneme tanıklık eden kişilerle mekân-kimlik algısı ölçülmüş, kentin kimliğini oluşturan unsurlar tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mekan algısı, Kentsel kimlik, Kentsel odak değişimi, Kent formu; Kent merkezleri.

Kaynakça

• Altan, İ. (1993). Mimarlıkta Mekan Kavramı. İstanbul Üniversitesi Psikoloji Çalışmaları Dergisi. 19 (1). 78-88.
• Altuğ, F. Turan, İ. D. ve Aktaş, C. (2021). Mekan Algısını Etkileyen Parametrelerin CBS ve İstatiksel Tekniklerle İncelenmesi: Giresun Şehri Örneği. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE). (44), 377-395.
• Anonim. (2006). Rize ili Durum Rapor Analizi. Rize Belediyesi Dergisi, 12 (23), 53-56.
• Anonim. (2022). Ovit Tüneli İçin Çalışmalar Başladı. Dünya Ekonomi Dergisi. http://www.dunyaekonomi.com/ovit-tuneli-icin-calismalar-basladi.pdf, (Erişim Tarihi: 08.03.2022).
• Arayıcı, O. (2018). Mekan Algısının ve Anlatımının Subjektif Yapısı. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication (TOJDAC). 8 (3). 560-564.
• Asar, H. (2013). Mimari Mekan Okumasında Algısal Deneyim Analizinin Bir Yöntem Yardımıyla İrdelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
• Bayraktar, N. (2013). Başkent Ankara' da Cumhuriyet Sonrası 'Modern' Yaşam ve Mekânsal Kurgu. Kontrast Fotoğraf Dergisi, (37), 32-35.
• Assmann, J. (2011). Cultural Memory and Early Civilization: Writing, Remembrance and Political Imagination, Cambridge University Press. New York.
• Beste, K. (2023). The Impact of Spatial Factors on The Use of Public Space From Gender Perspective: A Comparative Study on Ulus Atatürk Square and Kuğulu Park. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Cüceloğlu, D. (1997). İnsan ve Davranışı: Psikolojinin Temel Kavramları. İstanbul. Remzi Kitabevi.
• Derman, H. (2010). Haliç Bütünü İçinde Fener-Balat Yerleşiminin Kentsel Tasarım İlkeleri ve Gestalt Kuramı Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Kentsel Tasarım Programı, İstanbul.
• Güvenç, B. (1991). Kentlerin Kimliği ve Antalya Üzerine Notlar, Öneriler, Örnekler. Mimarlık Dergisi, (1), 78-82.
• Haznedar, K. ve Kiper, T. (2022). COVİD-19 Sürecinde Bireylerin Yeşil Alan Kullanımı ve Gereksinimi: Fındıklı, Rize Örneği. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 153-174.
• Jaśkiewicz, M. (2015). "Place Attachment, Place Identity and Aesthetic Appraisal of Urban Landscape. Polish Psychological Bulletin, 4 (46), 573–578.
• Hamurcu, A. U. (2021). Modeling Socio-Spatial Change: Impact of Socio-Technological Factors on Future Urban Space Configuration. İstanbul Teknik Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı. Doktora Tezi. İstanbul.
• Hillier, B., and Hanson J., (1984). The Social Logic of Space, Cambridge University Press, Cambridge.
• Hillier B. (1996). Space is the Machine, Cambridge University Press, Cambridge.
• Keleş, R. (2010). Kentleşme Politikası, Ankara: İmge Kitabevi.
• Low, S. (1997). Urban Fear: Building Fortress America. City and Society. 8 (11).
• Lynch, K. (2010). Kent İmgesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Oktay, D. (2011). Kent Kimliğine Bütüncül Bir Bakış. İdealKent Dergisi. (3). 8-19.
• Öktem, B. (2005). Küresel Kent Söyleminin Kentsel Mekanı Dönüştürmedeki Rolü. İstanbul’daki Kentsel Ayrışma. Bağlam Yayınları. İstanbul.
• Özak, N. (2008). Bellek ve Mimarlık İlişkisi: Kalıcı Bellekte Mekânsal Öğeler. Doktora Tezi. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özbek, M. Ö. (2007). Fizik Mekan Kurgularının Sosyal İlişkiler Üzerinden Arnavutköy Yerleşimi Bütününde Mekan Dizimi (Space Sntax) Yöntemi ile İncelenmesi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehircilik Anabilim Dalı, Kentsel Tasarım Bilim Dalı. Doktora Tezi, İstanbul.
• Özyurt, C. (2007). Yirminci Yüzyıl Sosyolojisinde Kentsel Yaşam. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 10 (18), 111-126.
• Peatross, F. D. and Hansell, M. J. (1992). Changing Lives/Changing Spaces: An Investigation Between Gender Orientation and Behaviors and Spatial Preferences in Residential Kitchens. Journal of Architectural and Planning Research. (9), 239-257.
• Rossi, A. (2006). Şehrin Mimarisi. İstanbul: Kanat Yayıncılık.
• Sağlık, E. ve Kelkit, A. (2019). Kentsel Kimlik Bileşenlerinin Kent Kullanıcıları Tarafından Belirlenmesi: Örnek Kent Çanakkale. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 5 (1). 63-79.
• Sıpahi, M. ve Yılmaz, H. (2022). Planning Experience on the Factors Affecting the Physical Land Use Change and Temporal Change in the Eastern Black Sea Coastal Settlements: The Case of Çayeli. Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences, 7 (4), 397-405.
• Sulak, B. ve Erdoğan, A. (2015). Bölgesel Ölçekli Plan Kararları ile Alt Ölçekli Kentsel Gelişmeler Arasındaki Uyumun İrdelenmesi: Trabzon Örneği. 15. Ulusal Bölge Bilimi/ Bölge Planlama Kongresi, Bölge Bilimi Türk Milli Komitesi&KTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü. 311- 338. Trabzon.
• Sümer, G. Ç. (2014). Rize’de Kentleşme Süreci. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 10 (10), 163-183.
• Tekeli, İ. (1991). Bir Kentin Kimliği Üzerine Düşünceler. Kent Planlaması Konuşmaları. TMMOB Mimarlar Odası Yayınları. (1), 79-89.
• Tükel, E. (2021). Assessing Spatial Behavior Focusing on the Day and The Night Differences Using Social Media, GIS, and Spatial Statistics. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Coğrafi Bilgi Sistemleri Ana Bilim Dalı, Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. İzmir.
• Ünlü, T. S. (2017). Kent Kimliğinin Oluşumunda Kentsel Bellek ve Kentsel Mekan İlişkisi: Mersin Örneği. Planlama Dergisi. 27 (1), 75-93.
• Zevi, B. (1990). Mimariyi Görmeyi Öğrenmek. Birsen Yayınevi. İstanbul.