TÜRKİYE'DE DÖVİZ KURU GEÇİŞ ETKİSİ: FOURIER SHIN EŞBÜTÜNLEŞME YAKLAŞIMI (2006-2023)

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 1, 208 - 225, 15.03.2024

Mustafa Naimoğlu

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1354452

Öz

Bu araştırmada, 2006 yılının ilk çeyreğinden 2023 yılının ilk çeyreğine kadar olan dönemi kapsayan Türkiye özelinde döviz kurları ile enflasyon arasındaki ilişki araştırılmaktadır. Bu amaca ulaşmak için değişkenler üzerinde birim kök testleri gerçekleştirilmektedir. Hem Fourier KPSS hem de Standart KPSS yöntemleri. Ayrıca bu değişkenler arasında uzun dönemli bir bağlantının varlığını tespit etmek amacıyla Fourier SHIN ve Standard SHIN eşbütünleşme testleri kullanılmaktadır. Ayrıca hem uzun vadeli hem de kısa vadeli katsayıları tahmin etmek için DOLS, FMOLS ve CCR tahmincilerinden yararlanılmaktadır. Her üç tahmin tekniği kullanılarak elde edilen bulgular, döviz kurundaki artışların hem uzun hem de kısa vadede daha yüksek enflasyon seviyelerine yol açtığını tutarlı bir şekilde göstermektedir. Bu sonuç, Türkiye ekonomisinde döviz kurlarının enflasyon oranları üzerindeki önemli etkisini vurgulamaktadır. Türkiye'nin ekonomik yapısı incelendiğinde dövize büyük bir bağımlılığın olduğu görülmektedir. Bu durum döviz kuru istikrarının korunmasının kritik önemini vurgulamaktadır. Sonuç olarak, sonuçlar sadece döviz kuru istikrarının korunmasının değil, aynı zamanda döviz yaratma çabalarının da güçlendirilmesinin gerekliliğini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru Geçişkenliği, Enflasyon, Fourier Testler

THE EXCHANGE RATE PASS-THROUGH EFFECT IN TÜRKİYE: FOURIER SHIN COINTEGRATION APPROACH (2006-2023)

Öz

In this research, the relationship between currency exchange rates and inflation in the context of Türkiye is investigated, covering the period 2006:Q1-2023:Q1. To achieve this objective, unit root tests on the variables are conducted using both Fourier KPSS and Standard KPSS methods. Additionally, Fourier SHIN and Standard SHIN cointegration tests are employed to determine the presence of a long-term connection between these variables. Furthermore, DOLS, FMOLS, and CCR estimators are utilized to estimate both long-term and short-term coefficients. The findings, which are obtained through all three estimation techniques, consistently indicate that increases in the exchange rate lead to higher inflation levels, whether in the long-term or the short-term. This result underscores the significant impact of exchange rates on inflation rates within the Türkiye economy. When Türkiye's economic structure is examined, it becomes evident that there is a substantial reliance on foreign exchange. This underscores the critical importance of maintaining exchange rate stability. Ultimately, the results emphasize the necessity of not only preserving exchange rate stability but also strengthening efforts to generate foreign exchange.

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate Pass-Through, Inflation, Fourier Tests, Türkiye.

Kaynakça

• Aisen, A., Simione, F. & Manguinhane, E. (2021). An empirical assessment of the exchange rate pass-through in Mozambique. SSRN, 1-32.
• Akbakay, Z. (2022). Gelişmekte olan ülkelerde enflasyonun politik ve kurumsal belirleyicileri. Third Sector Social Economic Review, 57 (3), 2347-2363.
• Alkan, U. & Dağıdır, C. (2020). Türkiye’de döviz kuru ve enflasyon arasındaki ilişkinin çoklu yapısal kırılmalı eşbütünleşme analizi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (2), 270-287.
• Allen, W. A. & Wood, G. (2006). Defining and achieving financial stability. Journal of Financial Stability, 152-172.
• Altıner, A. & Sungur, O. (2021). Türkiye’de döviz kuru ve enflasyon arasında zamanla değişen nedensellik ilişkisi: 1989-2020 dönemi için kanıtlar. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10 (4), 3398-3420.
• Anderl, C. & Caporale, G. M. (2023). Nonlinearities in the exchange rate pass-through: The role of inflation expectations. International Economics, 173, 86-101.
• Arslan, F. & Meçik, O. (2023). Krizler çağında OECD ülkelerinde tasarruf, doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve ekonomik büyüme: 2000-2020 dönemi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24 (1), 91-115.
• Aytekin, İ., Bayrakdar, S. & Aksoy, E. (2022). Türkiye’de döviz kuru ile enflasyon arasındaki uzun ve kısa dönemli ilişkinin incelenmesi. Journal of Economic Policy Researches, 10 (1), 87-112.
• Becker, R., Enders, W. & Lee, J. (2006). A stationarity test in the presence of an unknown number of smooth breaks. Journal of Time Series Analysis, 3 (5): 381-409.
• Berke, B. (2023). Türkiye’de reel döviz kurunun belirleyicileri: Doğrusal ve doğrusal olmayan ARDL bulguları. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24 (1), 400-424.
• Camara, K., Siaw, F., Gilbert, K., Samuel, K., Emmanuel, A.A. & Anokye, M. (2022). Asymmetric exchange rate pass-through to consumer prices in Ghana: evidence from EMD-NARDL approach. Hindawi Journal of Mathematics, 8, 9075263.
• Celkan, Ö. S. (2023). Döviz kuru ve enflasyon ilişkisi: Türkiye örneği. Ekonomi ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 5 (1), 19-37.
• Cengiz, Ç. (2018). Döviz kurunun belirlenmesine yönelik teorik yaklaşımlar. Sakarya İktisat Dergisi, 7 (4), 1-17.
• Ceviş, I. & Ceylan, R. (2015). Kırılgan beşlide satın alma gücü paritesi (SAGP) hipotezinin test edilmesi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 10 (37), 6381-6393.
• Ceylan, R. & Ulucan, H. (2014). Satın alma gücü paritesi hipotezi (SAGP)'nin OECD ülkeleri için test edilmesi. Sosyoekonomi, 22 (22), 193-210.
• Cheikh, N. B. & Zaied, Y. B. (2020). Revisiting the pass-through of exchange rate in the transition economies: New evidence from new EU member states. Journal of International Money and Finance, 100, 102093.
• Çakır, M. & Kaya, A. E. (2023). Türkiye’de döviz kuru geçişkenliği zamanla değişiyor mu? İstanbul İktisat Dergisi, 73 (1), 359-383.
• De Mendonça, H. F. & Tiberto, B. P. (2017). Effect of credibility and exchange rate pass-through on inflation: An assessment for developing countries. International Review of Economics & Finance, 50, 196-244.
• Demir, E. & Yenipazarlı, A. (2020). Döviz kurlarının enflasyon üzerindeki etkisi: Türkiye üzerine ampirik bir inceleme. Alanya Akademik Bakış, 4 (2), 193-204.
• Demirgil, B. (2019). Türkiye’de enflasyonun belirleyicileri üzerine uygulamalı bir çalışma. Journal of International Management Educational and Economics Perspectives, 7 (1), 13-21.
• Duman, Y. K. & Sağdıç, A. (2019). Türkiye’de döviz kuru ve enflasyon ilişkisi: Ekonometrik bir analiz (2003: 1–2017: 3). Sakarya İktisat Dergisi, 8 (1), 1-16.
• Durgun, A. (2019). Döviz kuru dalgalanmalarının enflasyon üzerindeki geçiş etkisi: Türkiye örneği. International Review of Economics and Management, 6 (2), 117-137.
• Emek, Ö. F., Düşünceli, F. & Doru, Ö. (2021). Türkiye’de yurt içi üretici ve tüketici fiyatları üzerindeki döviz kuru geçişkenliğinin incelenmesi. İstanbul İktisat Dergisi, 71 (1), 163-190.
• Erdogan, S. (2020). Enflasyon ve döviz kurları arasındaki ilişki: Türkiye örneği (2005.1–2018.12). Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6 (1), 61-78.
• Felek, S. & Ceylan, R. (2021). Geleneksel olmayan para politikası araçlarının finansal istikrar üzerindeki etkisi: Türkiye uygulaması. Business and Economics Research Journal, 12 (3), 537-555.
• Gereziher, H. Y. & Nuru, N. Y. (2023). Exchange rate pass-through to inflation in South Africa: is there nonlinearity?. African Journal of Economic and Management Studies, 1-15.
• Geyik, O., Demir, M. & Erdoğdu, H. (2022). BRICS-T ülkelerinde faiz, döviz kuru ile enflasyon ilişkisi: Panel eşbütünleşme analizi. Journal of Life Economics, 9 (3), 109-127.
• Göktaş, P. (2019). Türkiye’de döviz kurunun tüketici fiyatları üzerindeki asimetrik geçiş etkileri. Sosyoekonomi, 27 (42), 29-50.
• Gülden, Ş. & Akmyrat, A. (2019). Nominal döviz kurunun belirleyicileri. İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 6 (1), 31-42.
• Güney, A. & Tunalı, H. (2017). Faiz oranı paritesi yaklaşımı üzerine bir değerlendirme. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 9 (16), 35-48.
• Kabundi, A. & Mlachila, M. (2019). The role of monetary policy credibility in explaining the decline in exchange rate pass-through in South Africa. Economic Modelling, 79, 173-185.
• Karabacak, M. (2023). Türkiye’de enflasyonun dinamikleri ve döviz kurunun yurtiçi fiyatlara geçiş etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18 (1), 252-270.
• Karahan, Ö. & Gencür, A. S. (2019). Döviz kuru geçişkenliği ve merkez bankası politikaları. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 381-387.
• Karahan, Ö. & Gencür, A. S. (2020). Türkiye’de döviz kurundaki değişimlerin ithal girdi maliyeti üzerinden üretici fiyatlara etkisi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 15, 48-65.
• Kassi, D. F., Sun, G., Ding, N., Rathnayake, D. N. & Assamoi, G. R. (2019). Asymmetry in exchange rate pass-through to consumer prices: Evidence from emerging and developing Asian countries. Economic Analysis and Policy, 62, 357-372.
• Kılcı, E. N. (2019). Türkiye enflasyon görünümüne ilişkin bir değerlendirme; reel efektif döviz kuru ile tüketici fiyat endeksi arasındaki ilişkinin analizi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (6), 219-227.
• Koçak, İ. & Özbek, S. (2020). Satın alma gücü paritesinin geçerliliği: Durağanlık ve birim kök testlerinden yeni kanıtlar. Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 22-31.
• Kolcu, F. (2023). Türkiye’de enflasyonun belirleyicileri. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (1), 31-56.
• Kuşkaya, S., Ünlü, F. & Gençoğlu, P. (2021). Döviz kuru ve üretici fiyat endeksi arasındaki ilişkinin sürekli dalgaçık uyumu modeli ile analizi: Türkiye üzerine ampirik bulgular. İzmir İktisat Dergisi, 36 (2), 365-378.
• Küçükaksoy, İ. & Akalın, G. (2017). Fisher Hipotezi'nin panel veri analizi ile test edilmesi: OECD ülkeleri uygulaması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35 (1), 19-40.
• Leiderman, L. (1993). Inflation and disinflation: The Israeli experiment. ABD: University of Chicago Press.
• López-Villavicencio, A. & Mignon, V. (2017). Exchange rate pass-through in emerging countries: Do the inflation environment, monetary policy regime and central bank behavior matter?. Journal of International Money and Finance, 79, 20-38.
• Mike, F. (2018). Faiz oranı paritesi ve etkin piyasa hipotezinin gelişen piyasa ekonomileri için test edilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13 (1), 65-86.
• Nasir, M.A., Huynh, T.L.D. & Vo, X. V. (2020). Exchange rate pass-through & management of inflation expectations in a small open inflation targeting economy. Int. Rev. Econ. Finance, 69, 178–188.
• Oğul, B. (2022). BRICS-T ülkelerinde döviz kuru geçiş etkisi: panel eşbütünleşme testi. Antalya Bilim Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1), 83-92.
• Özata, E. (2019). Türkiye’de döviz kuru geçişkenliğinin asimetrik analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (2), 213-232.
• Özbek, S. (2023). Döviz kuru yansıma etkisinin ARDL, FMOLS, DOLS ve CCR yöntemleriyle tahmini: Türkiye örneği (2006-2022). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23 (2), 517-536.
• Özbek, S. & Naimoğlu, M. (2022). Türkiye’de enflasyon ve döviz kuru ilişkisi: saklı eşbütünleşme yaklaşımı. Journal of Management and Economics Research, 20(3), 460-474.
• Öztürk, N. & Bayraktar, Y. (2010). Döviz kurlarını açıklamaya yönelik yeni yaklaşımlar. Cumhuriyet Üniversitesi Journal of Economics & Administrative Sciences (JEAS), 11 (1), 157-191.
• Park, J. Y. (1992). Canonical cointegrating regressions. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 60 (1), 119-143.
• Phillips, P. & Hansen, B. (1990). Statistical inference in instrumental variables regression with I (1) processes. Review of Economic Studies, 57, 99-125.
• Sheferaw, H. E. & Sitotaw, K. W. (2023). Empirical investigation of exchange rate transmission into general inflation level in Ethiopia–SVAR approach. Cogent Business & Management, 10 (2), 2243662.
• Stock, J. H. & Watson, M. W. (1993). A simple estimator of cointegrating vectors in higher order integrated systems. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 783-820.
• Şanlı, O. (2022). Döviz kuru dalgalanmalarının enflasyona etkisi: Türkiye örneği. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12 (3), 2487-2514.
• Şeker, H. (2022). Türkiye’de kur-enflasyon geçişkenliği üzerine ekonometrik bir analiz. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (1), 131-142.
• Teferra, M. G. (2020). College of business and economics school of graduate studies. Addis Ababa University, 1-91.
• Torun, M. & Yılmaztürk, R. G. (2021). Enflasyon hedeflemesinin temel belirleyicileri: seçilmiş OECD ülkeleri için panel veri analizi. Bilim-Teknoloji-Yenilik Ekosistemi Dergisi, 2 (1), 1-8.
• Tsong, C.C., Lee, C.F., Tsai, L.J. & Hu, T.C. (2016). The Fourier approximation and testing for the null of cointegration. Empirical Economics, 51 (3), 1085-1113.
• Ulusoy A., Yılmaz H. & Ünal H. (2022). Türkiye’de Gibson paradoksunun Fisher etkisi bağlamında ele alınması (1978-2019 Dönemi). Maliye Dergisi, (181), 1-18.
• Uysal, D., Yilmaz, K. Ç. & Kasa, H. (2022). Döviz kuru ile gıda ve alkolsüz içecek fiyatları arasındaki zamanla değişen nedensellik analizi. Third Sector Social Economic Review, 57 (1), 492-505.
• Valogo, M. K., Duodu, E., Yusif, H. & Baidoo, S. T. (2023). Effect of exchange rate on inflation in the inflation targeting framework: Is the threshold level relevant?. Research in Globalization, 100119, 1-10.
• Yanar, R. & Berk, E. (2023). Döviz kurundaki değişimlerin yurtiçi üretici ve tüketici fiyatlarına geçiş etkisi: Türkiye üzerine bir uygulama. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 22 (1), 223-238.
• Yenisu, E. (2019). Türkiye’de enflasyonun makroekonomik belirleyicileri: Toda-Yamamoto nedensellik analizi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7 (1), 43-58.
• Yetim, M. & Yamak, R. (2019). Türkiye’de döviz kurundan fiyatlara geçişkenlik etkisi: Hatemi-J asimetrik nedensellik testi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (1), 203-221.
• Yıldırım, K. (2021). Döviz kuru fiyat geçiş etkisi için ampirik bir analiz: Türkiye örneği. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12 (23), 15-38.
• Yıldırım, K., Yıldırım, S., Kostakoğlu, S. F. & Akkuş, Ö. (2019). Türkiye’de döviz kurunun enflasyona etkisi. Sakarya İktisat Dergisi, 8 (1), 17-33.
• Yıldırım, S. & Sarı, S. (2020). Döviz kuru ve enflasyonun faiz oranı üzerindeki etkisinin NARDL Yaklaşımı ile İncelenmesi: Türkiye Ekonomisi için Bir Örnek. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (02), 147-161.
• Yurttagüler, İ. M. & Kutlu Horvâth, S. (2019). Korumasız faiz paritesinin geçerliliği: Avrupa Birliği örneğinde ekonometrik bir analiz. Journal of Financial Politic & Economic Reviews/Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 56 (648), 69-81.