YENİLENMİŞ ÜRÜNLERİN YÜKSELİŞİ: SÜRDÜRÜLEBİLİR EKONOMİYE YÖNELİK ÜRETİM VE TÜKETİM ÜZERİNE ÇÖZÜM ARAYIŞLARI

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 1, 340 - 371, 15.03.2024

Nilay Sayan , Tuncay Taşkın

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1380906

Öz

Covid-19 pandemisi sonrası dünyada yaşanan ham madde, üretim ve enerji krizi ekonomik krizi de tetikleyerek ve geniş bir kesimi etkisi altına alarak dünya nüfusunun büyük bir kısmını yoksullaştırmıştır. Gerek iklim değişikliği gerekse de ham madde kaynaklarında yaşanan ciddi sıkıntılar sebebiyle işletmeler ve tüketiciler sürdürülebilir çözümlerde çare aramaya başlamıştır. Döngüsel ekonomi, kullanılmış ürünlerin yeniden kullanılmasını ve geri dönüştürülmesini teşvik ederek, kaynakların korunmasına ve çevresel sorunların azaltılmasına yardımcı olur. Döngüsel ekonominin önemli bir parçası olan yenilenmiş ürünler, daha az kaynak kullanımı ve daha az atık üretimi ile daha sürdürülebilir bir tüketim şeklidir. Sürdürülebilir tüketim ve yeniden kullanım, yoksullaşma sorunlarına alternatif çözümler sunarak, ekonomik kaynakların daha etkin kullanılmasını sağlayabilir. Özellikle son yıllarda, tanınmış bazı markaların yenilenmiş ürünler geliştirmesi ve pazara öncülük etmesi ile birlikte, yenilenmiş ürün pazarının daha da büyüyeceği öngörülmektedir. Bu sebeplerle, bu çalışmada; yoksullaşma, iklim değişikliği, sürdürülebilirlik ve döngüsel ekonomi çerçevesinden yenilenmiş ürünlere ihtiyacın doğuşu ve bu ürünlerin üretim ve tüketimi literatür açısından ele alınarak incelenmiştir. Teorik bulguları sektörel örneklerle desteklemek amacıyla çalışmanın sonunda, yenilenmiş ürün sektörüne yönelik gelişmeler ürün bazında detaylıca paylaşılmıştır. Bu çalışmayla yenilenmiş ürünlerin pratikteki uygulamaları teorik olarak değerlendirilerek uygulayıcılar ve araştırmacılar için yeni ve farklı bakış açıları geliştirilmesine katkı sağlamak, yeni çalışmalara temel oluşturmak ve ilham vermek hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Döngüsel Ekonomi, Sürdürülebilirlik, Yoksullaşma, Yenilenmiş Ürünler, Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim

THE RISE OF REFURBISHED PRODUCTS: THE SEARCH FOR SOLUTIONS ON PRODUCTION AND CONSUMPTION FOR A SUSTAINABLE ECONOMY

Öz

The raw material, production and energy crisis experienced in the world after the Covid-19 pandemic has impoverished a large part of the world population by triggering the economic crisis and affecting a large segment. Due to both climate change and serious shortages in raw material resources, businesses and consumers have started to look for sustainable solutions. Especially in recent years, with some well-known brands developing refurbished products and leading the market, it is predicted that the refurbished product market will grow further. By encouraging the reuse and recycling of used products, the circular economy helps conserve resources and reduce environmental problems. Refurbished products, which are an important part of the circular economy, are a more sustainable form of consumption with less resource use and less waste production. Sustainable consumption and reuse can provide more effective use of economic resources by providing alternative solutions to the problems of impoverishment. For these reasons, this study analyses the emergence of the need for refurbished products and the production and consumption of these products from the perspective of impoverishment, climate change, sustainability and circular economy. In order to support the theoretical findings with sectoral examples, at the end of the study, developments in the refurbished products sector are shared in detail on a product basis. This study aims to contribute to the development of new and different perspectives for practitioners and researchers by theoretically evaluating the practical applications of refurbished products, and to provide a basis and inspiration for new studies.

Anahtar Kelimeler

Circular Economy, Sustainability, Poverty, Refurbished Products, Sustainable Production and Consumption

Kaynakça

• Achrol, R., & Kotler, P. (2016). Marketing’s lost frontier: The poor. Markets, Globalization Development Review, 1 (1), Article 3.
• Achrol, R. S., & Kotler, P. (2017). Extending the marketing dialog on poverty. Markets, Globalization Development Review, 2 (1).
• Ağcakaya, S., & Işıl, K. (2022). Sürdürülebİlİr kalkınma ve yeşil ekonomi perspektifinden yeşil maliye politikaları uygulamaları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31 (2), 512-525.
• Ali, M., Ullah, S., Ahmad, M. S., Cheok, M. Y., & Alenezi, H. (2023). Assessing the impact of green consumption behavior and green purchase intention among millennials toward sustainable environment. Environmental Science Pollution Research, 30 (9), 23335-23347.
• Apte, S., & Sheth, J. (2017). Developing the sustainable edge. Leader to Leader, 2017 (85), 48-53.
• Arklan, Ü., & Kartal, N. Z. (2019). Kurumsal sosyal sorumluluk ve aktivizm: Ilişkisel düzlemde epistemolojik bir yönelim. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 10 (23), 25-39.
• Atasu, A., Guide Jr, V. D. R., & Van Wassenhove, L. N. (2010). So what if remanufacturing cannibalizes my new product sales? California Management Review, 52 (2), 56-76.
• Balbay, Ş., Sarıhan, A., & Avşar, E. (2021). Dünyada ve türkiye’de “döngüsel ekonomi/endüstriyel sürdürülebilirlik” yaklaşımı. European Journal of Science and Technology, (27), 557-569.
• Balıkçıoğlu, B., & Kanlıtepe, M. A. (2022). Tüketicilerin döngüsel ekonomiye katılımları üzerine nitel bir araştırma. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi= Journal of Consumer Consumption Research, 14 (2), 393-431.
• Başpınar, S. (2022). Yeni değil, “yenilenmiş” araç dönemi başlıyor. Erişim Adresi https://www.marketingturkiye.com.tr/haberler/fabrika-cikisli-ikinci-el/
• BIST. (2014). Şirketler için sürdürülebilirlik rehberi. Erişim Adresi
• Buğday, E. B., & Babaoğul, M. (2016). Bilinçli tüketim kavramının boyutları: Bilinçli tüketim davranışının yeniden tanımlanması. Sosyoekonomi, 24 (30), 187-206.
• Çalış, Ş., & Özlü, E. (2006). Uluslararası sivil toplum kuruluşları: İhmal edilmiş bİr gerçeklik. Paper presented at the STK-Özel Sektör-Devlet Etkileşimi – The Interaction Between NGO’s Private Sector and State, III. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi Bildiriler Kitabı https://web.hitit.edu.tr/dosyalar/yayinlar/[e-mail]
• Çoban, A. (2016). Toplumsal ve iklimsel adaletsİzlİk sarmalinda iklim siyaseti (A. Ç. Fevzi Özüler Ed. 1. Basım ed.). Ankara: Ekoloji Kolektifi Derneği.
• Dal, N. E. (2017). Tüketim toplumu ve tüketim toplumuna yöneltilen eleştiriler üzerine bir tartışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 1-21.
• Daly, H. E. (2014). Beyond growth: The economics of sustainable development: Beacon Press.
• Demirkuşak, V. (2023). Carvak yenileme ve 2. El ile büyüyecek. Dünya. Retrieved from https://www.dunya.com/sektorler/otomotiv/carvak-yenileme-ve-2-el-ile-buyuyecek-haberi-688116
• Dil, T. Ö. (2023). Hatlardan artık ‘ikinci el’ iniyor. Hürriyet. Retrieved from https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/hatlardan-artik-ikinci-el-iniyor-42146962
• Dönmez, N., & Özkan, T. (2022). Effects of changes in financial ratios of companies on the performance of stock prices in the exchange market: The automotive sector. EMAJ:Emerging Markets Journal, 12 (1), 1-12.
• Dönmez, N., & Taşkın, T. (2023). İşletmelerin çevresel duyarlılıklarının sürdürülebilirlik raporlarına yansıma düzeyi: İlaç endüstrisinde kurumsal sürdürülebilirlik raporlarının İçerik analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (75), 221-241.
• Ecevit, M. Z., & Duman, O. (2022). Tüketicilerin yenilenmiş ürün satın alma niyetine etki eden faktörlerin incelenmesi. Business Management Studies: An International Journal, 10 (3), 997-1010.
• Ellen Macarthur Foundation. (2022). Circular economy introduction: What is a circular economy? Erişim Adresi https://ellenmacarthurfoundation.org/topics/circular-economy-introduction/overview
• Eriçok, R. E. (2020). Küresel ekonomik yavaşlama: Riskler, belirsizlikler ve türkiye ekonomisine etkileri. Sayıştay Dergisi, (116), 33-64.
• Esmaeilian, B., Saminathan, P. O., Cade, W., & Behdad, S. (2021). Marketing strategies for refurbished products: Survey-based insights for probabilistic selling and technology level. Resources, Conservation Recycling, 167, 105401.
• European Commission. (2015). An eu action plan for the circular economy Erişim Adresi Brüksel: https://dongusel.csb.gov.tr/dongusel-ekonomi-icin-ab-eylem-plani---2015-i-106856
• European Commission. (2019). The european green deal. Erişim Adresi Brüksel: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:52019DC0640
• European Commission. (2020). A new circular economy action plan. Erişim Adresi https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:52020DC0098
• Gao, J., Zhang, W., Guan, T., Feng, Q., & Mardani, A. (2023). The effect of manufacturing agent heterogeneity on enterprise innovation performance and competitive advantage in the era of digital transformation. Journal of Business Research, 155, 113387.
• Gedik, Y. (2020). Döngüsel ekonomiyi anlamak: Teorik bir çerçeve. Turkish Business Journal, 1 (2), 110-137. doi:doi.org/10.1016/j.resconrec.2007.11.008
• Geissdoerfer, M., Savaget, P., Bocken, N. M., & Hultink, E. J. (2017). The circular economy–a new sustainability paradigm? Journal Of Cleaner Production, 143, 757-768.
• H&M. (2022). Talking circularity-report stories-speeding up the shift to a circular economy. Erişim Adresi https://hmgroup.com/report-stories/circular-economy
• H&M. (2023). Daha sürdürülebilir materyallerim. Erişim Adresi https://www2.hm.com/tr_tr/sustainability-at-hm/our-work/innovate/all-stars.html
• H., M. D., Meadows, D. L., Randers, J., & Behrens III, W. W. (1972). The limits to growth. New York: Universe Books
• Hunt, S. D. (2011). Sustainable marketing, equity, and economic growth: A resource-advantage, economic freedom approach. Journal of the Academy of Marketing Science, 39 (1), 7-20.
• Idowu, S. O., Capaldi, N., Zu, L., & Gupta, A. D. (2013). Encyclopedia of corporate social responsibility (Vol. 21): Springer Berlin.
• ipoint. (2022). What is sustainable production? Erişim Adresi https://www.ifu.com/sustainable-production/
• Kaer. (2022). Cooling your world. Erişim Adresi https://www.kaer.com/
• Karadeniz, E. (2021). Şİrketlerin sürdürülebilirlik anlayışlarinin kurumsal itibara etkisi (türk ve İspanyol markalarının karşılaştırmalı bİr analizi) (Yüksek Lisans), İstanbul Üniversitesi,
• Kayıkçı, P., Armağan, K., & Dal, N. E. (2019). Sürdürülebilir pazarlama: Kavramsal bir çalışma. Bucak İşletme Fakültesi Dergisi, 2 (1), 77-93.
• Kesgin, B. (2022). Başlangicidan günümüze İklİm hareketİ: Sorunlar, sinirlar ve firsatlar. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 14 (1), 59-107.
• Kırkhan, İ., & Salihoğlu, G. (2023). Tekstil üretimi ve tüketiminin çevresel etkileri. In D. Ö. Ü. U. Ö. Doç Dr. Enes YİĞİT (Ed.), Mühendislikte öncü ve çağdaş çalışmalar (pp. 529-562). İzmir: Duvar Yayınları.
• Kotler, P. (2020). The consumer in the age of coronavirus. Journal of Creating Value, 6 (1), 12-15.
• Kotler, P., Kartajaya, H., & Setiawan, I. (2021). Pazarlama 5.0 İnsan İçin teknoloji (2nd. ed.). İstanbul: Kapital Medya Hizmetleri A.Ş.
• Köroğlu, İ. S. (2022). Yenİ yoksulluk türlerİ ve sosyal dişlanma. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (2), 100-116.
• Kumar, A., Luthra, S., Mangla, S. K., & Kazançoğlu, Y. (2020). Covid-19 impact on sustainable production and operations management. Sustainable Operations Computers, 1, 1-7. doi:10.1016/j.susoc.2020.06.001
• Lazarevic, D., & Valve, H. (2017). Narrating expectations for the circular economy: Towards a common and contested european transition. Energy Research Social Science, 31, 60-69.
• Leal Filho, W., Salvia, A. L., Paço, A., Dinis, M. A. P., Vidal, D. G., Da Cunha, D. A., ve diğ. (2022). The influences of the covid-19 pandemic on sustainable consumption: An international study. Environmental Sciences Europe, 34 (1), 1-17.
• Liu, H., Lei, M., Huang, T., & Leong, G. K. (2018). Refurbishing authorization strategy in the secondary market for electrical and electronic products. International Journal of Production Economics, 195, 198-209.
• Malhotra, N. K., Lee, O. F., & Uslay, C. (2012). Mind the gap: The mediating role of mindful marketing between market and quality orientations, their interaction, and consequences. International Journal of Quality Reliability Management.
• McKinsey&Company. (2021). Mckinsey & company, 2021’i ve sonrasını şekillendiren 8 trendi açıkladı. Erişim Adresi https://www.mckinsey.com/tr/our-insights/2021-and-beyond-announced-8-trends-that-shape
• Mısır, A., & Arıkan, O. (2022). Avrupa birliği (ab) ve türkiye’de döngüsel ekonomi ve sıfır atık yönetimi. Çevre İklim ve Sürdürülebilirlik, 1 (1), 69-78.
• Mont, O., & Plepys, A. (2008). Sustainable consumption progress: Should we be proud or alarmed? Journal of Cleaner Production, 16 (4), 531-537.
• Mugge, R., Jockin, B., & Bocken, N. (2017). How to sell refurbished smartphones? An investigation of different customer groups and appropriate incentives. Journal of Cleaner Production, 147, 284-296.
• Murray, A., Skene, K., & Haynes, K. (2017). The circular economy: An interdisciplinary exploration of the concept and application in a global context. Journal of Business Ethics, 140 (3), 369-380.
• OECD. (2002). Towards sustainable household consumption? Trends and policies in oecd countries. Erişim Adresi https://www.oecd.org/general/searchresults/?q=sustainable%20consomption&cx=012432601748511391518:xzeadub0b0a&cof=FORID:11&ie=UTF-8
• Osterwalder, A. (2004). The business model ontology a proposition in a design science approach. (Doctroral Thesis), Université de Lausanne, Faculté des hautes études commerciales,
• Osterwalder Alexander, & Yves, P. (2009). Business model generation. Amsterdam, The Netherlands: Modderman Drukwerk.
• OXFAM. (2022). Eşitsizlik öldürür. Erişim Adresi https://www.kedv.org.tr/oxfam-2022-esitsizlik-oldurur-raporu
• Örten, T. (2010). Yerel yönetimlerin bireysel sürdürülebilir tüketim davranışlarındaki rolü. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33 (2), 197-204.
• Özgültekin, A. (2022). Covid-19 salgınını küresel sosyal adalet perspektifinden düşünmek. International Journal of Social Inquiry, 15 (1), 33-54.
• Özuğurlu, H. Y. (2023). Tarımsal üretimin ekonomi politiği ve kamu politikaları. Politik Ekonomik Kuram, 7 (2), 538-551.
• Pels, J., & Sheth, J. N. (2021). Serving the invisible poor: Segmenting the market. Journal of Global Marketing, 34 (4), 270-281.
• Pieroni, M. P., McAloone, T. C., & Pigosso, D. C. (2019). Business model innovation for circular economy and sustainability: A review of approaches. Journal Of Cleaner Production, 215, 198-216.
• Rauch, E., Dallinger, M., Dallasega, P., & Matt, D. T. (2015). Sustainability in manufacturing through distributed manufacturing systems (dms). Procedia CIRP, 29, 544-549. doi:10.1016/j.procir.2015.01.069
• Sakthivel, S., Melese, B., Edae, A., Abedom, F., Mekonnen, S., & Solomon, E. (2020). Garment waste recycled cotton/polyester thermal and acoustic properties of air-laid nonwovens. Advances in Materials Science Engineering, 2020, 1-8.
• Sala, S., & Castellani, V. (2019). The consumer footprint: Monitoring sustainable development goal 12 with process-based life cycle assessment. ournal of Cleaner Production, 240, 118050.
• Savini, F. (2023). Futures of the social metabolism: Degrowth, circular economy and the value of waste. Futures, 150, 103180.
• Sayan, N. (2022a). Satın alma ve tedarik zinciri yönetimi. Satın Alma Dergisi,, 116.
• Sayan, N. (2022b). Sürdürülebilirlik: Yarın değil bugün!. Satınalma Dergisi 120.
• Sayan, N. (2023). Dünyada bir yıl böyle geçti. Strong Bosses Dergisi, Ocak-Şıbat Sayı:7, 18-29.
• Sheth, J. (2021). New areas of research in marketing strategy, consumer behavior, and marketing analytics: The future is bright. Journal of Marketing Theory Practice, 29 (1), 3-12.
• Sheth, J., Uslay, C., & Sisodia, R. (2020). The global rule of three: Competing with conscious strategy.
• Sheth, J. N., & Parvatiyar, A. (2021). Sustainable marketing: Market-driving, not market-driven. Journal of Macromarketing, 41 (1), 150-165. doi:10.1177/0276146720961836
• Sheth, J. N., Sethia, N. K., & Srinivas, S. (2011). Mindful consumption: A customer-centric approach to sustainability. Journal of the Academy of Marketing Science, 39, 21-39.
• Söylemez, E. Y., Şahin, M. D., & Koç, Y. D. (2017). Sürdürülebİlİr üretim ve tüketimin benimsenmesinde karşılaşılan engellerin değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Afro-Avrasya Özel Sayısı-Aralık 2016 192-204.
• T.C. Bilim Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı. (2018). Sürdürülebilirliğin tüketim boyutu (Ferda Hekimci ed. Vol. E-6). Ankara.
• T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2017). Sıfır atık. Erişim Adresi https://sifiratik.gov.tr/
• T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2023). Türkiye depozito İade sistemi projesi Erişim Adresi https://www.csb.gov.tr/depozito-uygulama-sistemi-2024te-zorunlu-hale-getirilecek-bakanlik-faaliyetleri-37383
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (2020). Yenilenmiş ürünlerin satışı hakkında yönetmelik. Resmi Gazete Retrieved from https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/08/20200822-6.htm
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (2022a). Yenileme merkezleri ve yenileme yetki belgeleri. Erişim Adresi https://ticaret.gov.tr/tuketici/belgelendirme-islemleri/yenileme-yetki-belgesi/yenileme-merkezleri-ve-yenileme-yetki-belgeleri
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (2022b). Yenileme yetki belgesi hakkında. Erişim Adresi https://ticaret.gov.tr/tuketici/belgelendirme-islemleri/yenileme-yetki-belgesi/yenileme-yetki-belgesi-hakkinda
• Taş, S. (2020). Tüketim karşıtı yaşam tarzları: Freeganizm, gönüllü sadelik ve minimalizm. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi(6), 38-64. doi:10.48131/jscs.820039
• Thredup Inc. Our story-inspiring a new generation to think secondhand first. Erişim Adresi https://www.thredup.com/about
• TUİK. (2023). Türkiye'de 2022 yılında 1 milyon 269 bin 912 adet taşıtın trafiğe kaydı yapıldı. Erişim Adresi ata.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Motorlu-Kara-Tasitlari-Aralik-2022-49436#:~:text=TÜİK%20Kurumsal&text=Türkiye'de%202022%20yılında%20bir,bin%20327%20adet%20artış%20gerçekleşti.
• Tuncer, Ö., & Alaeddinoğlu, M. F. (2023). Yenİlenmiş cihazlar için endüstri 4.0 standartları. Uluslararası Yönetim Bilişim Sistemleri ve Bilgisayar Bilimleri Dergisi, 7 (2), 113-127. doi:10.33461/uybisbbd.1306421
• Turhan, E., Kartum, G., & Özdemir, Y. (2018). Sürdürülebilir üretim ve İşletme uygulamaları. Bucak İşletme Fakültesi Dergisi, 1 (1), 1-15.
• Turhan, G. D., Özen, T., & Albayrak, R. S. (2018). Kurumsal sürdürülebilirlik kavrami, stratejik önemi ve sürdürülebilirlik performansi ölçümü. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 9 (1), 17-37.
• Tülüce, N. S., & Şafak, K. (2023). Ekonomİk krİzlerİn gölgesİnde: Sağliğin yaşadiği krİzlerİn İncelenmesİ. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, (1), 1-19.
• Uğur, M. S. (2023). Türkiye için gelir yoksulluğu ve maddi yoksunluğun belirleyicileri: Çok durumlu probit modeli. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (1), 224-240.
• UNCTAD. (2022). Home/trade and environment/ circular economy. Erişim Adresi https://unctad.org/topic/trade-and-environment/circular-economy
• UNECE. (2022). Trade-circular economy. Erişim Adresi https://unece.org/trade/CircularEconomy
• United Nations. (2018). The sustainable development goals report 2018. Erişim Adresi https://www.un.org/en/desa/sustainable-development-goals-report-2018
• United Nations. (2022). Goal 12: Ensure sustainable consumption and production patterns. Sustainable Development Goals. Erişim Adresi https://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-consumption-production/
• United Nations Climate Change. (2015). The paris agreement. Erişim Adresi https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement
• Varol, M. Ç. (2022). Bir sürdürülebilirlik örneği olarak ikinci el tüketim. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 4 (1), 51-68.
• Vestiare Collection. (2022). Long live fashion.
• Wang, T. (2022). Intelligent analysis of computer-aided garment design cad based on virtual reality model for surplus fabric removal and reuse without segmentation of cutting pieces. Advances in Multimedia, 2022, 1-13.
• Watt, S. (2022). Gartner survey shows 74% of supply chain leaders expect circular economy to increase profits through 2025. Press Release-Newsroom. Erişim Adresi https://www.gartner.com/en/newsroom/press-releases/2022-09-28-gartner-survey-shows-74-percent-of-supply-chain-leaders-expect-circular-economy-to-increase-profits-through-2025
• Yağiz, F. N. S. (2022). Covid-19 pandemi sürecinde kriz liderliği: Sistematik tarama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (47), 388-401.
• Yasa, Y. A., Kuş, A. S., & Sayan, N. (2022). Yeni̇ tüketi̇ci̇ler olarak di̇ji̇tal yerli̇ler: Z kuşağinda rol modeli̇n davranişsal ni̇yete etki̇si̇. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 18 (3), 929-955.
• Yaşar, S., & Taşar, M. O. (2019). Kavramsal olarak yoksulluk ve türkİye’de yoksullukla mücadele polİtİkalarinin etkİlerİ. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19 (38), 118-144.
• Yıldırım, L. (2017). Geri dönüşüm/ileri dönüşüm/tekrar kullanım kapsamında ikinci el giysiler ve sürdürülebilirlik. Art-e Sanat Dergisi, 10 (20), 484-503.
• Yıldırım, M. C. (2020). Büyümek zorunda değiliz. Erişim Adresi https://t24.com.tr/k24/yazi/buyumek-zorunda-degiliz,2785
• Yurdakul, D., Atik, D., & Dholakia, N. (2017). Redefining the bottom of the pyramid from a marketing perspective. Marketing Theory, 17 (3), 289-303. doi:10.1177/1470593117704265
• Yükselen, C. (2020). Pazarlamanın yeni paradigması sürdürülebilirlik (1.Basım ed.). Ankara: Detay Yayıncılık.