DİPLOMATİK KRİZLER VE DIŞ TİCARET İLİŞKİSİ: TÜRKİYE-SUUDİ ARABİSTAN ÖZELİNDE ARDL SINIR TESTİ ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 3, 1205 - 1229, 15.09.2025

Yusuf Bahadır Keskin , Hilal Şeker

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1520242

Öz

Ülkeler arasındaki diplomatik ilişkiler, tarih boyunca taraf ülkelerin dış ticaret hacimleri, turizm gelirleri, döviz kurları, enflasyon oranları ve sermaye akımları gibi birçok makroekonomik değişkeni etkilemiş ve küresel entegrasyon sürecinde önemi giderek artan bir konu haline gelmiştir. Türk dış politikasında çeşitli dönemlerde diplomatik krizler yaşanmıştır. Bunlar arasında dünya kamuoyunda öne çıkan vakalardan biri de; 2010 yılında Arap Devrimleri ile başlayan ve 2018 yılında Cemal Kaşıkçı cinayeti sonrası zirveye ulaşan Türkiye-Suudi Arabistan krizidir. Çalışmanın amacı, diplomatik gerilim ve krizlerin Türkiye ile Suudi Arabistan arasındaki dış ticaret hacmini etkileyip etkilemediğini ortaya koymaktır. Bu amaçla Türkiye ve Suudi Arabistan örneğinde dış ticaret hacmi ile diplomatik kriz, tüketici fiyat endeksi, reel efektif döviz kuru ve sanayi üretim endeksi arasındaki uzun ve kısa dönemli ilişkiler 2014:M1-2023:M6 dönemi için ARDL (Distributed Autoregressive) bounds testi ile test edilerek ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bulgular, beklendiği gibi, diplomatik krizlerin Türkiye ve Suudi Arabistan arasındaki dış ticaret hacmini daralttığına ve ilişkilere zarar verdiğine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Diplomatik Kriz , Dış Ticaret Hacmi , ARDL , Türkiye , Suudi Arabistan

Etik Beyan

Bu çalışma herhangi bir etik kurul izni gerektirmemektedir.

DIPLOMATIC CRISES AND THE FOREIGN TRADE RELATIONSHIP: THE CASE OF TURKEY-SAUDI ARABIA USING THE ARDL BOUNDS TEST

Öz

Diplomatic relations between countries have affected many macroeconomic variables such as foreign trade volumes, tourism revenues, exchange rates, inflation rates and capital flows of the partner countries throughout history and have become an increasingly important issue in the global integration process. There have been diplomatic crises in Turkish foreign policy at various times. Among these one of the prominent cases in the world public opinion is; the crisis between Turkiye and Saudi Arabia that started with the Arab Revolutions in 2010 and reached its peak after the murder of Jamal Khashoggi in 2018. The aim of the study is to reveal whether diplomatic tensions and crises affect the foreign trade volume between Turkiye and Saudi Arabia. For this purpose, the long and short-term relationships between foreign trade volume and diplomatic crisis, consumer price index, real effective exchange rate and industrial production index in the case of Turkiye and Saudi Arabia were tested with the ARDL (Autoregressive Distrubuted Lag) bounds test for the period 2014:M1-2023:M6 has been attempted to be revealed. As expected, the findings indicate that diplomatic crises narrow the foreign trade volumes between Turkiye and Saudi Arabia and damage the relations.

Anahtar Kelimeler

Diplomatic Crisis , Foreign Trade Volume , ARDL , Turkiye , Saudi Arabia

Kaynakça

• Abdioğlu Z., & Terzi H. (2009). Enflasyon ve bütçe açıkları ilişkisi: Tanzi ve Patinkin etkisi. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 23 (2), 195-211.
• Al-Shammary H., & Al-Sulami, M. (2020, October 18). Campaign to boycott Turkish products gains momentum. Arab News. https://arab.news/npkfy
• Ataman, M. (2012, July). Turkey and Saudi Arabia: Newly discovered partners? SETA. https://file.setav.org/Files/Pdf/20121129175022_seta-turkey_and_saudi_arabia-_newly_discovered_partners-.pdf
• Aviv, E. (2017). Turkish–Saudi relations: Cooperation or rivalry?. The Maghreb Review, 42 (3), 307-328.
• Başkan, B. (2019). Turkey between Qatar and Saudi Arabia: Changing regional and bilateral relations. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 16 (62), 85-99.
• Bilgin, T., & Çelik, C. (2016, October 14-16). The Evaluation of the effect of the aircraft crisis on Turkish economy with foreign trade data. International Conference of Strategic Research in Social Science and Education, Antalya, Türkiye.
• Bose, D. (2014, July 2-4). Real exchange rates and international competitiveness – concepts, measures and trends in New Zealand. The NZAE Conference, New Zealand.
• Brixiova, Z., Égert, B., & Essid, T.H.A. (2013). The Real Exchange Rate and External Competitiveness in Egypt, Morocco and Tunisia. IZA DP, No. 7822.
• Can, E., Özmutlu Yıldırım, S., & Aykaç, C. (2018). Politik iklim değişikliklerinin ülkelerarası ticaretle ilişkisi: Türkiye Rusya uçak krizi üzerine ekonometrik bir inceleme. Siyasal: Journal of Political Sciences, 28 (1), 1–18.
• Cook, S. A., & Indyk, M. (2022). The Case for a New U.S.-Saudi strategic compact. Council on Foreign Relations, No: 94, https://cdn.cfr.org/sites/default/files/report_pdf/CFR_CSR94_U.S.-SaudiStrategicCompact.pdf
• Demir, A. O., & Çınar, A. (2016). Politik istikrarsızlığın ekonomik etkileri: 24 Kasım sonrasında Türkiye-Rusya ekonomik ilişkileri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (29), 311-323.
• Durmuş, E. (2017). Karşılıklı bağımlılığın siyaseti: Türkiye’nin İsrail ve İran ilişkilerinde ekonominin etkisizliği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (31), 523-542.
• El Berni, H. M. (2023). The negotiated desecuritization of Turkey in Saudi foreign policy. Middle East Policy, 30 (2), 62-74.
• Ellithy, A. M. H. (2015). Turkish-Saudi relations: from a regional perspective in the period from 2003 until 2013. [Master’s Thesis, Middle East Technical University]. YÖK Thesis Center. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp#:~:text=1-,399919,-AMR%20MOHAMED%20HASSAN
• Fuller, G. E. (2018, October 19). The Geopolitics of the Khashoggi Murder. Lobe Log. https://lobelog.com/the-geopolitics-of-the-khashoggi-murder/
• Güllü İ., & Beşer M. (2023). Türkiye-Ortadoğu ilişkilerinin Türkiye-İsrail ticari ilişkileri ekseninde değerlendirilmesi: İhracat-İthalat yakınsama analizi. Erciyes Akademi, 37 (1), 339-352.
• Haqeem, D., & Zulkifli, D. N. (2022). The OPEC oil price shock crisis (1973) and the actions taken by the United States: Factor that contribute to the oil change. Asia Pacific Journal of Social Science Research, 7 (1), 1-15.
• Hürsoy, S. (2013). Turkey's foreign policy and economic interests in the Gulf. Turkish Studies, 14 (3), 503-519.
• Jasim, A. M., & Hasan, N. A. (2022). The future of Turkish-Saudi relations after the assassination Jamal Khashoggi. Tikrit Journal for Political Science, 2 (28), 210-233.
• Kaşıkçı cinayetini dünyaya duyuran Türkiye, davayı Suudi Arabistan’a devretme noktasına nasıl geldi? (2022, April 7). BBC News Türkçe. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-61021439
• Kesimli, İ. (2011). Turizm perspektifinden politik krizlerin ekonomiye yansımaları. Electronic Journal of Vocational Colleges, 1 (1), 25-42.
• Khashoggi, S. [@salahkhashoggi]. (2020, May 21). [Image of a statement announcing pardon for Jamal Khashoggi’s killers]. X. https://x.com/salahkhashoggi/status/1263613366247075841
• Kınık, H. (2022). Türkiye’nin çok boyutlu dış politikasına bir örnek: Türkiye Katar ilişkilerinin gelişimi. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 10 (1), 27-46.
• Krugman, P and L. Taylor (1978). Contractionary Effects of Devaluation. Journal of International Economics, 8 (3).
• Lee, J., & Strazicizh, M. C. (2003). Minimum lagrange multiplierunitroot test with two structural breaks. The Review of Economics and Statistics 85 (4), 1082-1089.
• Öztürk, A. E. (2022). Turkey and Saudi Arabia Relations in the twenty-first Century: Power, state identity and religion. Border Crossing, 12 (2), 85-96.
• Paudel, R. C., & Jayanthakumaran, K. (2009). Financial liberalizaton and performance in Sri Lanka: The ARDL approach. South Asia Economic Journal, 10 (1), 127-156.
• Pesaran, M., Shin Y., & Smith R. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Pourebrahim, N. (2015). Turkish-Saudi relations: A regional perspective (2003-2015). Iranian Review of Foreign Affairs, 6 (2), 69–92.
• Rakipoğlu, M. (2022). Türkiye'nin Körfez Ülkeleri ve Yemen Politikaları 2021. In B. Duran & K. İnat & M. Caner (Eds.), Türk Dış Politikası Yıllığı 2021 (pp. 145-147). İstanbul: SETA Yayınları.
• Savaşcı, E. (2022). Türkiye-Suudi Arabistan ilişkilerinde bir çatışma unsuru olarak Cemal Kaşıkçı Cinayeti. Ankara Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (10), 133-146.
• Soylu, R. (2021, March 16). Saudi Arabia closes Turkish schools amid unofficial boycott. Middle East Eye. https://www.middleeasteye.net/news/saudi-arabia-turkey-closed-schools-exports-khashoggi
• Suma, M. S. (2019). Turkey-Saudi Arabia Tension During the Case of Jamal Khashoggi Murder. [Master’s Thesis, University of Muhammadiyah Yogyakarta].
• Şahbaz, Y. (2020, October 20). TİM Başkanı Gülle’den Suudi Arabistan’daki boykota ilişkin açıklama: Maalesef ticaret, siyasete alet ediliyor. Anadolu Agency. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/tim-baskani-gulleden-suudi-arabistandaki-boykota-iliskin-aciklama-maalesef-ticaret-siyasete-alet-ediliyor/2014168
• Tıraşçıoğlu, B. Y. (2014). Yapısal kırılmalı birim kök testleri ile OECD ülkelerinde satın alma gücü paritesi geçerliliğinin testi. Istanbul University Econometrics and Statistics E-Journal (20), 68-87.
• TÜİK. (2023). İstatistik Veri Portalı: Yıllara Göre Dış Ticaret. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Dis-Ticaret-104
• Ulrichsen, K. C. (2020). Qatar and the Gulf crisis. Oxford University Press.
• Uslu H. (2023). Türkiye’de Reel Döviz Kuru, Enflasyon ve Faiz Oranlarının Dış Ticaret Üzerindeki Etkisi: Simetrik ve Asimetrik Yöntemlerle Analiz. İKSAD Yayınevi.
• Yılancı, V. (2009). Yapısal kırılmalar altında Türkiye için işsizlik histerisinin sınanması, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10 (2), 324-335
• Zarras, K. (2018). Assessing the regional influence and relations of Turkey and Saudi Arabia after the Arab Spring. In H. Işıksal & O. Göksel, (Eds.), Turkey’s relations with the Middle East (pp.117-131). Cham: Springer.