Monologdan Çoksesliliğe: Cem Sultan Şiirinde Dedim-Dedi Söyleyişi

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 23, 251 - 269, 30.12.2019

Nazire Erbay

Öz

Sanat, farklı anlatım araçlarıyla, örtülü veya açık olarak sanatçının ben’ine dair olanları aktarır. Şiirde sözün gücü, şairin tercih ve üslubuyla ben’i anlatma yönünde şekillenebilir. Klasik edebiyatın dili geleneksel ve kurallıdır. Bu geleneğin içinde dil, daha çok şiirsel işlevdedir. Şairler dili, yüzyıllarca tek yönlü kullanmamıştır. Klasik şairler, şiir dilinin iletişime dayalı tabiatını eserlerinde yansıtmışlardır. Aynı zamanda şiiri vasıtasıyla ‘öteki’lerle iletişim kurma yoluna girerler. Bu sayede kendi kendileriyle konuşur ve iletişimin çok boyutlu imkânından faydalanırlar. Cem Sultan 1459-1465 klasik şiir geleneğine bağlıdır, ama şiir yazma tekniğinde dedim-dedi söyleyişini sıklıkla kullanarak özel tercihlerini de göstermiştir. Cem Sultan, şiir dilindeki tercihlerinde sadece sanatkârlığını gösterme, bireyselliği ilgili sonuçlara varılmasına da imkân verir. Bu bağlamda şairin Türkçe Divanı’nda dedim-dedi söyleyişi dikkat çeker. Cem Sultan şiirlerinde dedim-dedi söyleyişini bir mesaj iletkeni olarak kullanır. Şair, bu özel söyleyişle ‘ben’ ve ‘sen’ öznesini öne çıkarır. Bu tür beyitlerde kendisiyle konuşan şair, toplumun ruhunu da yansıtır. Muhatabına sık sık soru soran şair, okurunu metinden koparmaz. Şair soru-cevap yönteminin peşi sıra, okurunu ulaşmak istediği noktaya götürür. Cem Sultan gazellerinde ‘düş’ kavramını dedim-dedi söyleyişi içinde de sık sık kullanır. Cem Sultan klişe hale gelen dedim-dedi usulüyle korkularını, hayatla yüzleşmesini, mutluluğunu ya da hayatın acımasızlığı karşısında duruşunu dile getirir. Şair, geleneksel şiir söyleyişle muhatapları ile bir diyalog kurar ve bu sayede şiirinde çoksesliliği sağlar. Bu çalışmada, bir şair olarak, Cem Sultan’ın gazellerindeki dedim-dedi söyleyişi ile tek seslilikten çoksesliliğe doğru, sözü kullanışı üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cem Sultan, dedim-dedi, rüya, monolog, çokseslilik

From Monologue to Polyphony: I Said-Said Method in Cem Sultan Poem

Öz

Art, through different means of expression, implicitly or explicitly conveys those of the artist's self. In poetry, the power of speech can be shaped in the direction of the poet's choice and . The language of classical literature is traditional and normative. Within this tradition, language has a poetic function. Poets have not used language for centuries for one way. Classical poets reflected the communicative nature of poetry in their works. At the same time, they enter the way of communicating with ‘other’ people through their poetry. In this way, they talk to themselves and take advantage of the multi-dimensional means of communication. Cem Sultan adheres to the tradition of classical poetry, but he also applied his special preferences in poetry writing technique. Cem Sultan, in his poetic language, not only shows his artistry, but also allows his individuality to reach conclusions. In this context, the poet's remark on the Turkish Dıvan I said-said. Cem Sultan uses the method of I said-said in his poems as a message conductor. The poet emphasizes the subject ‘me’ and ‘you’ with this particular saying. The poet who speaks to him in such couplets also reflects the spirit of society. The poet who frequently asks his interlocutor does not keep his reader away from the text. After the question and answer method, the poet takes his readers to the point he wants to reach. Cem Sultan frequently uses the concept of ‘dream’ in his lyrics in I said-said. Cem Sultan expresses his fears, confrontation with life, happiness or stance in the face of the cruelty of life with I said-said. The poet establishes a dialogue with his interlocutors through traditional poetry and thus provides polyphony in his poetry. In this study, as a poet, in Cem Sultan’s lyric, I said-he/she said , the use of words from monophonic to polyphonic is emphasized.

Anahtar Kelimeler

Cem Sultan, I said-said, dream, monologue, polyphony

Kaynakça

• AKSAN, Doğan 2005 , Şiir Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, 2: 1, 1-13.
• ATALAY, Besim 1992 , Divanu Lugatı’t Türk Tercümesi, C.1, Ankara: TDK Yayınları.
• BATİSLAM, Dilek 2000 , “Divan Şiiriyle Halk Şiirinde Ortak Bir Söyleyiş Biçimi Mürâca'a-Dedim-Dedi ”, C.IV, Ankara: Folklor/Edebiyat.
• DONUK, Suat 2012 , “Mürâca'a dedim-dedili şiir midir? Divanlara müracaat”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları.
• ELİOT, Thomas Stearns 1995 , Şiirin Üç Farklı Sesi, 20. Yüzyıl Edebiyat Sanatı. çev. Mine Ergüven, haz. Hüseyin Salihoğlu. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• ERSOYLU, İ. Halil 2013 , Cem Sultan’ın Türkçe Divanı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• FREUD, Sigmund 1983 , Psikanaliz Üzerine, çev. A. Avni Öneş, İstanbul: Say Yayınları.
• ÖZLEM, Doğan 2007 , Hermeneutik ve Şiir, İstanbul: Şiirden Yayıncılık.
• KIRAN Zeynel, KIRAN Ayşe 2006 , Dilbilimine Giriş, Ankara: Seçkin Yayınları.
• MUHARREM, Mustafa 2016 , Şiirin Fiilleri Hakkında, İstanbul: İz Yayıncılık.
• NİETZSCHE Friedrich 2001 , Tragedyanın Doğuşu, çev. İsmet Zeki Eyüboğlu, İstanbul: Say Yayınları.
• RANDALL, William L. 1999 , Bizi ‘Biz’ Yapan Hikâyeler, Kendimizi Yeniden Yaratma Üzerine Bir Deneme, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• RİCOEUR, Paul 2007 , Yorum Teorisi, İstanbul: Paradigma Yayıncılık.