Alfabe Öğretiminde Değerler Eğitimi: Kaygusuz Abdal’ın Elifnâme Örneği

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 21, 279 - 298, 30.12.2018

Meriç Harmancı

Öz

Kaygusuz Abdal, eserlerinde bir taraftan tasavvuf öğretisine, tasavvufun değer ve ilkelerine yer verirken bir taraftan da insanın manevi eğitimine katkıda bulunacak değerler silsilesini aktarmayı amaçlar. Kaygusuz Abdal’ın tasavvuf düşüncesinde önemli bir yer tutan harf telakkilerini, ilahi hakikat birliği nazariyesi ekseninde ele aldığı “Der-Beyân-ı Elifnâme-i Kaygusuz Sultan” başlıklı eseri de birçok değeri bünyesinde barındırır. Günümüzden yaklaşık altı asır önce değerler konusunun formel boyutlarının bugünkü düzeyde tartışılmadığı bir kültürün, din ve ahlâk öğretisi üzerinden inşa ettiği bir donanımla bu değerler dizgesini aktarır. Kaygusuz Sultan, Arap alfabesinin her bir harfini madde başı gibi düşünerek harflerin tasavvufi geleneğe dayalı karşılıkları üzerinde durur. Bu çalışmada önce Kaygusuz’un harflere verdiği anlam aktarılmış, sonra o gün ortaya çıkan kurgunun çağdaş karşılığı tarafımızca yorumcu bir yaklaşımla ele alınmıştır. Metnin çağrışım ve göstergeler üzerinden okunmasıyla bugün daha belirgin biçimde evrensel bir değer dizgesini de içerdiği düşüncesinden hareketle harfler yorumlanmıştır. Bu bağlamda, bir tablo hazırlanarak Kaygusuz’un Elifnâme’sinde her bir harf için yazdıkları tablonun sağında, bu ifadelerin bugün bizim için ifade ettiği karşılığın yorumları tablonun solunda verilmiştir. Çalışmada ayrıca Latin harfli alfabe öğretimi sürecinde çocuklar için alfabenin her bir harfi ile bir evrensel değer öğretimi için öneriler sunulmuştur. Ayrıca, yüzlerce yıl işlevsel biçimde kullanılan sembol ve çağrışım ilişkisi üzerinden eğitim ve öğretim modelini kullanıyor olmamıza rağmen bugün bu alanın işlevselliğini göz ardı ediyor olmamız sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kaygusuz Abdal, Elifnâme, değerler, alfabe öğretimi

Alphabet Teaching Values of Education: Kaygusuz Abdal’s Example of Elifnâme

Öz

Kaygusuz Abdal, in his works, aims at transferring to the Sufi doctrine of the Sufi doctrine, the values and principles of Sufism, on the one hand, and the series of values that will contribute to the spiritual education of man. Kaygusuz Abdal's mysticism holds an important place in case their thoughts, unity of divine truth in the theory that dealt axis aldığı “Der-Beyân-ı Elifnâme-i Kaygusuz Sultan”entitled also incorporates the work of many values. About six centuries ago the values of the values of the subject are not discussed at the present level of a culture, religion and moral doctrine built on a hardware that transfers this string of values. Kaygusuz Sultan considers each letter of the Arabic alphabet as a matter of substance and emphasizes on the mystical tradition-based equivalents of letters. In this study, the meaning given by Kaygusuz to the letters will be given first, and then the contemporary equivalent of the fiction that emerged on that day will be handled by our commentator approach. We think that the text contains a universal value string which is more pronounced today with its recall and its readings. In this context, a table will be prepared and the comments of the equivalent of the expressions expressed by us today will be given to the left of the table. The study will also present suggestions for teaching a universal value with each letter of the alphabet for children in the Latin alphabet teaching process. In addition, although we are using the education and training model over the symbol and association relationship, which is used functionally for hundreds of years, it will be questioned that we are ignoring the functionality of this field today.

Anahtar Kelimeler

Kaygusuz Abdal, Elifnâme, values, alphabet teaching

Kaynakça

• BOZHÜYÜK, Mehmet Emin 1998 , “Hurûf”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XVIII, 397-401.
• CELEP, Özlem 2013 , Halk Şiirinde Elifnâme Söyleme Geleneği ve Elifnâmelerde Eğitim Unsurları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil 1998 , “Harflere Dair”, Eski Türk Araştırmaları, Derle- yen: Nihat Öztoprak, Sebahat Deniz, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• ÇETİN, İsmet 1992 , “Elifnâmeler ve Sefil Ali’nin Bir Elifnâmesi”, Milli Folklor, Sayı 16, 39-43.
• ÇETİNKAYA, Bayram Ali 2008 , Sayıların Gizemi ve Tasavvufun Dinamikleri, İstanbul: İnsan Yayınları.
• DEMİREL, Mustafa 1996 , “Âşık Paşa’nın Elif-nâmesi ve Dil Özellikleri”, Bilig, Sayı 3, 203-246.
• GÜNDÜZÖZ Soner 2011 , “Geleneksel Harf Sembolizminin Bir Yorumu Olarak Nûn Harfi”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 30, 43-58.
• GÜNDÜZÖZ, Güldane 2014 , “Sufi Dilinde Karikatüristik İfade Sorunu: Kaygusuz Abdal Örneği”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Sayı 1, 155 -166.
• GÜZEL, Abdurrahman 2004 , Kaygusuz Abdâl Alâaddin Gaybî , Akçağ Yayınları, Ankara
• GÜZEL, Abdurrahman 2010 , Kaygusuz Abdâl Divânı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• GÜZEL, Abdurrahman 2014 , Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• KARDAŞ, M ve S. CEMAL 2017 , “Değerler Eğitimi ve Türkçe Öğretiminde Değer Eğitimi Üzerine Yapılan Araştırmalara İlişkin Kaynakça Denemesi”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9 16 , 383-412.
• ÖZENSEL, Ertan 2003 , “Sosyolojik Bir Olgu Olarak Değerler”, Değerler Eğitimi Dergisi, Sayı 3, 217-240.
• ÖZKAN Ferudun Hakan 2012 , “Kaygusuz Abdal’ın Elifnâme’si”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı 64, 185-198.
• ÖZTOPRAK, Nihat 2006 , “Bursalı Feyzi Efendi’nin Elifnâmeleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XXXV, 135-167.
• ÖZTOPRAK, Nihat 2006 , “Elifnâme Yazma Geleneğine Göre Fuzûlî’nin Elifnâmesi Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Uluslararası V. Dil, Yazın, Deyişbilim Sempozyumu Edebiyat, Edebiyat Öğretimi ve Deyişbilim Yazıları: İstanbul: Pegem Yayıncılık, 327-336.
• ÖZTOPRAK, Nihat 2009 , “Elifnâmelerin Tertip Hususiyetleri ve Metin Te- sisindeki Yeri”, Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu, 25-27 Nisan 2007, Bildiriler 2, Erzurum, 817-827.
• SCHIMMEL, Annemarie 2004 , İslam'ın Mistik Boyutları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• SCHIMMEL, Annemarie 1954 , “Dinde Sembolün Fonksiyonu Nedir?” Mayans: 29 - 31 Temmuz1954 Alman Din Bilginlerinin Kongresi.
• SCHIMMEL, Annemarie 1998 , Sayıların Gizemi, İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• TAN, Nail 1991 , “Yunus Emre'nin Konuşma Adabıyla İlgili Öğütleri”, Milli Kültür Yunus Emre Özel Sayısı, Sayı 80, 28-31.
• TAŞ, Hakan 2008 . “Deli Birâder Gazâlî ö. 1535? ’nin Elif-nâmesi”, Turkish Studies, Sayı 3/2, 642-652.
• TÖKEL, Dursun Ali 2016 , Divan Şiirinde Harf Simgeciliği, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yayınları.
• ULUÇ, Tahir 2006 , “İbn Arabî’de Mistik Sembolizm”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, Sayı: 16, 151-190.
• USLUER, F. 2009 , Hurufilik, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• YAKIT, İsmail 1992 , Türk İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, İstanbul: Ötüken Yayınları.