Muslim Armenians: The Hasköy Example

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 1, 97 - 118

Mehmet Ozan Ahnas Esra Aslan Turan

https://doi.org/10.58852/dicd.1386373

Öz

This study, which focuses on the religious life and daily life practices of an ethno-religious community living as a minority in the research field, is based on the fieldwork data in the context of theoretical discussions around the issues that direct research problems. Within this framework; The aim of this study is to understand the religious life of Muslim Armenians living in Muş and Hasköy their way of expressing themselves, popular religious beliefs and forms such as magic, magic, shrine visits, evil eye, and how they maintain their old beliefs, cultures and traditions in their new religious identities through qualitative research. Because of the nature of religious life that requires understanding and interpretation, the subject of the research is analyzed through the data obtained through in-depth interviews. In this study, some conclusions were reached. Armenians in Muş are regarded by many as equivalent to Christianity. The fact that very few of the Muslim Armenians living in the field of study could knowingly and willingly express their Armenianness was another result of this study. Muslim Armenians living in minority status in Hasköy preferred to use the Muslim name mostly for themselves rather than the Armenian name.

Anahtar Kelimeler

Religion, Ethnic Identity, Culture, Tradition, Popular Piety, Muslim Armenians.

Müslüman Ermeniler: Hasköy Örneği

Öz

Araştırma alanında sayıca bir azınlık olarak yaşayan etno-dinî bir topluluğun, dindarlık gibi dinsel yaşamlarını ve gündelik hayat pratiklerini konu edinen bu çalışma, araştırma sorularını yönlendiren konular etrafındaki teorik tartışmalar ekseninde, saha çalışması verilerine dayandırılmıştır. Bu çerçevede araştırma; Muş’un Hasköy ilçesinde yaşayan Müslüman Ermenilerin dini hayatını ve kendilerini ifade etme biçimlerini, sihir, büyü, türbe ziyaretleri, nazar gibi popüler dindarlık inanış ve biçimlerini, eski inanç, kültür ve geleneklerini yeni dini kimliklerinde ne şekilde sürdürdüklerini nitel araştırma yöntemiyle anlamayı amaçlamıştır. Dinsel hayatın, anlamayı ve yorumlamayı gerektiren yapısı nedeniyle araştırma konusu, derinlikli görüşmeler yoluyla elde edilen veriler üzerinden analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede yapılan bu çalışmada, bazı sonuçlara ulaşılmıştır. Hasköy’de Ermeniler, çoğu insan tarafından Hıristiyanlıkla eş değer görülmektedir. Araştırma alanında yaşayan Müslüman Ermenilerin çok azının bilerek ve isteyerek Ermeniliklerini ifade edebildikleri, bu çalışmanın ulaştığı bir diğer sonuç olmuştur. Muş’da azınlık durumunda yaşayan Müslüman Ermeniler, kendileri için Ermeni isminden ziyade çoğunlukla Müslimin ismini kullanmayı tercih etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Din, Etnik Kimlik, Kültür, Gelenek, Popüler Dindarlık, Müslüman Ermeniler.

Kaynakça

• Akçam, Taner. Ermenilerin Zorla Müslümanlaştırılması. İstanbul: İletişim Yayıncılık, 2014.
• Akçam, Taner. Türk Ulusal Kimliği ve Ermeni Sorunu. İstanbul: Su Yayınları, 2001.
• Aksoy, Gürdal. Dersim: Alevilik, Ermenilik, Kürtlük. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Akşit, Bahattin vd. Türkiye’de Dindarlık. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• Aktay, Yasin. Türk Dininin Sosyolojik İmkânı: İslam Protestanlığı ve Alevilik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Anthony, Gıddens- W. Sutton, Phılp. Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2016.
• Arslan, Mustafa. Türk Popüler Dindarlığı. İstanbul: Dem Yayınları, 2004.
• Aslan, Esra. Şehirleşme ve Din: Diyarbakır’da Kadın Dindarlığı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Aydoğan, Ramazan. Cezaevi Sonrası Denetimli Serbestlik Sürecindeki Hükümlülerin Suç, Damga ve Sosyal Dışlanma Bağlamında İncelenmesi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Bozkurt, Veysel. Değişen Dünyada Sosyoloji. Bursa: Ekin Yayınevi, 2017.
• Büyüköztürk, Şener vd. Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 2016.
• Can, Serdar. Nenemin Masalları. İstanbul: Nisan Yayımcılık, 2015.
• Çelik, Adnan- Dinç, Namık Kemal. Yüz Yıllık Ah! Toplumsal Hafızanın İzinde 1915 Diyarbakır. İstanbul: İsmail Beşikçi Vakfı Yayınları, 2015.
• Çetin, Fethiye. Anneannem. İstanbul: Metis Yayıncılık, 2016.
• Ertaş, Kasım. Sosyo-Kültürel Açıdan 19. Yüzyılda Diyarbakır Ermenileri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• George, A.Bournoutian. Ermeni Tarihi: Ermeni Halkının Tarihine Kısa Bir Bakış, çev. Ender Abaoğlu ve Ohannes Kılıçdağı, Ankara: Aras Yayıncılık, 2016.
• Geray, Haluk. Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş. Ankara: Ütopya Yayınevi, 2017.
• Gezik, Erdal. Dinsel, Etnik ve Politik Sorunlar Bağlamında Alevi Kürtler. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Goffman, Erving. Damga. Çev. Şerife Geniş, Levent Ünsaldı, Ankara: Heretik Yayıncılık, 2014.
• Güleç, Melda Medine. Sosyolojik Açıdan Türk Halk Dindarlığı. Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
• Gültekin, Ahmet Kerim. Tunceli’de Sünni Olmak. İstanbul: Berfin Yayınları, 2010.
• Günay, Ünver- Çelik, Celalettin. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. Adana: Karahan Kitapevi, 2006.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• Günay, Ünver. Erzurum ve Çevre Köylerinde Dini Hayat. İstanbul: Erzurum Kitaplığı, 1999.
• James, William. Dinsel Deneyimin Çeşitleri. Çev. İsmail Hakkı Yılmaz, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2017.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2017.
• Keskin, Necat. Akışkan Kimlikler: Etnik ve Dini Kimlik Arasında Becirman Seyyidleri. Ankara: Hacaettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Kimberly, Hart. Modernliği Dokumak: Bir Batı Anadolu Köyünde Hayat, Aşk, Emek. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Koçaş, M. Sadi. Tarihte Ermeniler ve Türk Ermeni İlişkileri. İstanbul: Kastaş Yayınları, 1990.
• Köse, Hulusi vd. Ermeni Müslüman İlişkileri: Kronolojik Bir Bakış. İstanbul, 2015.
• Kümbetoğlu, Belkis. Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. Ankara: Bağlam Yayıncılık, 2015.
• L. Berger, Peter. Kutsal Şemsiye. çev. Ali Çoşkun, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
• L. Berger, Peter, Sosyolojiye Çağrı, çev. A. Erkan Koca,İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Laure, Marchand- Perrıer, Guıllaume. Türkiye ve Ermeni Hayaleti: Soykırımın İzinde Adımlar. çev. Renan Akman, İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Macionis, John. Sosyoloji. çev. Vildan Akan, Ankara: Nobel Yayınları, 2015.
• Mardin, Şerif. Bediüzzaman Said Nursi Olayı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Mardin, Şerif. Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Mardin, Şerif. Türkiye’de Din ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. çev.Osman Akınhay, Derya Kömürcü, Ankara: Bilim Sanat Yayınları, 2005.
• Mıgırdiç, Margosyan. Söyle Margos Nerelisen?. İstanbul: Aras Yayıncılık, 2016.
• Mıgırdiç, Margosyan. Gâvur Mahallesi. İstanbul: Aras Yayıncılık, 2017.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Türkler, Türkiye ve İslâm. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
• Okumuş, Ejder. Din ve Kültür. Ankara: Maarif Mektepleri Yayınları, 2017.
• Okumuş, Ejder. Dinin Gölgesinde. Ankara: Maarif Mektepleri Yayınları, 2017.
• Oran, Baskın. Etnik ve Dinsel Azınlıklar. İstanbul: Literatür Yayıncılık, 2018.
• Oran, Baskın. Türkiye’de Azınlıklar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Özyürek, Esra. Müslüman Olmak Alman Kalmak. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Richard, G. Hovannisian. Tarihi Kentler ve Ermeniler. İstanbul: Aras Yayıncılık, 2016.
• Seyfeli, Canan. “Erken Ermeni Kaynaklarına Göre Ermeni Paganizminde Tapınak ve Tapınım”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,11(2009), 1-10.
• Seyfeli, Canan. Ermeni Kilisesi’nde Sakramentler. Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları, 2015.
• Stephane, Dufoıx. Diasporalar. çev.Işık Ergüden, İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları, 2011.
• Taşğın, Ahmet. Dile Gelen Alevilik. Konya: Çizgi Kitapevi, 2013.
• Taşğın, Ahmet. Diyarbakır ve Çevresindeki Türkmen Alevilerinde Dini Hayat. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
• Taşğın, Ahmet vd. Süryaniler ve Süryanilik 1.2.3. Ankara: Orient Yayınları, 2005.
• Wach, Joachim. Din Sosyolojisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1995.
• Yaman, Ömer Miraç. Apaçi Gençlik. İstanbul: Bir Yayıncılık, 2016.
• Yapıcı, Asım. Din Kimlik Ön Yargı Biz ve Onlar. Adana: Karahan Yayınları, 2004.
• Yeşilmen, Halit. Mahallemiler ve Ebruli Kültürün Ağırbaşlılığı: Değişim Kültür Din. Konya: Çizgi Kitapevi, 2017.
• Yıldırım, Ali- Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Yılmaz, Altuğ. Müslümanlaş (tırıl)mış Ermeniler Konferansı. İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları, 2015.