SÜHEYL Ü NEV-BAHÂR’DA AÇIKLAMA FİİLLERİ

Yıl 2025, Sayı: 39, 418 - 447, 07.07.2025

Fatma Şenyüz

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1658240

Öz

Mental süreç temelde girdi, işlem ve çıktı basamağı olarak üç aşamadan meydana gelir. Girdi basamağında mental sürecin başlangıcı olarak kabul edilen algılama safhası yer alır. Duyu fiilleri bu safhada ele alınmaktadır. İşlem basamağında girdi basamağında duyular ile alınan veriler işlenir. Bilişsel fiiller bu safhada yer alır. Mental sürecin son basamağını ise açıklama fiilleri oluşturur. Açıklama fiilleri kategorisinde yer alan fiiller bireyin zihinsel ya da iletişim süreçleri sonucunda ortaya çıkan davranışsal tepkilerin hem isteyerek hem de istemeden ifade edildiği bir mental fiil türüdür. Açıklama fiilleri temelde dilsel ve görsel açıklamaları içermektedir. Bu çalışmada XIV. yüzyılın ikinci yarısında Anadolu sahasında Hoca Mes’ûd tarafından Farsçadan Türkçeye çevrilen ve Türk edebiyatının beşerî aşk konusundaki ilk çeviri eser olarak kabul edilen Süheyl ü Nev-bahâr açıklama fiilleri açısından ele alınmıştır. Eserde toplam 257 açıklama fiili incelemiştir. Tespit edilen açıklama fiilleri önce iki temel kategoride ele alınmıştır. Bunlar tek bir mental kategoride yer alan açıklama fiilleri ve birden fazla mental kategoride yer alan açıklama fiilleridir. Yapılan incelemelerle birden fazla mental kategoride yer alan açıklama fiilleri, aynı mental fiil basamağında çok katmanlılık ve farklı mental fiil basamağında çok katmanlılık açısından da değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Süheyl ü Nev-bahâr , mental fiiller , açıklama fiilleri , çok katmanlılık

EXPLANATION VERBS IN SÜHEYL Ü NEV-BAHÂR

Öz

The mental process basically consists of three stages: input, processing, and output. The perception stage, which is accepted as the beginning of the mental process, is located in the input stage. Sensory verbs are considered in this stage. In the processing stage, the data received through the senses are processed in the input stage. Cognitive verbs are located in this stage. Explanation verbs form the last stage of the mental process. The verbs in the category of explanation verbs are a mental verb in which the behavioral reactions that occur due to the individual's mental or communication processes are expressed willingly and unwillingly. Explanatory verbs include linguistic and visual explanations. In this study, Süheyl ü Nev-bahâr, which was translated from Persian to Turkish by Hoca Mes'ûd in the Anatolian field in the second half of the 14th century and is accepted as the first translated work on human love in Turkish literature, was examined in terms of explanation verbs. A total of 257 explanation verbs were reviewed in the work. The identified explanations verbs were first discussed in two main categories: explanation verbs that are in a single mental category and explanation verbs that are in more than one mental category. With the examinations, the explanation verbs in more than one mental category were also evaluated in terms of multi- layerity at the same mental verb level and multi- layerity at different mental verb levels.

Anahtar Kelimeler

Süheyl ü Nev-bahâr , mental verbs , explanation verbs , multi-layerity

Kaynakça

• Aşçı, M. (2024). Mu’înü’l Mürîd’de yer alan mental fiiller. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 13(4), 1246-1282. https://doi.org/10.7884/teke.1581114
• Bilgin Aksoy, G. (2021). Azerbaycan Türkçesinde mental fiiller. (YÖK Tez Merkezi, Doktora). Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Boz, F. (2022). 15. yüzyıl Anadolu Türkçesinde mental fiiller. (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lisans). Erciyes Üniversitesi.