Öz
Cumhuriyet dönemindeki çeşitli tartışmaların ya da felsefi fikirlerin köklerini son dönem Osmanlının düşünce ortamında bulabilmemiz mümkündür. Temelleri Tanzimata değin uzanan birbirine zıt dünya görüşleri, II. Meşrutiyetin hürriyet atmosferi içinde sık sık tartışabilme imkanı bulmuşlardır. Lale Devrinden beri gündemde olan bir sorunun bu dönemi de yoğunlukla meşgul ettiği görülür. Biz neden geri kaldık? Devlet nasıl kurtulur? Geri kalmışlığın nedenlerinin araştırılması sonucunda verilen yanıtlar farklı olsa da, geri kaldığımız konusunda hiç kuşku yoktur. Bu durumda, Rönesans ve Aydınlanmayla birlikte Avrupa’nın bilim ve teknoloji alanında hızlı bir gelişme kaydetmesi doğal olarak Osmanlı aydınlarının dikkatlerini Batıya yöneltmesine ve devleti içine düştüğü durumdan kurtarmak için çözümler üretmeye yönlendirmiştir. Dolayısıyla Batıcı düşünürler gericiliğe sebep olarak gördükleri İslamın prensiplerini çürütmeye çalışırken yoğun bir biçimde Batıdan materyalist ve pozitivist düşünceleri de topluma aktarmaya gayret etmişlerdir. İslamı ve manevi değerleri savunma görevini ise İslamcı düşünürler üstlenmişlerdir
Anahtar Kelimeler
Batıcılık İslamcılık Türkçülük Klasik Materyalizm Pozitivizm Terakki.
Kaynakça
- Akarsu, Bedia (1979), Felsefe Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.
- Akgün, Mehmet (1988), Materyalizmin Türkiye’ye Girişi ve İlk Etkileri, KTB Yayınları, Ankara.
- Akgün, Mehmet (1993), “Materyalizmde Kimlik Problemi”, Türk Yurdu, C 13, S. 66, s.49-52.
- Akgün, Mehmet (1999), “1839-1920 Yılları Arasında Türk Fikir Dünyasında Temsil Edilen İki Felsefi Akım: Rasyonalizm ve Materyalizm”, Osmanlı, C 7, s. 399-409.
- Akgün, Mehmet (2007),“Türkiye’de Klasik Materyalizmin Yansımaları”, Bilim ve Ütopya,S.159,s.4-11.
- Alkan, Mehmet Ö (2007), “Osmanlı Modernleşmesi, Materyalizm ve Baha Tevfik Bey”, Bilim ve Ütopya, S. 159, s. 20-27.
- Aydın, Süavi (2003), “İki İttihat-Terakki:İki Ayrı Zihniyet, İki Ayrı Siyaset”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.117-128.
- Berkes, Niyazi (2006), Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Bolay, S.Hayri (1995), Türkiye’de Ruhçu ve Maddeci Görüşün Mücadelesi,Akçağ,Ankara.
- Bozarslan, Hamit (2003), “M. Ziya Gökalp”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.314-319.
- Cevizci, Ahmet (1996), Felsefe Sözlüğü, Ekin Yayınları, Ankara.
- Cevizci, Ahmet (1998), İlkçağ Felsefesi Tarihi, Asa Kitabevi, Bursa.
- Çetinkaya, B. Ali (2002), “Modern Türkiye’nin Felsefi Kökenleri” Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.6, S.2, s.65-91.
- Çetinkaya,Y. Doğan (2002), “Hüseyin Cahit Yalçın”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce(Modernleşme ve Batıcılık), C.3, s.314
- Çubukçu, İ. Agah (1986), Türk Düşünce Tarihinde Felsefe Hareketleri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara.
- Durukan, Kaan (2003), “Türk Liberalizminin Kökenleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.143-155.
- Hanoy, Rollo (2004), “Ludwig Büchner” Felsefe Ansiklopedisi, ed. Ahmet Cevizci, C.2, 920-923.
- Kafadar, Osman (2000), Türkiye’de Kültürel Dönüşümler ve Felsefe Eğitimi, İz Yayıncılık, İstanbul.
- Karakuş, Rahmi (1995), 1908-1933 Türkiye’de Felsefenin Kavranışı ve Bu Kavranışta Dinin Konumu-Felsefe Serüvenimiz
- Seyran Kitap, İstanbul. Karakuş, Rahmi (2003), Felsefe Tasavvurumuz, Değişim Yayınları, İstanbul.
- Kaynardağ, Arslan (2002), Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Felsefe, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Korlaelçi, Murtaza (1986), Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi ve İlk Etkileri, İnsan Yayınları, İstanbul.
- Korlaelçi, Murtaza(1998),“Pozitivizmin Türkiye’ye Girişinde İki Öncü”, Felsefe Dünyası, S.28,s.43-61.
- Korlaelçi, Murtaza (2003), “Pozitivist Düşüncenin İthali”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.214-222.
- Köz, İsmail (1998), “Salih Zeki’nin Çağdaş Türk Düşüncesindeki Yeri”, Felsefe Dünyası, S.28, s.73-87.
- Mardin, Şerif (2000), Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Odabaşı, Arda (2007), “Subhi Edhem Bey ve Beşer ve Tabiat Dergisi”, Bilim ve Ütopya, S.159, s.28-42.
- Okay, Orhan M. (1969), Beşir Fuad-İlk Türk Pozitivist ve Natüralisti, Hareket Yayınları, İstanbul.
- Okay, Orhan M. (1999), “Batılılaşma Devri Fikir Hayatı Üzerine Bir Deneme”, Osmanlı Medeniyeti Tarihi, C. I, Editör
- Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul. Özden, Barış Alp (2003), “Ahmet Rıza”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.120-123.
- Özlem, Doğan (2002), “Türkiye’de Pozitivizm ve Siyaset”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Modernleşme ve Batıcılık), C.3, s.452-464.
- Reyhan, Cenk (2003), “Prens Sabahaddin”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.146-151.
- Safa, Peyami (1996), “Ziya Gökalp ve Durkheim”, Türk Yurdu, C.16, S.103, s.22-23.
- Sakaoğlu, Necdet (2003), Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
- Tekeli, İlhan (1985), “Türkiye’de Halkçılık”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.7, s. 1929-1936.
- Toku, Neşet (1996), Türkiye’de Anti-Materyalist Felsefe (Spiritüalizm)-İlk Temsilciler- Beyan Yayınları, İstanbul.
- Topaloğlu, Aydın (2007), “Klasik Materyalizmin Mahiyeti ve Son Dönem Osmanlı Düşünürleri Arasında Yayılışı”, Felsefe Dünyası, S. 45, s.111-124.
- Utku, Ali (2003), “Ahmed Midhat Efendi” Felsefe Ansiklopedisi, ed. Ahmet Cevizci, C.1, 159-167.
- Ülken, H. Ziya (1994), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi,Ülken Yayınları, İstanbul.
- Ünüvar, Kerem (2003), “Abdullah Cevdet”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.98-103.
- Yücebaş, Hilmi (1968), Rıza Tevfik Hayatı, Hatıraları, Şiirleri, Arkın Dağıtım Ltd.Şti, İstanbul.
Öz
It is possible for us to track the roots of certain debates and philosophic ideas in the Republic period down to Ottoman environment of thinking. Opposite world views with their bases on Reforms could find the opportunity to be discussed often within the aura of freedom in the II. Constitutionalist Period. The question which has been in the agenda since Tulip Period still occupies the period. How did we fall behind? How can the state be saved? Although different answers have been given for the question arising from the examination of reasons for being underdeveloped, one thing is for sure: we are underdeveloped. In such a state, rapid development of Europe in the fields of science and technology with Renaissance and Enlightenment attracted the attention of Ottoman intellectuals to the West and the intellectuals tried to find solutions to save the state from its current position. Therefore, as Westernist thinkers tried to refute the principles of Islam, which they see as the cause for being underdeveloped, they also tried to transfer materialist and positivist ideas from the West. The duty of protecting Islam and spiritual values was undertaken by Islamist thinkers
Anahtar Kelimeler
Westernism Islamism Turkism Classic Materialism Positivism Progress
Kaynakça
- Akarsu, Bedia (1979), Felsefe Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.
- Akgün, Mehmet (1988), Materyalizmin Türkiye’ye Girişi ve İlk Etkileri, KTB Yayınları, Ankara.
- Akgün, Mehmet (1993), “Materyalizmde Kimlik Problemi”, Türk Yurdu, C 13, S. 66, s.49-52.
- Akgün, Mehmet (1999), “1839-1920 Yılları Arasında Türk Fikir Dünyasında Temsil Edilen İki Felsefi Akım: Rasyonalizm ve Materyalizm”, Osmanlı, C 7, s. 399-409.
- Akgün, Mehmet (2007),“Türkiye’de Klasik Materyalizmin Yansımaları”, Bilim ve Ütopya,S.159,s.4-11.
- Alkan, Mehmet Ö (2007), “Osmanlı Modernleşmesi, Materyalizm ve Baha Tevfik Bey”, Bilim ve Ütopya, S. 159, s. 20-27.
- Aydın, Süavi (2003), “İki İttihat-Terakki:İki Ayrı Zihniyet, İki Ayrı Siyaset”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.117-128.
- Berkes, Niyazi (2006), Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Bolay, S.Hayri (1995), Türkiye’de Ruhçu ve Maddeci Görüşün Mücadelesi,Akçağ,Ankara.
- Bozarslan, Hamit (2003), “M. Ziya Gökalp”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.314-319.
- Cevizci, Ahmet (1996), Felsefe Sözlüğü, Ekin Yayınları, Ankara.
- Cevizci, Ahmet (1998), İlkçağ Felsefesi Tarihi, Asa Kitabevi, Bursa.
- Çetinkaya, B. Ali (2002), “Modern Türkiye’nin Felsefi Kökenleri” Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.6, S.2, s.65-91.
- Çetinkaya,Y. Doğan (2002), “Hüseyin Cahit Yalçın”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce(Modernleşme ve Batıcılık), C.3, s.314
- Çubukçu, İ. Agah (1986), Türk Düşünce Tarihinde Felsefe Hareketleri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara.
- Durukan, Kaan (2003), “Türk Liberalizminin Kökenleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.143-155.
- Hanoy, Rollo (2004), “Ludwig Büchner” Felsefe Ansiklopedisi, ed. Ahmet Cevizci, C.2, 920-923.
- Kafadar, Osman (2000), Türkiye’de Kültürel Dönüşümler ve Felsefe Eğitimi, İz Yayıncılık, İstanbul.
- Karakuş, Rahmi (1995), 1908-1933 Türkiye’de Felsefenin Kavranışı ve Bu Kavranışta Dinin Konumu-Felsefe Serüvenimiz
- Seyran Kitap, İstanbul. Karakuş, Rahmi (2003), Felsefe Tasavvurumuz, Değişim Yayınları, İstanbul.
- Kaynardağ, Arslan (2002), Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Felsefe, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Korlaelçi, Murtaza (1986), Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi ve İlk Etkileri, İnsan Yayınları, İstanbul.
- Korlaelçi, Murtaza(1998),“Pozitivizmin Türkiye’ye Girişinde İki Öncü”, Felsefe Dünyası, S.28,s.43-61.
- Korlaelçi, Murtaza (2003), “Pozitivist Düşüncenin İthali”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.214-222.
- Köz, İsmail (1998), “Salih Zeki’nin Çağdaş Türk Düşüncesindeki Yeri”, Felsefe Dünyası, S.28, s.73-87.
- Mardin, Şerif (2000), Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Odabaşı, Arda (2007), “Subhi Edhem Bey ve Beşer ve Tabiat Dergisi”, Bilim ve Ütopya, S.159, s.28-42.
- Okay, Orhan M. (1969), Beşir Fuad-İlk Türk Pozitivist ve Natüralisti, Hareket Yayınları, İstanbul.
- Okay, Orhan M. (1999), “Batılılaşma Devri Fikir Hayatı Üzerine Bir Deneme”, Osmanlı Medeniyeti Tarihi, C. I, Editör
- Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul. Özden, Barış Alp (2003), “Ahmet Rıza”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.120-123.
- Özlem, Doğan (2002), “Türkiye’de Pozitivizm ve Siyaset”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Modernleşme ve Batıcılık), C.3, s.452-464.
- Reyhan, Cenk (2003), “Prens Sabahaddin”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.146-151.
- Safa, Peyami (1996), “Ziya Gökalp ve Durkheim”, Türk Yurdu, C.16, S.103, s.22-23.
- Sakaoğlu, Necdet (2003), Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
- Tekeli, İlhan (1985), “Türkiye’de Halkçılık”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.7, s. 1929-1936.
- Toku, Neşet (1996), Türkiye’de Anti-Materyalist Felsefe (Spiritüalizm)-İlk Temsilciler- Beyan Yayınları, İstanbul.
- Topaloğlu, Aydın (2007), “Klasik Materyalizmin Mahiyeti ve Son Dönem Osmanlı Düşünürleri Arasında Yayılışı”, Felsefe Dünyası, S. 45, s.111-124.
- Utku, Ali (2003), “Ahmed Midhat Efendi” Felsefe Ansiklopedisi, ed. Ahmet Cevizci, C.1, 159-167.
- Ülken, H. Ziya (1994), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi,Ülken Yayınları, İstanbul.
- Ünüvar, Kerem (2003), “Abdullah Cevdet”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C.1, s.98-103.
- Yücebaş, Hilmi (1968), Rıza Tevfik Hayatı, Hatıraları, Şiirleri, Arkın Dağıtım Ltd.Şti, İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Research Article |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Aralık 2009 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2009 Sayı: 2 |
Dicle University
Journal of Social Sciences Institute (DUSBED)