II. MEŞRUTİYET’TE FİKİR GAZETECİLİĞİ: SIRAT-I MÜSTAKİM, İŞTİRAK, İÇTİHAD VE TÜRK YURDU

Yıl 2014, Sayı: 12, 199 - 218, 01.12.2014

Berrin Kalsın

Öz

II. Meşrutiyet‟in en önemli özelliklerinden bir tanesi basın alanında yaşanan patlamadır.Bu dönemde sınıf mücadelesi kavramı gelişmiş, farklı fikirler yayılmaya başlamış ve bu fikirlerin yayılması amacıyla fikir gazeteciliğinin temelleri atılmaya başlamıştır. Ana-akım gazetelerin Tasvir-i Efkar, Ceride-i Havadis, Tanin, İkdam vs. dışında belirli bir fikri yaymak için yayımlanan bu gazete ve dergilere örnek olarak; İslamcılık doğrultusunda yayımlanan Sırat-ı Müstakim 1908 dergisi, Solculuk fikrinin temsilcisi sayılan İştirak 1910 gazetesi, Batıcılık yanlısı olarak bilinen İçtihad 1904 dergisi ve günümüzde halen yayımlanmakta olan Türkçülük temsilcisi Türk Yurdu 1911 dergisi verilebilir. Bu gazete ve dergiler, geniş halk yığınları tarafından takip edilmiş ve hatta bahsi geçen yayınların yazarları, savunucusu oldukları fikirlerin yayılmasında öncülük etmişlerdir. Bu çalışmada; yukarıda örneğini verdiğimiz dört farklı düşünceyi temsil eden gazete ve dergilerin birer incelemesi yapılmaktadır. Çalışmadaki ana amaç, ana-akım gazetelerin dışında yayımlanan fikir gazetelerinin öncüleri sayılan bu gazete ve dergilerin tohumlarının nasıl atıldığını ve ne derece etkili olduğunu gözler önüne sermektir

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet, Basın-Yayın, Siyasi Hareketler, Düşünce Akımları

OPINION JOURNALISM IN SECOND CONSTITUTIONALIST PERIOD: SIRAT-I MÜSTAKİM, İŞTİRAK, İÇTİHAD and TÜRK YURDU

Öz

One of the most significant effects of second constitutionalist period was the outbreak that took place in the field of press. In this period, the concept of class conflict developed, different opinions began to spread and opinion journalism was founded in order to disseminate these ideas. Besides mainstream newspapers Tasvir-i Efkar, Ceride-i Havadis, Tanin, İkdam etc. to spread a specific idea, there were newspapers and journals such as Sırat-I Müstakim 1908 that was published towards Islamism, İştirak 1910 that was regarded as the representative of Leftism, Içtihad 1904 that was known as Westernist, and Tür kYurdu 1911 that was the representative of Turkism which is still published today, can be given as an example. These newspapers and magazines were followed by large mass of people and even they pioneered in spreading of the ideas they defended. In this research the analysis of newspapers and journals, representing four different opinions that we exemplified, is being performed. The main objective of this research is to find out how the seeds of these newspaper and journals regarded as the pioneers of today‟s opinion journalism movements were planted and to display how much they were effective

Anahtar Kelimeler

The Second Constitutionalist Period, Press, Political Movements, Movements of Thought

Kaynakça

• Agayef, A., (1911). “Türk Alemi-1”, Türk Yurdu, C: I, S: 1, 17Kasım.
• Akçura, Y., (1911). “Müverrih LeonCahun ve Muallim Barthold‟a Göre Cengiz Han”, Türk Yurdu, C: I, S: 1, 17 Kasım.
• Akşin, S.,Tanör, B., Boratav, K. (1989). Yakınçağ Türkiye Tarihi 1908-1980, İstanbul: Milliyet Kitaplığı, 5. Basım, 1. Cilt.
• Alankuş, S.,(2009). TheRelationshipbetweenDemocracyand “Other Media”: An attempttodescribethenon–mainstreammediaenvironment in Turkey, Kurgu Online International Journal of CommunicationStudies, vol.1.
• Arai, M.,(2008). Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ayhan, B.,(2010). II. Meşrutiyet Döneminde İttihat ve Terakki, Siyaset ve Basın. H.
• Aydın (Der.).İkinci Meşrutiyet Devrinde Basın ve Siyaset, Konya: Palet Yayınları.
• Bailey, O. G.,Cammaerts, B.; Carpentier, N. (2007). UnderstandingAlternative Media, Berkshire: Open UniversityPress.
• Baydar, O., (1985). “İştirakçi Hilmi”, Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Cilt:6, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berkes, N. (1976). “Unutulan Adam”, Sosyoloji Konferansları XIV, İstanbul:İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 213.
• Cevdet, A. (1911). “Mutmain Değilim”, İçtihad, No: 52.
• Cevdet, A. (1918). “İçtihadGarilerine”, İçtihad, No:128.
• Çapanoğlu, M. S. (1964). Türkiye‟de Sosyalist Hareketleri ve Sosyalist Hilmi, İstanbul: Pınar Yayınevi.
• Debus, E., (2009).Sebilürreşad, İstanbul: Libra Yayınları.
• Devlet, N., (1999). Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi (1905-1917), Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Dumont, P. (1998). “Türk Yurdu ve Rusya Müslümanları”, (çev. S. S. Gökgöz), Türk Yurdu, Yeni Harfli Baskı, (Ed. Murat Şefkatli), Ankara: Tütibay Yayınları.
• Edib, E.,(1957). “Ebülula Bey‟le Nasıl Çalıştık Sırat-ı Müstakim‟i Nasıl Çıkardık”, Yeni Sebilürresad, C.10, S. 238.
• Edib, E., (1938). Mehmed Akif: Hayatı, Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları I, Asar-ı İstanbul: İlmiye Kütüphanesi Neşriyatı.
• Ersoy, M. A.,(1986). Safahat, Hazırlayan: M. Ertuğrul Düzdağ, Kültür ve TurizmBakanlığı Yayınları: Ankara.
• Georgeon, F.,(1996). Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri Yusuf Akçura (1876-1935), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gün, Fahrettin., (2005). Eşref Edip İstiklal Mahkemelerinde - Sebilürresad‟ın Romanı, 2. Baskı, İstanbul: Beyan Yayınları.
• Gündüz, M., (2008). İçtihad‟ın İçtihadı: Abdullah Cevdet‟ten Seçme Yazılar, İstanbul: Lotus Yayınevi.
• Gündüz, M.,(2007). II. Meşrutiyet‟in Klasik Paradigmaları İçtihad, Sebilü‟rReşad ve Türk Yurdu‟nda Toplumsal Tezler, İstanbul: Lotus Yayınevi.
• Hatiboğlu, İ., (1999). “Osmanlı Aydınlarınca Dozy‟nin Tarih-i İslamiyyet‟ine Yöneltilen Tenkitler”, İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı:3.
• İçtihad, (1922). “İçtihad‟ınMüdir Fikirleri”, No:150.
• İştirak, (1909).“Meslek”, No:1.
• İştirak, (1909).“Sosyalizm Nedir?”, No:1.
• İştirak, (1910). “Osmanlı Sosyalist Fırkası Programıdır”, No:20.
• Kalsın, B., (2014). İsmail Gaspıralı ve Tercüman Gazetesi, Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Ocak / Şubat / Mart - Kış Dönemi Cilt: 2, Sayı: 2.
• Karal, E. Z. (1987). Yusuf Akçura, Üç Tarz-ı Siyaset, 2. baskı, Ankara: TTK Yayınları.
• Karataş, C.,(2009). II. Meşrutiyet Dönemi Fikir Hareketleri ve Türk Edebiyatına Yansımaları, Ankara: Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kocabaşoğlu, U.,(2010). Hürriyet‟i Belerken II. Meşrutiyet Basını, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kösoğlu, N., (2011).Ziya Gökalp, Türk Yurdu, Ocak 2011, Sayı:281, Ankara.
• Mardin, Ş., (2001). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meriç, C., (2002). Jurnal 2, İstanbul.
• Orkun Dergisi, (2000). “Tarih Boyunca Türkçülük, Üç Tarz-ı Siyaset”, Ekim, Sayı:32.
• Özgen, M.,(2006). Gazetecinin Etik Kimliği, İstanbul: Set-Systems Yayıncılık.
• Özkaya, Y., (2007). Rusya Müslümanlarının Türkiye‟de Tanıtılmasında Yusuf Akçura‟nın Rolü, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 23, Bahar.
• Rıfkı, A., (1909). “Felsefe-i Sa‟y”, İştirak, No:1.
• Saray, M.,(2011). Türkiye‟de Türk Milliyetçiliği‟nin Temelini Atan Türk Yurdu Dergisi ile Türk Ocakları Derneği Nasıl Kuruldu?,Türk Yurdu Dergisi, Cilt: 31, Sayı : 282.
• Temür, H.,(2010). Kendi Yayınları İştirak, İnsaniyet, Sosyalist ve Medeniyet Çerçevesinde Osmanlı Sosyalist Fırkası, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Topuz, H.,(2003). II. Mahmut‟tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tunaya, T.Z.,(1998).Hürriyet‟in İlanı-İkinci Meşrutiyet‟in Siyasi Hayatına Bakışlar, İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
• Türk Yurdu, (1911)C: I, S: 1.
• Uçar, R. (2011). “Abdullah Cevdet‟in Batı Medeniyeti ve Batılılaşma Anlayışı”, Toplum Bilimleri Dergisi, Temmuz-Aralık, 5 (10).