TARÎKU’L- EDEB’E GÖRE SIBYAN MEKTEBLERİNDE İLKOKUL ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİLERİ VE BENZER İÇERİKLİ BAZI ESERLERLE MUKAYESESİ

Yıl 2015, Sayı: 14, 86 - 99, 01.12.2015

Hatip Yıldız

Öz

Bu çalışmada; Osmanlı Devleti‟ndeki temel eğitim kurumlarının ilki olan sıbyan mektebleri ele alınmış ve ana tema olarak da bu eğitim kurumlarındaki öğretmen ve öğrencilerin sahip olmaları gereken vasıflar ile eğitim-öğretim faaliyeti esnasındaki ilişkileri üzerinde durulmuştur. Çalışmada, Osmanlı klasik dönem temel eğitim yapısı alanında en değerli kaynaklardan biri olan Amasyalı Ali bin Hüseyin‟in “Tarîku’l- Edeb” adlı eseri genel şablon olarak kabul edilmiştir. Ayrıca, bu eserde yer alan pedagojik eğitim önerileri, dönemin bazı eğitim içerikli eserleriyle karşılaştırılarak, Osmanlı klasik dönemi temel eğitim felsefesi hakkında bir değerlendirme yapılmak istenmiştir. Konunun izahı yapılırken, önce öğretmen ve öğrencinin vasıfları ele alınmış ve sonra da öğretmen-öğrenci İlişkileri aktarılmıştır. Bu kapsamda öncelikle “Tarîku’l-Edeb”de yer alan prensipler ifade edilmiş ve daha sonra bu öneriler İbn-i Sahnun, Kabisî, İmam Burhaneddin EzZernûcî gibi o dönemde revaçta olan eğitimcilerin eserlerindeki benzerlik veya farklılıklarla karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak; Tarîku‟l-Edeb‟in, Osmanlı Yükselme Dönemi‟nin başlarında kaleme alındığı halde, sıbyan mekteplerinde istenen öğretmen-öğrenci profilini ve bunlar arasında olması gereken pedagojik ilişkileri ayrıntılı olarak ifade etmesi nedeniyle temel eğitim açısından kayda değer bilgiler içerdiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tariku‟l-Edeb, Osmanlı, Sıbyan Mektebi, pedagoji, öğretmen, öğrenci

BY TARĠKUL- ADAB IN PRĠMARY SCHOOL ELEMENTARY SCHOOL TEACHER-STUDENT RELATIONSHIP WITH COMPARISON OF SOME SIMILAR TRACE WORK CONTENT

Öz

In this study; Educational institutions on the basis of the Ottoman Primary school, which is dealt with as the first and main theme of this educational institution was emphasized teachers and students with skills needed to have the relationship during educational activities of the Ottoman Empire. In the study, Ali bin Hussein who was from Amasya, one of the most valuable resources in the basic education structure of the Ottoman classical period "Tarîku'l- Adab" his work has been recognized as a global template. In addition, the proposals contained in this pedagogical work, some educational content in comparison to the period of the works, was asked for an evaluation of basic education philosophy of classical Ottoman period. The explanation of the subject while before discussed the qualifications of teachers and students in teacher-student relations and later was transferred. In this context primarily "Tarîku'lAdab" also expressed the principles contained and then these proposals were compared with the similarities or differences in the work of educators who are İbn Sahnun, Kabisî, İmam Burhaneddin Ez- Zernûcî as that period are in vogue. As a result; Tarîku'l-Edep was penned earlier Promotion Period of the Ottoman that case, it was understood that the required teacher-student profile in the primary school and includes valuable information in terms of basic training for the pedagogical relationship in detail as stated should be among them

Anahtar Kelimeler

Tariku‟l-Edeb, Ottoman, sıbyan school, pedagogy, teacher, student

Kaynakça

• Abdurrahman Şeref. (2012), Ahlâk İlmi, Sadeleştiren: Aygün Akyol- Mevlüt Uyanık, Elis Yayınları, Ankara.
• Abu‟l Hasan Ali İbn-i Muhammed İbn-i Halef Al-Ma‟ruf Al- Kabisî Al- Fakih Al-Kayrawani. (?), İslam’da Öğretmen ve Öğrenci Münasebetlerine Dair Geniş Risale, Çeviren: Süleyman Ateş, Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Akyüz, Yahya. (1999), Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1999’a), Alfa Yayınları, İstanbul.
• Ali bin Hüseyin el-Amasi. (2010), Tarîku’l-Edeb, Hazırlayan: Halil Çeçen, Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Bayraktar, Faruk. (1984), İslam Eğitiminde Öğretmen-Öğrenci İlişkileri, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Bayraktar, Mehmet Faruk. (2013), “Zernûcî”, DİA, C. XLIV, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 294-295.
• Bozdemir, İbrahim. (1991), Osmanlı Sıbyan Mekteplerinde Eğitim ve Öğretim, (Y.Lisans Tezi), İstanbul.
• Çeçen, Halil .(2009), “Tarîku‟l-Edeb ve Eğitim”, Adıyaman Üniversitesi Ulusal Eski Türk Edebiyatı Sempozyumu, (15-16 Mayıs 2009, Adıyaman), Adıyaman Üniversitesi Yayınları, No: 3, Ankara.
• Erzurumlu İbrahim Hakkı. (?), Marifetname, Sadeleştiren: M. Fuad Başar, Alem Yayınları, İstanbul.
• Gelişli, Yücel. (2002), “Osmanlı İlköğretim Kurumlarından Sıbyan Mektepleri (Kuruluşu, Gelişimi ve Dönüşümü)” Türkler, C. 15, Ankara, s. 35.
• Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi. (2006), Haz: Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, 1.Cilt-1.Kitap, İstanbul.
• İbn-i Haldun. (2005), Mukaddime, C. II., Hazırlayan: Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• İbn-i Sahnûn. (2014), Eğitim ve Öğretimin Esasları Âdâbü’l- Muallimîn, İnceleme ve Çeviri: M. Faruk Bayraktar, İstanbul.
• İmam Burhaneddin Ez-Zernûcî. (2011), Tâlimü’l Müteallim (İslam’da Eğitim-Öğretim Metodu), Tercüme ve Şerh: Yunus Vehbi Yavuz, Feyiz Yayınları, İstanbul.
• Kınalı-zâde Ali Çelebi. (2014), Ahlâk-ı Alâi, İnceleme ve Çeviri: Fahri Unan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Minhâcü‟l- Müteallim. (2009), Türkçesi: Yunus Vehbi Yavuz, Feyiz Yayınları, Bursa.
• Özcan, Abdülkadir. (1988), “Abdurrahman Şeref”, DİA, C. I, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 175.
• Şeker, Mehmet. (2002), Ali b. Hüseyin el- Amâsî ve Tarîku’l- Edeb’i, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.