IBIRAY ALTINSARİN VE KAZAK TÜRKLERİNDE MİLLİ AYDINLANMA

Yıl 2015, Sayı: 13, 436 - 449, 01.06.2015

Enver Kapağan

Öz

bıray Altınsarin, Ruslaştırma ve Hıristiyanlaştırma faaliyetlerine karşı mücadele verir. Bu yolda Kazak Türkçesinde dini ve milli konularda eserler kaleme alır. Modern tarzda ilkokulları, ilk gazete, ilk kız mektepleri ve nesir türünde ilkyazı örneğini Kazak toplumuna kazandıran Ibıray Altınsarin, Kazak Türkçesi üzerine de ilk çalışmaları yaparak halkının aydınlık bir geleceğe kavuşması için elinden gelen tüm gayreti gösterir. Özellikle de Ruslar onun üzerinden Ruslaştırma ve Hıristiyanlaştırma faaliyetlerini başlatmak isterken, o da boş durmamış, Rusların idari ve eğitim yapısını örnek alarak yerleşik hayata geçme çalışmalarını başlatmış, modern tarzda eğitim kurumlarının açılması için çaba sarf etmiştir. Rusların kısa vadeli hesapları karşısında Ibıray Altınsarin uzun vadeli planlar ile toplumun geleceğine yön verecek ve aydın nesillerin yetişeceği adımlar atmıştır. Bütün bunların neticesinde bugün yaşayan bağımsız Kazakistan‟ın var olmasında onun öncülük ettiği fikirlerin etkisinin de olduğu muhakkaktır. Bu çalışmada Ibıray Altınsarin‟in hayatı ile Ruslaştırma ve Hıristiyanlaştırma çalışmalarına karşı yazı ve eğitim çalışmaları ile verdiği mücadelesi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ibıray Altınsarin, Kazak Aydınlanması, Modern Eğitim, Kazakistan, Ruslaştırma, Hıristiyanlaştırma

ENLIGHTENMENT IN NATIONALIST KAZAKH TURKS AND IBIRAY ALTINSARİN

Öz

Ibıray Altınsarin scrambled againsta ctivities of Russianizingand Cristianizing. He wrotere ligious and national works in Kazakh Turkish fort his aim. Ibıray Altınsarin who enables to appear first modern schools, first newspapers, schools for women and first texts in prose, tried to give Kazakh society enlightened future by working on the first studies of Kazakh Turkish as well. Russians started to activities of Russianizingand Cristianizing through him, at the same time he started to convert in settled life by taking an exampleby Russian society and administrational structure. In addition, he gave great attempts to found educational institutions in modern understanding. Against the short termed plans of Russians, Altınsarin took steps to constructs enlightened generations which determine future by his long-termed attempts. It can not be doubtedt hat he has a great role in fonding today‟s independent Kazakhistan. In this study, the struggle of Ibıray Altınsarin in education and his writing against activities of Russianizingand Cristianizing of Russia

Anahtar Kelimeler

Ibıray Altınsarin, Kazakh Enlightenment, Modern Education, Kazakhistan, Russianazing, Cristianizing

Kaynakça

• Altınmakas, Layık (2014), Hanlık Devrinden Günümüze Örneklerle Kazak Edebiyatı, Bilge Kültür Sanat, İstanbul
• Ayan, Ekrem (2015), Modern Kazak Edebiyatında Ibıray Altınsarin, Bilge Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Ayan, Ekrem (2009), Çağdaş Kazak Edebiyatının Kurucusu IbırayAltınsarin
• Hayatı Ve Eserleri, Turkish Studies International Periodical For the
• Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/8 s.511- 534
• Demir, Nurettin- Yazıcı, Nermin (2012), En Güçlü Çağında Türk Dili: Genel Değerlendirme ve Beklentiler”, 21. Yüzyılda Sosyal Bilimler 1, s 175- 198.N GÜÇLÜ ÇAĞINDA TÜRK
• Kara, Abdulvahap (2015), “Takdim” (Ekrem Ayan: Modern Kazak Edebiyatında Ibırayaltınsarin), Bilge Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul
• Kesici, A.Kayyum (2003), Dün, Bugün Ve Hedefteki Kazakistan, Iq Kültürsanat Yayıncılık, İstanbul.
• Koç, Kenan-İşina, Almagül-Korganbekov, Bolat (2007), Kazak Edebiyatı 1, Iq Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul
• Saray, Mehmet (1993), Kazak Türkleri Tarihi “Kazakların Uyanışı”, Nesil Matbaacılık, İstanbul
• Şimşir, Nahide (2008), Kazak Tarihi Ve Kültürü Araştırmaları, Iq Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul
• Somuncuoğlu, B. Tümen (2006), Türkistan‟da Eğitim(1865-1917) Ve Çarlık Rusya‟sının Sosyopolitik Açıdan Eğitime Yaklaşımı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara