KÖROĞLU DESTANI’NIN ANADOLU KOLLARINDA TUTSAK OLMA VE TUTSAKLIKTAN KURTULMA MOTİFİ

Yıl 2018, Sayı: 20, 206 - 223, 01.06.2018

Mehmet Alptekin

Öz

Köroğlu, Türk dünyasının tamamında ve komşu milletlerce bilinen ve birçok varyantı olan bir destandır. Çalışmada, Türk dünyasının tamamında ve komşu milletlerde bilinen Köroğlu Destanı’nın Anadolu kollarında tutsak olma ve tutsaklıktan kurtulma motifi üzerinde duracaktır. Destan ve halk hikâyelerinde tutsak olmanın sebepleri savaşta yenilgi, pusuya düşürülme, uyuyup kalma, içeceğin/yiyeceğin içerisine bir şey katılması vb. olarak karşımıza çıkmaktadır. Tutsak olma, kahramanın olgunlaşma kimliğini bulma sürecinde önemli bir dönemi teşkil ettiği için destan ve kahramanlık konulu halk hikâyelerinin kaçınılmaz motiflerinden biridir. Tutsaklıktan kurtulma ise kahramanın oğlu, babası, arkadaşları, atı veya tutsak olduğu kalenin kralının kızı tarafından gerçekleştirilmektedir. Çalışmada, tutsak olma ve tutsaklıktan kurtulma motifinin Anadolu sahası Köroğlu kollarına nasıl yansıdığı, Türk halk hikâyeciliği ve destancılığı içerisindeki yeri metinlerden tespit edilen örneklerle gösterilecektir. Böylece destan ve halk hikâyelerinde karşımıza çıkan bu motifin bir yönüyle bu tarz halk anlatılarının iskeletini oluşturan unsurlardan olup olmadığı, anlatılarda bu motife başvurulma nedeni anlatılardan alınan örneklerle tartışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Köroğlu, Anadolu kolları, tutsaklık

THE MOTIVE OF CAPTIVITY AND ESCAPING FROM CAPTIVITY IN THE ANATOLIAN BRANCHES OF THE EPIC OF KÖROĞLU

Öz

Köroğlu is an epic with quite a few versions that are known across the whole Turkish world and by neighbouring nations. Our study will lay emphasis on the motive of captivity and escaping from captivity in the Anatolian branches of the epic of Köroğlu. The reasons for being a captive in epics and folktales are usually defeat at war, ambushment, oversleeping, drinking/eating drug-added refreshments, etc. As captivity constitutes a significant period in a hero’s maturement identification of oneself process, it is one of the inevitable motives of epics and heroism-themed folktales. Escaping from captivity takes places through the help of the hero’s son, father, friends, horse or the daughter of the king of the castle in which the hero is a captive. The study will highlight how the motive of captivity and escaping from captivity reflect on the Anatolian branches of the epic of Köroğlu; and its place across the Turkish folk storytelling and epic writing through the established examples in texts. Thus, it will be discussed if this certain motive we encounter in epics and folktales is one of the elements that form the backbone of folk narrations and the reasons for the preference of it will be approached through the examples taken from narrations

Anahtar Kelimeler

Köroğlu, Anatolian branches, captivity

Kaynakça

• Alptekin, Ali Berat (2002), Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, 2. Baskı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Arsunar, Ferruh (1963), Köroğlu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• Bayaz, Hüseyin (1981), Köroğlu Antep Rivayeti, Karacan Yayınları, İstanbul.
• Boratav, Pertev Naili (1984a), Köroğlu Destanı, Adam Yayıncılık, İstanbul.
• Boratav, Pertev Naili (1984b), 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar), 3. Baskı, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• Ergin, Muharrem (1994), Dede Korkut Kitabı I, Giriş, Metin, Faksimile, 3. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ergun, Metin (1998), Altay Türklerinin Kahramanlık Destanı Alıp Manaş, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Kaplan Mehmet, Akalın Mehmet, Bali Muhan (1973), Köroğlu Destanı, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum.
• Köse, Nerin (1996), Sürmeli Bey Hikâyesi (İnceleme-Metin), Milli Folklor Yayınları, Ankara.
• Özkan, Tuba (2006), Bey Böyrek Anlatılarının Kahramanın Yolculuğu Açısından Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Taşlıova, Muammer Mete (2016), Köroğlu Oltu Kolu (İnceleme-Metinler), Akçağ Yayınları, Ankara.
• Türk Dil Kurumu (2005), Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Türkmen, Fikret (1983), Tahir ile Zühre, Kültür Bakanlığı Yayınlar, Ankara.