KÖY ENSTİTÜLERİNİN TOPLUMSAL CİNSİYET AÇISINDAN ANALİZİ

Yıl 2019, Sayı: 23, 57 - 78, 01.12.2019

İrem Özgören Kınlı

Öz

Bu makale, yeni bir karma eğitim modelinin uygulamaya koyulduğu Köy Enstitülerinin toplumsal cinsiyet açısından analizini yapmayı amaçlamaktadır. Bu perspektif ile bu çalışma üç temel bölüme ayrılmıştır. İlk bölüm, toplumsal cinsiyet ve eğitime ilişkin ilgili teorik yaklaşımlar hakkında genel bilgi verir. Kavramsal çerçeve, ‘evcil ideolojinin’ Rogers, 2006 Köy Enstitüleri’ndeki eğitim programları aracılığıyla nasıl aktarıldığı, sunulduğu, müzakere edildiği ve yeniden üretildiğini anlamayı sağlayacaktır. Ayrıca bu bölüm, Enstitülerdeki kızların eğitiminin hem muhafazakâr bir güç hem de değişimin bir gücü olduğunu göstermesi bakımından önemlidir. İkinci kısımda, Enstitü kurucularının, hocalarının, yöneticilerinin yaklaşımları, söylemleri ve ilgili metinleri aracılığıyla toplumsal cinsiyet açısından incelenecektir. Bu bölüm, kızların okutulma nedenlerine ilişkin farklı görüşleri göstermeyi amaçlar: geleceğin anneleri, iyi eşleri ve/ya erkeklerle aynı haklara sahip iyi vatandaşları…vb. Kızların eğitimine ilişkin muğlak vizyonlarına rağmen kurucuların hemen hepsi için kızları eğitilmesi önemliydi ve bu doğrultuda Enstitülerdeki kızların sayılarını ve oranlarını artırmaları için Enstitü yöneticilerini inisiyatif kullanmaları yönünde teşvik ediyorlardı. Üçüncü bölüm, Köy Enstitüsü eğitim programlarının, cinsler arasındaki toplumsal cinsiyet basmakalıpları ile şekillendirilmiş olan geleneksel iş bölümünün yeniden üretilmesine nasıl katkıda bulunduğunu inceleyecektir. Ayrıca bu bölüm, Köy Enstitüsü öğrencilerine ilişkin basılmış hatıratlardaki hikayeleri inceleyerek, Enstitü öğrencilerinin toplumsal cinsiyete ilişkin basmakalıp davranış ve algılayışları nasıl içselleştirdiklerini gösterecektir. Bu son bölüm, Köy Enstitülerinin ataerkil yapının ve burjuva cinsiyetçiliğin yeniden üretilmesine nasıl katkıda bulunduğunu analiz edecektir

Anahtar Kelimeler

Köy Enstitüleri, Toplumsal Cinsiyet Analizi, Kızların Eğitimi, Karma Eğitim, Eğitim Programları

GENDER ANALYSIS OF VILLAGE INSTITUTES

Öz

This article aims to provide a gender analysis of Village Institutes by which a new mixed education model has been initiated at the village level. In this perspective, this work is organized in three main parts. The first part outlines the relevant theoretical approaches to gender and education. The conceptual framework enables us to understand the means by which a ‘domestic ideology’ Rogers, 2006 has been transposed, represented, negotiated and reproduced through Institute’s curriculums. Additionally, this part is indispensable to demonstrate girls’ education at the Institutes was both a conservative force and a force for change. The second part presents the gender perspectives of Institutes’ founders, teachers or executives through their own speeches and relevant texts. This part aims to demonstrate the founders’ views with regard to various reasons of girls’ schooling: future mothers, good wives and / or good citizens with the same rights with the male sex…etc. Despite their ambiguous visions of female education, almost all defended the idea that it was essential to educate girls and encouraged the directors to take the initiative to increase the number and ratio of girls in the Institutes. The third part examines how Institute’s education programs contribute to the reproduction of a traditional gender-stereotyped division of labour. Additionally, this part consists in analysing published memories to demonstrate how students internalized the stereotypical gender attitudes and perceptions. This last part examines how Institutes generate the reproduction of the patriarchal structure and bourgeois sexism

Anahtar Kelimeler

Village Institutes, Gender Analysis, Female Education, Coeducation, Education Programs

Kaynakça

• Le Journal officiel de la République de Turquie, Numéro 4491, le 22 Avril 1940 : 13682- 13683.
• Le Journal officiel de la République de Turquie, Numéro 5141, le 25 Juin 1942 : 3243-3250. Akşit, Elif Ekin (2005), Kızların Sessizliği. Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Albisetti, James C. (1993), “The Feminization of Teaching in the Nineteenth Century: A Comparative Perspective”, History of Education, 22 (3), s. 253-263.
• Altınay, Ayşe Gül (2013) (Der.), Vatan, Millet, Kadınlar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Altunya, Niyazi (2012), “Köy Enstitüsü Sistemi’ne Genel Bir Bakış”, (Editör: Ekrem Işın), Düşünen Tohum Yaşayan Toprak Cilt I, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, s. 82-108.
• Apaydın, Talip (2009), Köy Ensitüsü Yılları, Literatür Yayınları, İstanbul.
• Araujo, Helena C. (1992), “The Emergence of a ‘New Orthodoxy’: Public Debates on Women’s Capacities and Education in Portugal, 1880–1910”, Gender and Education, 4 (1/2), s. 7– 24.
• Aytan, Mehmet Emin (2005), Gönen köy enstitülü yıllar: tanıklıklarıyla Engin Tonguç, Ömer Uzgil, Hüseyin Akbaş, Fakir Baykurt, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Yayınları, İzmir.
• Bailey, Paul J. (2007), Gender and education in China: gender discourses and women’s schooling in the early twentieth century, Routledge, London and New York.
• Balkır, Süleyman Edip (1974), Dipten gelen ses: Arifiye Köy Enstitüsü, 1940-1946, Hür Yayınevi, İstanbul.
• Baydar, Oya (1976), “Kuruluş Yıllarında Türkiye’nin Sosyo-Ekonomik Yapısı ve Sınıfsal Açıdan Köy Enstitüleri”, Yeni Toplum (Köy Enstitüleri Özel Sayısı), S. 5, s. 15-32.
• Baykurt, Fakir (1999), Özyaşam Cilt 2. Köy Enstitülü Delikanlı, Papirüs Yayınları, İstanbul.
• Bradley, Harriet (1989), Men’s Work, Women’s Work: A Sociological History of the Sexual Division of Labor in Employment, Polity Press, Cambridge.
• Candoğan, Galip (1990), İvriz Köy Enstitüsünde Öğrencilik Yıllarım, Sebat, Konya.
• Candoğan, Galip (1991), Tonguç’un Köy Öğretmeni, Sunucu Yayınları, İzmir.
• Chiu, Patricia Pok‐kwan (2008), “A position of usefulness: gendering history of girls’ education in colonial Hong Kong (1850s–1890s)”, History of Education, 37 (6), s. 789-805.
• Cortina, Regina ve Sonsoles San Roman (2006), “Introduction: Women and Teaching: Global Perspectives on the Feminization of a Profession”, (Editörler: Cortina, Regina ve Sonsoles San Roman), Women and Teaching: Global Perspectives on the Feminization of a Profession, Palgrave, New York, s. 1-20.
• Dağlar, Ahmet Lütfi (1987), Düziçi Köy Enstitüsü Ve Sonrası Kimi Anılarım, Alsancak, İzmir.
• David, Miriam E. (1980), The State, the Family, and Education, Routledge & Kegan Paul, London.
• Evans, W. Gareth (1992), “Gender stereotyping and the training of female elementary school teachers: the experience of Victorian Wales”, History of Education, 21 (2), s. 189-204.
• Fischman, Gustavo E. (2007), “Persistence and ruptures: the feminization of teaching and teacher education in Argentina”, Gender and Education, 19(3), s. 353-368.
• Gedikoğlu, Şevket (1971), Evreleri, Getirdikleri ve Yankılarıyle Köy Enstitüleri, İş Matbaacılık, ve Ticaret, Ankara.
• Gilbert, Pam (1992), “The story so far: gender, literacy and social regulation”, Gender and Education, 4 (3), s. 185-199.
• Goodman, Joyce ve Jane Martin (2000), “Breaking boundaries: gender, politics, and the experience of education”, History of Education, 29 (5), s. 383-388.
• Grumet, Madeleine (1981), “Pedagogy for patriarchy: The feminization of teaching”, Interchange on Educational Policy, 12 (2-3), s. 165-184.
• Gümüşoğlu, Firdevs (2011), Cılavuz Köy Enstitüsü. Sözlü ve Yazılı Belgeler Işığında, Yeni Kuşak Köy Enstitüleri Derneği Yayınları, İzmir.
• Güner, İsmail Safa (1963), Köy Enstitüleri Hatıraları, Büyük Kervan Matbaası, İstanbul.
• İnan, M. Rauf (1988), Bir Ömrün Öyküsü. 2. Köy Enstitüleri ve Sonrası, Öğretmen Yayınları, Ankara.
• Kamer, S. Tunay (2013), Türk Eğitim Sisteminde Karma Eğitime İlişkin Fikirler, Tartışmalar ve Uygulamalar (1908-1950), Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kanar, Haşim (1990), Köy Enstitüleri: Eğitimde Atılım, Selvi Yayınları, Ankara.
• Karacan, Hasan (2004), Köy Enstitüsü Programları (1936-1953), Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı, Ankara.
• Karadeniz, Harun (1976), Eğitim Üretim İçindir, Gözlem Yayınları, İstanbul.
• Kaya, Yahya Kemal (1974), İnsan Yetiştirme Düzenimiz: Politika, Eğitim, Kalkınma, Nüve Matbaası, Ankara.
• Kınlı, Onur (2012), “Şartlar Müsaittir: İzmir Kızılçullu Köy Enstitüsü”,(Editör: Ekrem Işın), Düşünen Tohum Yaşayan Toprak Cilt II, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, s. 28-47.
• Kirby, Fay (1962), Türkiye’de Köy Enstitüleri, Rüzgarlı Matbaa, Ankara.
• Kocabaş, Kemal (2011), Kızılçullu Köy Enstitülü Yıllar, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği, İzmir.
• Koç, Nurgün (2007), Türk Kültür Tarihi İçinde Köy Enstitüleri, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Kudar, Hasan (1999), Tahtakuşlar’dan Paris’e. Bir Köy Enstitülünün Anıları, Güldükeni Yayınları, Ankara.
• Maarif Vekaleti (1953), Öǧretmen Okulları ve Köy Enstitüleri Programı, Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
• Makal, Mahmut (1979), Köy Enstitüleri ve Ötesi, Çağdaş Yayınları, İstanbul.
• Maynard, Mary (1995), “Beyond the big three: the development of feminist theory into the 1990s”, Women’s History Review, 4 (3), s. 259-281.
• Morgade, Graciela (2006), “State, gender, and class in the social construction of Argentine women teachers”, Cortina, Regina ve Sonsoles San Roman (Der.), Women and Teaching: Global Perspectives on the Feminization of a Profession, Palgrave, New York, s. 81-103.
• Özgen, Bekir (1991), Köy Enstitülerinde Uygulanan Eğitim-Öğretim İlk eve Yöntemleri, Duyallar Matbaası, İzmir.
• Özgen, Bekir (1993), Çağdaş Eğitim ve Köy Enstitüleri, Dikili Belediyesi Kültür Yayınları, İzmir.
• Özkucur, Abdullah (1985), Köy Enstitüleri Destanı: Anılar, Öğretmen Yayınları, Ankara.
• Pinar, William F., William M. Reynolds, Patrick Slattery ve Peter M. Taubman (1995), Understanding Curriculum: An Introduction to the Study of Historical and Contemporary Curriculum Discourses, Peter Lang, New York, Washington, DC and Baltimore.
• Prentice, Alison ve Marjorie Theobald (1991), Women Who Taught: Perspectives on the History of Women and Teaching, University of Toronto Press, Toronto, Buffalo, London.
• Purvis, June (1991), A History of Women’s Education in England, Open University Press, Buckingham.
• Riley, Denise (1988), ‘Am I that Name?’ Feminism and the Category of Women in History, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
• Rogers, Rebecca (2006), “Learning to be good girls and women: education, training and schools”, (Editör: Simonton, Deborah), The Routledge History of Women in Europe Since 1700
• Routledge, London, s. 93–133.
• Rufer, Alfred (1962), Pestalozzi ve Devrim, (Çev. İsmail Hakkı Tonguç, Fuat Gündüzalp, Rauf İnan), İmece Yayınları, İstanbul.
• Sancar, Serpil (2017), Türk modernleşmesinin cinsiyeti. Erkekler devlet, kadınlar aile kurar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Scott, Joan Wallach (1988), Gender and the Politics of History, Columbia University Press, New York.
• Spencer, Dee Ann (1997), “Teaching as a woman’s work”, Biddle, Bruce J., Thomas L. Good ve Ivor Goodson (Der.), International Handbook of Teachers and Teaching, Kluwer Academic
• Publishers, Dordercht, Boston and London, s. 153-198.
• Stanley, Liz (1990), “Recovering women in history from feminist deconstructionism”, Women’s Studies International Forum, 13 (1/2), s. 151-157.
• Steedman, Carolyn (1985), “The mother made conscious: the historical development of a primary school pedagogy”, History Workshop Journal, 20 (1), s. 149-163.
• Strober, Myra H. ve David Tyack (1980), “Why do women teach and men manage? A report on research on schools”, Signs: Journal of Women in Culture and Society, 5 (3), s. 494-503.
• Tekeli, İlhan (1983), “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Eğitim Kurumlarının Gelişimi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 3, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 650- 673.
• Tekeli, Şirin (2017), Feminizmi Düşünmek, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Tonguç, Engin (1970), Devrim Açısından Köy Enstitüleri ve Tonguç, Ant Yayınları, İstanbul.
• Tonguç, İsmail Hakkı (1976), Mektuplarla Köy Enstitüsü yılları: 1935-1946, Çağdaş Yayınları, İstanbul.
• Tuna, Semiha (2009), “Köy Enstitüleri’nde kadın olmak”, Fe Dergi, 1(1), s. 20-29.
• Türkoğlu, Pakize (1997), Tonguç ve Enstitüleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Uygur, Ali (1966), “Köy Enstitülerinin İçyüzü”, Köy Enstitüleri ve Koç Federasyonu İçyüzleri, Ayyıldız Matbaası, Ankara, s. 125-157.
• Vick, Malcolm (1998), “Narrative history: truly writing the past”, History of Education Review, 27(2), s. 1-15.
• Yakut, Kemal (2014) (Der.), Çifteler Köy Enstitüsü. Anılar-İzlenimler, Ülkü Ofset, Eskişehir.
• Yeni Kuşak Köy Enstitüler Derneği Balıkesir Şubesi (2008), Savaştepe Köy Enstitülü Yıllar, Yeni Kuşak Köy Enstitüler Derneği Yayınları, İzmir.
• Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği (2011), Karanlık Sokakta Aydınlanma. Aksu Köy Enstitüsü, Xmat Ofset Matbaacılık Hizmetleri, Antalya.
• Yücel, Hasan Ali (1966), Hürriyet Gene Hürriyet. 2. Cilt, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara