DEĞİŞİME DİRENÇ VE ÇALIŞAN YARATICI DAVRANIŞI ARASINDAKİ İLİŞKİDE STRESİN ARACI ROLÜ

Yıl 2020, Sayı: 25, 34 - 50, 19.10.2020

Gizem Aras Beger

Öz

Değişim her ne kadar tüm örgütler açısından kaçınılmaz bir olgu olsa da, bu örgütlerde çalışan bireylerin değişime uyum göstermeleri başlı başına zorlu bir süreç olmaktadır. Çalışanların örgütlerine ve/veya çalışma alanlarına yönelik olan ortaya çıkan değişime direnç göstermeleri, bu sürecin ilk etabını teşkil ederken, bu direncin, bireylerin örgüte ve/veya işe yönelik tutumlarını etkileyen bir duruma dönüşmesi mümkündür. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de yükseköğretim kurumlarında çalışan akademisyenlerin, değişime karşı dirençlerinin, yaratıcı davranışları üzerindeki etkisini analiz etmektir. Bu sebeple, çalışmada 115 akademisyenden oluşan bir örneklem üzerinde nicel bir çalışma gerçekleştirilmiş ve değişime direncin teorik kapsamda belirlenen farklı boyutlarının, akademisyenlerin yaratıcılık düzeylerini olumsuz etkilediği tespit edilmiştir. Çalışmada, katılımcıların stres düzeylerinin, değişime direnç ve yaratıcılık arasında öne sürülen bu ilişki üzerinde tam aracı rolü üstlendiği de tespit edilmiştir. Bu durumda, değişime karşı direncin katılımcıların stres seviyesini artırarak yaratıcılığı azalttığını ve ayrıca yeni teori-yöntem-uygulama bulması beklenen bu meslek grubundaki çalışanların bu süreçten olumsuz etkilendiğini söylemek mümkündür

Anahtar Kelimeler

Değişime Direnç, Yaratıcılık, Stres, Çalışanlar, Yükseköğretim Kurumları

THE MEDIATION ROLE OF STRESS IN THE LINK BETWEEN RESISTANCE TO CHANGE AND EMPLOYEE CREATIVE BEHAVIOR

Öz

Although the change is inevitable for all organizations, adapting to this change is a completely difficult process for the employees. While the employees’ resistance to change, which occurs in their organizations and/or occupations, becomes the first step of this process, this resistance might transform a state that affects their attitudes towards their organizations and/or jobs. The purpose of current study is to analyze the impact of the resistance to change on creative behavior of academicians working in higher education institutions in Turkey. Thus, a quantitative study was conducted on a sample of 115 academicians and it was found that all theoretically identified dimensions of resistance to change negatively affects the academicians’ creativity. In the study, it was also revealed that the respondents’ stress level fully mediate the proposed link between resistance to change and creativity. In this case, it can be stated that the resistance to change decreases the creativity by increasing the respondents’ stress level and also, employees in this occupational group, which is expected to find new theory-method-application are negatively affected

Anahtar Kelimeler

Resistance to Change, Creativity, Stress, Employees, Higher Education Institutions

Kaynakça

• Abdul Latiff Z. A. - Mohamed Z. A. - Rezai G. - Kamaruzzaman N. H., (2013), “The impact of food labeling on purchasing behavior among non-Muslim consumers in Klang Valley”, Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 7(1), s. 124-128.
• Altındiş M. - Altındiş S. - Saylı H., (2012), “Sağlık profesyonellerinin değişim sürecindeki tutumlarını belirlemeye yönelik bir araştırma”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 7(14), s. 75-93.
• Altuncu Y. - Aktepe Ş. Ö. - İslamoğlu G., (2012), “Preliminary study for the development of uncertainty avoidance instrument in Turkey”, Journal of Business Economics and Finance, 1(4), s. 34-48.
• Amabile T. M. - Conti R. - Coon H. - Lazenby J. - Herron M., (1996), “Assessing The Work Environment For Creativity”, Academy of Management Journal, 39(5), s.1154-1184.
• Arap, K. S. (2010), “Türkiye yeni üniversitelerine kavuşurken: Türkiye'de yeni üniversiteler ve kuruluş gerekçeleri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(01), s. 1-29.
• Arı, B. ve Öztürk, E. Ç. (2018), 15 Temmuz Darbe Teşebbüsünün Toplumsal Etkileri ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme, 15 TEMMUZ VE TÜRK YÜKSEKÖĞRETİMİ içinde s. 25-38, https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/15_Temmuz_kitabi_.pdf (Erişim Tarihi: 23.08.2020). TDV Yayıncılık, Ankara
• Ateş, Hamza ve AKPINAR, A (2017), “Üniversitelerdeki FETÖ Yapılanması: Türk Üniversitelerinden İhraç Edilen Akademisyenler Üzerine Bir Araştırma”, Strategic Public Management Journal, 3(5), s.1-30.
• Baas M. - De Dreu C. K. W. - Nijstad B. A., (2008), “A Meta-analysis of 25 Years of Mood Creativity Research: Hedonic Tone, Activation, or Regulatory Focus?”, Psychological Bulletin, 134(6), p. 779-806.
• Baer, M. and Oldham, G. R. (2006), “The Curvilinear Relation Between Experienced Creative Time Pressure and Creativity: Moderating Effects of Openness to Experience and Support for Creativity”, Journal of Applied Psychology, 91(4), p. 963-970.
• Bareil, C. (2013), “Two Paradigms About Resistance to Change”, Organization Development Journal, 31(3), p. 59-71.
• Baron, R.M. and Kenny, D. A. (1986), “The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations”, Journal of Personality & Social Psychology, 51, p. 1173-1182.
• Baruch R. - Grotberg E. H. - Stutman S. (2008), Creative Anger: Putting That Powerful Emotion to Good Use, Greenwood Publishing Group, USA.
• Baskan, G. A. (2001), “Türkiye de Yükseköğretimin Gelişimi”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), s. 21-32.
• Belias D. - Koustelios A. - Sdrolias L. - Aspridis G., (2015), “Job Satisfaction, Role Conflict and Autonomy of employees in the Greek Banking Organization”, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 175, p. 324-333.
• Binnewies, C. and Wörnlein, S. C. (2011), “What Makes a Creative Day? A Diary Study on the Interplay Between Affect, Job Stressors, and Job Control”, Journal of Organizational Behavior, 32, p. 589-607.
• Campbell, Kenneth D. (2015), “Fear Becomes The Unintended Consequence of Creativity/Innovation”, Journal of Leadership Studies, 9(3), p. 60-61.
• Can H. - Aşan Ö. - Aydın E. M. (2006), Örgütsel Davranış, İstanbul, Arıkan Yayıncılık.
• Carlsson, I. (2002), “Anxiety and Flexibility of Defense Related to High or Low Creativity”, Creativity Research Journal, 14(3&4), p. 341-349.
• Chatterjee A. - Pereira A. - Bates R., (2018), “Impact of individual perception of organizational culture on the learning transfer environment”, International Journal of Training and Development, 22(1), p. 15-33.
• Coch, L. and French, J. R. P. (1948), “Overcoming Resistance to Change”, Human Relations, 1(4), p. 512–532.
• Çapraz, B., (2009), Örgütsel Değişim: Çok Boyutlu Bir Model Önerisi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmış Doktora Tezi, İzmir.
• Çekmecelioğlu, H. G. ve Günsel, A. (2011), “Promoting Creativity Among Employees Of Mature Industries: The Effects Of Autonomy And Role Stress On Creative Behaviors And Job Performance”, Procedia Social and Behavioral Sciences, 24, p. 889-895.
• Coutinho B. G. - França I. S. X. D. - Coura A. S. - Medeiros K. K. A. S. - Aragão J. D. S., (2017), “Quality of life at work of people with disabilities”, Trabalho, Educação e Saşde, 15(2), p. 561-573.
• Davis, K. (1988), İşletmede İnsan Davranışı, (Çev. K. Tosun vd.), İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• De Dreu, C. K. and Weingart, L. R. (2003), “A contingency theory of task conflict and performance in groups and organizational teams”, International handbook of organizational teamwork and cooperative working, 88(4), p. 151-166.
• De Dreu C. K. - Baas M. - Nijstad B. A., (2008), “Hedonic Tone and Activation Level in the Moode-Creativity Link: Toward a Dual Pathway to Creativity Model”, Journal of Personality and Social Psychology, 94(5), p. 739-756.
• De Jonge J. - Spoor E. - Van Den Tooren M. - Sonnentag S. - Dormann C., (2012), “Take a Break? Off-job Recovery, Job Demands, and Job Resources as Predictors of Health, Active Learning, and Creativity”, European Journal of Work and Organizational Psychology, 21(3), p. 321-348.
• Dolaşır, S. (2005), “Değişim Yönetimi ve Spor Örgütleri”, Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(1), s. 11-15.
• Dominguez, E. S. (2013), “Work Stressors and Creativity”, Management, 16(4), p. 479-504.
• Ertürk, A. (2008), “A trust-based approach to promote employees' openness to organizational change in Turkey”, International Journal of Manpower, 29(5), p. 462-483.
• Ford, J. D. and Ford, L. W. (2009), “Decoding Resistance to Change”, Harvard Business Review, 87(4), p. 99-103.
• Gardner, D. G. (1990), “Task Complexity Effects on Non-task-related Movements: A Test of Activation Theory”, Organizational Behavior & Human Decision Processes, 45(2), p. 209-332.
• Gujarati, D. N. (1995), Basic Econometrics, McGraw-Hill, New Jersey.
• Güçlü N. - Özer A. - Kurt T. - Kandemir M., (2010), “Öğretmenlerin Yeni İlköğretim Programına İlişkin Tutumlarının, Epistemolojik İnançlarına ve Değişime Direnme Tutumlarına Dayalı Olarak Yordanması”, V. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi, s. 1-2.
• Hanson, R., (2008), “Organizational Change: How to Survive and Thrive”, http://www.washington.edu/admin/hr/pod/leaders/orgdev/alliance/articles/OrgChange_Hanson2008 .pdf (Erişim Tarihi: 03.03.2018).
• Hair J.F. - Black W.C. - Anderson R.E. - Tatham R.L. (2006), Multivariate Data Analysis, Pearson Prentice Hall, New Jersey.
• Hirt E. R. - Dever, E. E. - McCrea S. M., (2008), “I Want to Be Creative: Exploring the Role of Hedonic Contingency Theory in the Positive Mood-Cognitive Flexibility Link”, Journal of Personality and Social Psychology, 94(2), p. 214-230.
• Hofstede Insights, (2019), “Country Comparison Tool”, https://www.hofstede-insights.com/, (Erişim Tarihi: 31.08.2019).
• Hon A. H. Y. - Chan W. W. H. - Lu L., (2013), “Overcoming Work-Related Stress and Promoting Employee Creativity in Hotel Industry: The Role of Task Feedback From Supervisor”, International Journal of Hospitality Management, 33, p. 416-424.
• Hon A. H. Y. - Bloom M. - Crant J. M., (2014), “Overcoming Resistance to Change and Enhancing Creative Performance”, Journal of Management, 40(3), p. 919-941.
• Hosking, DM and Anderson, N. (2018), Organizational change and innovation: Psychological Perspectives and Practices in Europe, Routledge.
• İslamoğlu, A. H. ve Alnıaçık, Ü. (2013), Research Methodologies in Social Sciences. Beta Publishing, İstanbul.
• Jancovich, Leila (2015), “Breaking Down the Fourth Wall in Arts Management: The Implications of Engaging Users in Decision-Making”, Internatıonal Journal of Arts Management, 18(1), Special Issue, p. 14-28.
• Jansen, K. J. (2000), “The Emerging Dynamics of Change: Resistance, Readiness, and Momentum”, Human Resource Planning, 23(2), p. 53-55.
• Jones, E. E. and Kelly, J. R. (2009), “No Pain, No Gains: Negative Mood Leads to Process Gains in Idea-Generation Groups”, Group Dynamics: Theory, Research, and Practice, 13(2), p. 75-88.
• Kalyar, M. N.ve Kalyar, H. (2018), “Provocateurs of creative performance: Examining the roles of wisdom character strengths and stress”, Personnel Review, 47(2), p. 334-352.
• Kaufman, J. C. and Sternberg, R. J. (2007), “Creativity”, Change: The Magazine of Higher Learning, 39(4), p. 55-60.
• Kim, V. (2007), Creating a World of Possibilities: Indigenous and Cultural Perpectives. Creativity, A Handbook for Teachers In p. 11-16, World Scientific, Singapore, http://www.worldscientific.com/doi/pdf/10.1142/9789812770868_fmatter 03.03.2018). (Erişim Tarihi
• Kleinbaum D.G. - Kupper L.L. - Muller K.E. (1988), Applied Regression Analysis and Other Multivariable Methods,PWS-Kent Publishing, Boston, MA.
• Koçel, T. (2011), İşletme Yöneticiliği, Beta Yayıncılık, İstanbul.
• Koçer, C., (2015), Kariyer Yönetimi-İş Stresi İlişkisi ve İmalat Sektöründe Bir Araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Kurt, İ., (2012), The Relationship between Organizational Climate, Individual Values & Creativity: The Mediating Role of Leadership. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Lempiala, T. and Vanharanta, O. (2018), “Rethinking the Control-Freedom Paradox in Innovation: Toward a Multifaceted Understanding of Creative Freedom”, Journal of Applied Science, 54 (1), p. 62-87.
• Livi S. - Kruglanski AW - Pierro A - Mannetti L - Kenny DA, (2015), “Epistemic motivation and perpetuation of group culture: Effects of need for cognitive closure on trans-generational norm transmission”, Organizational Behavior and Human Decision Processes, 129, p. 105-112.
• Long, J. (2013), “Workplace Pressure Moderates Perception of Threat or Opportunity and Employee Creativity after Downsizing”, Social Behavior and Personality, 41(6), p. 957-970.
• Madjar N. - Oldham G. R. - Pratt M. G., (2002), “There's No Place Like Home? The Contributions of Work and Nonwork Creativity Support to Employees' Creative Performance”, Academy of Management Journal, 45(4), p. 757-767.
• Moy, X. M. (2015), Turnover intention among Malaysia private higher education institutions Generation Y academicians: the mediating effect of employee engagement, Doctoral dissertation, UTAR.
• Mulki J. P. - Jaramillo F. - Malhotra S. - Locander W. B., (2012), “Reluctant Employees and Felt Stress: The Moderating Impact of Manager Decisiveness”, Journal of Business Research, 65, p. 77-83.
• Mumford, M. D. (2003), “Where Have We Been, Where Are We Going? Taking Stock in Creativity Research”, Creativity Research Journal, 15(2&3), p. 107-120.
• Netemeyer R. G. - Maxham J. G. - Pullig C., (2005), “Conflicts in the Work-Family Interface: Links to Job Stress, Customer Service Employee Performance, and Customer Purchase Intent”, Journal of Marketing, 69, p. 130-143.
• Nguyen, T. A. and Zeng, Y. (2012), “A Theoretical Model of Design Creativity: Nonlinear Design Dynamics and Mental Stress-Creativity Relation”, Journal of Integrated Design and Process Science, 16 (3), p. 65-88.
• Oreg, S. (2003), “Resistance to Change: Developing an Individual Differences Measure”, Journal of Applied Psychology, 88(4), p. 680-693.
• Oreg, S. (2006), “Personality, Context, and Resistance to Organizational Change”, European Journal of Work and Organizational Psychology, 15(1), p. 73-101.
• Özalp, Y. B., (2014), Öğretim elemanlarında iş stresine neden olan örgütsel etmenler ve öğretim elemanlarının örgütsel stresle baş etme stratejileri (Trakya Üniversitesi örneği), Yüksek Lisans Tezi, ESOGÜ, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Paşa, S. F. (2000), “Leadership Influence in a High Power Distance and Collectivist Culture”, Leadership & Organization Development Journal, 21(8), p. 414-426.
• Piderit, S. K. (2000), “Rethinking Resistance and Recognizing Ambivalence: A Multidimensional View of Attitudes Toward an Organizational Change”, Academy of Management Review, 25(4), p. 783-794.
• Rappleye, J. and Komatsu, H. (2018), “Stereotypes as Anglo-American exam ritual? Comparisons of students’ exam anxiety in East Asia, America, Australia, and the United Kingdom”, Oxford Review of Education, 44(6), p. 730-754.
• Rathnayake, K. and Chen Z. (2016) “Psychological Capital: A Positive Resource for Employee Innovative Behaviour Towards Public Sector Performance”, Proceedings of the 13th International Conference on Innovation and Management, 1&2, p. 1562-1567.
• Rey L. - Extremera N. - Pena M., (2016), “Emotional competence relating to perceived stress and https://doi.org/10.7717/peerj.2087 (Erişim Tarihi: 03.03.2018). Spanish teachers: a mediator model”, PeerJ 4:e2087
• Rice, G. (2006), “Individual Values, Organizational Context, and Self-Perceptions of Employee Creativity: Evidence from Egyptian Organizations”, Journal of Business Research, 59, p. 233-241.
• Robbins, S. P. and Judge, T. (2013), Örgütsel Davranış, (Çev. İ. Erdem), Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Sharma J. - Dhar R. L. - Tyagi A., (2016), “Stress as a mediator between work–family conflict and psychological health among the nursing staff: Moderating role of emotional intelligence”, Applied Nursing Research, 30, p. 268-275.
• Tongchaiprasit, P. and Ariyabuddhiphongs, V. (2016), “Creativity and turnover intention among hotel chefs: The mediating effects of job satisfaction and job stress”, International Journal of Hospitality Management, 55, p. 33-40.
• Tunçer, P. (2013), “Değişim Yönetimi Sürecinde Değişime Direnme”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), s. 373-406.
• Turunç, Ö. ve Çelik, M. (2010), “Çalışanların algıladıkları örgütsel destek ve iş stresinin örgütsel özdeşleşme ve iş performansına etkisi”, Journal of Management & Economics, 17(2), s. 183-206.
• Van De Ven, A. H. and Poole, M. S. (1995), “Explaining Development and Change in Organizations”, Academy of Management Review, 20(3), p. 510-540.
• Vassasova, Z. (2011), “Creativity and Its Relation to Stress Perception”, Journal of Interdisciplinary http://www.magnanimitas.cz/ADALTA/0102/papers/A_vasasova.pdf (Erişim Tarihi: 03.03.2018). Research, p. 113-115
• Yahyagil, M. Y. ve Ötken, A. B. (2011), “Cultural values from managers' and academicians' perspectives: the case of Turkey”, Management Research Review, 34(9), p. 1018-1041.
• Yamuç, V.A. ve Türker, D. (2014), “Kadın ve Erkek Çalışanların Stresle Baş Etme Sürecinde Yönetimden Beklentilerine İlişkin Nitel Bir Araştırma”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), s. 21-40.
• Yamuç, V.A. ve Türker, D. (2015), “Örgütsel Stres Kaynaklarının Analizi: Bir Üretim İşletmesinde Kadın ve Erkek Çalışanlar Üzerine İnceleme”, Yönetim Bilimleri Dergisi. 13(25), s. 389-423.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2014), SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Detay Yayıncılık, Ankara.
• YÖK (2019), “Öğretim Elemanı Sayıları Raporu”, https://istatistik.yok.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 30.08.2019).
• Zenasni, F. and Lubart, T. I. (2009), “Perception of Emotion, Alexithymia and Creative Potential”, Personality and Individual Differences, 46(3), p. 353-358.
• Zhou, J. and George, J. M. (2001), “When Job Dissatisfaction Leads to Creativity: Encouraging the Expression of Voice”, Academy of Management Journal, 44(4), p. 682-696.
• Zorlu, K. ve Tetik, F. (2018), “Girişimci Liderlik Davranışının Çalışan Yaratıcı Davranışına Etkisi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (39), s. 297-307.