HÂVERÎ Ö. 1565 VE DÎVÂNÇESİ

Yıl 2016, Sayı: 16, 172 - 216, 01.09.2016

Berat Açıl

Öz

Bugüne kadar hakkında pek fazla bilgi bulunmayan önemli şairlerimizden biri de on altıncı yüzyılda yaşamış Hâverî’dir. Manastırlı olduğu konusunda kaynakların ittifak ettiği Hâverî, tasavvufun Kalenderî koluna mensup görünmektedir. Hâverî’nin şiirleri sağlam yapılı, edebî gelenekleri iyi bilen bir şair olduğu anlaşılmaktadır. Hâverî; Münîr, Âşık Çelebi, Şuhûdî ve Celâl Çelebi’yi etkilemiştir. Bunun yanı sıra Hâverî; Ahmedî, Ahmet Paşa, Tâcî-zâde Cafer Çelebi, Ulvî, Nesîmî, Necâtî, Hafî, Şâhidî, Şeyhoğlu, Hayâlî, Hayretî, Rahmî, Nizâmî, Kemâlpaşa-zâde, Hûfî, Zâtî, Figânî ve Sûzî gibi şairlerden etkilenmiştir. İyi bir şair olmanın yanı sıra kadılık görevinde de bulunan şair, kaynakların aktardığına göre 1565 yılında Karaferye’de kadılık görevini ifâ ederken vefat etmiştir. Henüz mürettep dîvânına ulaşılamamış olan Hâverî’nin Milli Kütüphane Fahri Bilge Koleksiyonu’nda bir dîvânçesi mevcuttur. Bu nüshada yirmi dokuz gazel ve bir kıta yer almaktadır. Başta Pervâne Bey ve Edirneli Nazmî mecmûaları olmak üzere dönemin önemli mecmûalarından hareketle dîvânçeyi tamamlamaya çalıştık. Bunun neticesinde Hâverî’ye ait kırk yedi gazel, beş kıta ve yedi matladan müteşekkil bir dîvânçe oluşturduk

Anahtar Kelimeler

Hâverî, Hâverî Dîvânçesi, klasik Türk edebiyatı, gazel, mecmûa, Fahri Bilge

HÂVERÎ D. 1565 AND HIS COLLECTED POEMS

Öz

Hâverî, is one of the important yet little-known poets until today which has lived in the sixteenth century. He seems to be belonged to Kalenderî branch of mysticism and historical sources agree that he was from Manastir. His poems are well structured and he knows literary tradition very well. Hâverî has influenced Münîr, Âşık Çelebi, Şuhûdî and Celâl Çelebi while has been influenced by Ahmedî, Ahmet Paşa, Tâcî-zâde Cafer Çelebi, Ulvî, Nesîmî, Necâtî, Hafî, Şâhidî, Şeyhoğlu, Hayâlî, Hayretî, Rahmî, Nizâmî, Kemâlpaşa-zâde, Hûfî, Zâtî, Figânî and Sûzî. Alongside being a good poet, he has occupied a post of Muslim judge qadi . He has died while occupying that post in 1565 according to historical sources. There is a small collection of poems dîvânçe by Hâverî protected in Fahri Bilge Collection of National Library but his collection of poems dîvân has not been reached, yet. There are twenty-nine ghazals and one stanza in Fahri Bilge manuscript. I tried to complete the collection of poems via investigating, basically, miscellanies of Pervâne Bey and Edirneli Nazmî, and other important miscellanies of the period. As a result of this, I have composed a collection of poems by Hâverî including forty-seven ghazals, five stanzas and seven couplets

Anahtar Kelimeler

Hâverî, Collected Poems of Hâverî, classical Turkish literature, ghazal, miscellany, Fahri Bilge

Kaynakça

• Aksoyak, İ. Hakkı. (2005 Güz), “Manastırlı Celâl’in Satranç Terimleri İle Yazdığı
• Gazeli”, TÜBAR, XVIII, 7-16. Aktaş, Ali. (2010), Beyitler Antolojisi, Ankara: y.y.
• Aydemir, Yaşar. (1999), Behiştî (hayatı, şahsiyeti, eserleri ve Divanın tenkitli metni)
• Gazi Üniversitesi, DT. Aydemir, Yaşar. (2000), Behişti Divanı/Behişti Hayatı, Eserleri ve Divanın Tenkitli Metni, Ankara: MEB.
• Aydoğdu, Betül. (2005), Fahri Bilge’nin Kayseri Yöresi Türk Halk Bilimi Çalışmaları
• Erciyes Üniversitesi, YLT. Aynur, Hatice. (1999), 15. YY. Şairi Çâkerî ve Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), İstanbul: y.y.
• Azamat, Nihat. (2001), “Kalenderiyye”, TDV İslam Ansiklopedisi, cilt 24, İstanbul
• Diyanet Vakfı Yayınları, s. 253-256. Bağdatlı Ahdî. (2009), Gülşen-i Şu’arâ, haz. Süleyman Solmaz, Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap.
• Bu matla, Hısâlî’de yer almaktadır. Bkz. (Kalyon, 2011: 680)
• Bu matla, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi’nde bulunan 398 nolu mecmuada yer almaktadır. Söz konusu mecmuada ilk beyitteki “kez” kelimesi “ger” olarak tespit edilmiştir. Bkz. (Evecen, : 199) Baş Çetinkol, Fatma. (2004), Pervâne Beg, Mecmûʿatü’n-Nezâ’ir (416b-440b)
• Transkripsiyonlu Metin, Marmara Üniversitesi, YLT. Başer, Tuğba. (2004), Pervâne Beg Nazire Mecmuası (557a-580b) Transkriptli, Edisyon
• Kritikli Metin, Marmara Üniversitesi, YLT. Başpınar, Fatih. (2003), Pervâne Beg Mecmûʿatü’n-nezâ’ir (315a-340a)
• Transkripsiyonlu, Edisyon Kritikli Metin, Marmara Üniversitesi, YLT. Bilgin, Azmi. (1999), “Hâverî, Ali, Açık Kadıoğlu”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla
• Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, I, 551-552. Bülbül, Tuncay. (Summer 2008), “Bir Kültür Merkezi Olarak Manastır ve Manastır
• Doğumlu Divan Şairleri”, Turkish Studies: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish and Turkic 3/4, 454-471. Çaylak, Özkan. (2010), Mecmûʿ-i Eşʿâr (Hamidiye 1186) 1b-50a Yapraklarının Tenkitli
• Metni, Marmara Üniversitesi, YLT. Çolak, Ahmet. (2013), Topkapı Sarayı Kütüphanesi Revan No: 1972’de Kayıtlı
• Mecmûʿa-i Eşʿâr (Vr. 1b-80a) (İnceleme-Metin), Marmara Üniversitesi, YLT. Çolak, Esra. (2014), Ali Emiri Manzum 674’teki Şiir Mecmuası (Vr. 151a-200b)
• (İnceleme-Metin), Marmara Üniversitesi, YLT. Edirneli Nazmî. (2012), Mecmaʿu’n-nezâ’ir (İnceleme-Tenkitli Metin), haz. M. Fatih
• Köksal, Kültür Turizm Bakanlığı, ekitap, s. 358-359. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10721,edirneli-nazmi-mecmaun-nezairpdf.pdf?0
• Evecen, Doğan. (2011), 17. Yüzyıldan Üç Mecmûa-i Eşʿâr, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, YLT.
• Evliya Çelebi. (2006), Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, c. 1, haz. Robert Dankoff, Seyit Ali
• Kahraman, Yücel Dağlı, İstanbul: YKY. Gıynaş, Kamil Ali. (2009), Milli Kütüphanedeki Yz A 803 Numaralı Mecmuanın
• Transkripsiyonlu Metni, Selçuk Üniversitesi, YLT. Gökyurt, Aygül. (2004), Pervâne Beg Nazire Mecmuası (603b-624b), Transkriptli
• Edisyon Kritikli Metin, Marmara Üniversitesi, YLT. Güler, Saim. (2006), Pervâne Beg Nazire Mecmuası (230b-261a) Transkriptli, Edisyon
• Kritikli Metin, Marmara Üniversitesi, YLT. Gündoğdu, Betül. (2002), Pervâne Beg Mecmuası (30a-67b) (Transkripsiyonlu ve Edisyon Kritikli Metin), Marmara Üniversitesi, YLT.
• Hâverî, Açuk Kadıoğlu. Dîvânçe-i Hâverî, Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, FB 433. Kalyon, Abuzer. (2011), Peşteli Hısâlî Metâliʿü’n-nezâ’ir (II. Cilt) İnceleme-Metin, Gazi Üniversitesi, DT.
• Kaya, Emir. (2013), Mecmuʿa-i Eşʿar [University of Michigan Isl. Ms. 416] (Metin- İnceleme), İstanbul Kültür Üniversitesi, YLT.
• Kaya, Hasan. (2002), Pervâne Beg Nazîre Mecmuası (165a-199b) Transkripsiyonlu ve Edisyon Kritikli Metin, Marmara Üniversitesi, YLT.
• Keklik, Saadettin. (2004), Pervane Beg Nazire Mecmuası (340b-368a), Marmara Üniversitesi, YLT.
• Kılıç, Filiz. (hzl.) (2010), Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin), c. 3. İstanbul
• İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay. Kınalızâde Hasan Çelebi, (2009), Tezkiretü’ş- Şu’arâ, haz. Aysun Sungurhan-Eyduran, Ankara.
• Kula, Ayşe. (2004), Pervâne Beg Nazire Mecmuası (534a-557a) Transkriptli, Edisyon
• Kritikli Metin, Marmara Üniversitesi, YLT. Latifi. (2000), Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, haz. Rıdvan Canım, Atatürk
• Kültürk Merkezi Başkanlığı. Pehlivan, Mahmut. (2004), Pervâne Beg Mecmûʿa-i Nezâ’ir (439b-464a), Marmara Üniversitesi, YLT, 2004.
• Mehmed Tevfik. (2012), Kâfile-i Şu’arâ, haz. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz-Müjgan Çakır
• Hanife Koncu, İstanbul: Doğu Kütüphanesi. Öztürkçü, İbrahim. (2004), Pervâne Beg Mecmûʿatü’n-nezâ’ir (580b-603b), Marmara Üniversitesi, YLT.
• Parmaksız, Esra Güzide. (2004), Pervâne Beg Nazire Mecmûası (511b-534a)
• Transkriptli, Edisyon Kritikli Metin, Marmara Üniversitesi, YLT. Pervâne Beg. (2004), Mecmûʿatü’n-Nezâ’ir (415-440) Transkripsiyonlu Metin, Giriş
• İnceleme-Dizin, Marmara Üniversitesi, YLT. Pervâne Beg. (2006), Mecmûʿatü’n-Nezâ’ir (261A-291A) Transripsiyonlu, Edisyon
• Kritikli Metin, haz. Savaşkan Cem Bahadır, Marmara Üniversitesi, YLT. Soyer, İsmail Murat. (2002), Pervâne Beg Mecmuası (366b-391a) Transkritpli Edisyon
• Kritikli Metin, Marmara Üniversitesi, YLT. Tanyıldız, Ahmet, (2015), ‘Tahran’da Bulunan Türkçe Bir Şiir Mecmûası Ve Neşredilmemiş Bazı Şiirler’, Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, C.1, S.2, 39-87.
• Tarlan, Ali Nihat. (1949), Şiir Mecmualarında XVI. Ve XVII. Asır Divan Şi’ri: Revânî
• Hayretî, Hâverî, Âhî, Peyâmî, Sânî, fasikül 4, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 62. Vural, Emre. (2013), Michigan Üniversitesi 356 Numaralı Şiir Mecmuʿası (İnceleme- Metin), Kocaeli Üniversitesi, YLT.
• Yavuz, Mehmet Sait. (2010), Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Bölümü 4078 Numarada
• Kayıtlı Şiir Mecmuasının (vr. 1-30 İnceleme ve Metin), Marmara Üniversitesi, YLT.