ARKEOLOJİK VE YAZILI KAYNAKLAR IŞIĞINDA ESKİ MEZOPOTAMYA TOPLUMLARINDA BÜYÜ VE BÜYÜCÜLÜK

Yıl 2016, Sayı: 16, 217 - 232, 01.09.2016

Ebru Mandacı

Öz

Bu çalışmada arkeolojik ve yazılı kaynakları inceleyerek, Eski Mezopotamya toplumlarında büyünün yerini ortaya koymaktadır. Her zaman ve her yerde olduğu gibi Mezopotamya’da da sık sık insanların üzerine çöken çeşitli felaketler yaşamı zorlaştırmıştır. Diğer taraftan insanoğlu her dönemde maddi dünyayı etkileyip, yönlendirmek arzusunda olmuştur. Büyü, Mezopotamya toplumlarının günlük hayatlarının her alanında uygulanmıştır. Mezopotamya’da başlıca “kara büyü-kötüleştirici” ve “ak büyü-iyileştirici” olmak üzere iki çeşit büyü mevcuttur. Bugün elimizde bulunan büyü metinlerinin büyük çoğunluğu ak büyü grubuna dâhildir. Mezopotamyalılar toplum içinde bazı kimselerin ilişki kurdukları doğaüstü güçler sayesinde insanlara kara büyü yaptıklarına inanmışlardır. Mezopotamyalılar hastalıkların, habis ruhların insana sahip olmasından ve kötü cinlerin insan vücudunu zapt etmesinden kaynaklandığını düşünmüşlerdir. Ayrıca uğursuzlukların sebebinin de söz konusu kötü ruhlar olduğuna inanılmıştır. Kara büyünün etkisini ortadan kaldırarak, kötü ruhların insan vücudundan kovulmasını sağlayacak olanın ise ak büyü olduğunu kabul etmişlerdir. Bu doğrultuda birçok korunma yöntemi ve ritüel gerçekleştirmişlerdir

Anahtar Kelimeler

Eski Mezopotamya, Büyü, Ritüel

MAGIC AND WITCHCRAFT IN ANCIENT MESOPOTAMIAN SOCIETIES IN THE LIGHT OF ARCHEOLOGICAL AND WRITTEN SOURCES

Öz

In this study, we have examined archeological and written sources and tried to put forward the position of magic in Ancient Mesopotamian societies. As always and everywhere, various disasters people encountered made life hard in Mesopotamia, as well. On the other hand, human beings were in the desire of influencing and directing the materialistic world in every period. Magic was applied in every field of daily life of Mesopotamian societies. There are two main kinds of magic in Mesopotamia. These are “black magic-aggravating” and “white magic-healer”. Today, majority of the texts on magic are included within the group of white magic. Mesopotamians believed that some people did black magic with the supernatural powers they interacted with in society. Mesopotamians thought that diseases were triggered by malignant spirits occupying the human and malignant devils curbing the human body. Also, they believed that bad luck stem from bad spirits. They

Anahtar Kelimeler

Ancient Mesopotamia, Magic, Ritual.

Kaynakça

• Abusch, Tzvi. (2002), Mesopotamian Witchcraft-Toward a History and Understanding of Babylonian Witchcraft Beliefs and Literature, Brill-Styx, Leiden.
• Ay, Şeyma. (2013), “Mis pi-Pīt pi Ritüelleri ve Eski Mezopotamya’da İnsan Tanrı İlişkileri”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Sayı: 15, İzmir, s. 1-21.
• Black Jeremy, George Andrew, Postgate Nicholas. (1999), A Concise Dictionary of Akkadian (CDA), Harrassowith Verlag, Wiesbaden.
• Black, Jeremy, Green Anthony. (2003), Mezopotamya Mitolojisi Sözlüğü-Tanrılar, İfritler, Semboller, Aram Yayıncılık, İstanbul.
• Boden, Pegy Jean. (1998), The Mesopotamian Washing of the Mouth (mīs pî) Ritual: An Examination of Some of the Social and Communication Strategies which Guieded the Development and Performance of the Ritual wich Transferred the Esence of the Deity into Its Temple Statue, Basılmamış Doktora Tezi, The John Hopkins University Press.
• Bottéro, Jean. (2003), Mezopotamya/Yazı, Akıl ve Tanrılar, (Çev.) Mehmet Emin Özcan ve Ayten Er, Dost Kitabevi, Ankara.
• …………. (2005), “Babil’de Sihir ve Tıp”, Eski Yakındoğu-Sümer’den Kutsal Kitap’a, (Çev.) Adnan Kahiloğulları vd., s. 168-185.
• Caplice, R. (1967), “Namburbi Texts in the British Museum II”, Orientalia, Sayı: 36, pp. 1-38.
• Civil Miguel, Gelb Ignace J., Landsberger Benno, Oppenheim A. Leo, Reiner Erica. (2004), The Assyrian Dictionary (CAD-A2), The Oriental Institute, Chicago.
• Civil Miguel, Gelb Ignace J., Oppenheim A. Leo, Reiner Erica. (2004), The Assyrian Dictionary (CAD-M1), The Oriental Institute, Chicago.
• Dinçol, Belkıs. (2003), Eski Önasya Toplumlarında Suç Kavramı ve Ceza, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• Ergimöz, Gaye Şahinbaş. (1999), Hititlerde Anatomi ve Tıp, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Erol, Hakan. (2013), “Kültepe’de Bulunan Büyü Metinleri”, Aktüel Arkeoloji, Sayı: 35, İstanbul, s. 66-67.
• Farber, Walter (1995), “Witchcraft, Magic, and Divination in Ancient Mesopotamia”, Civilizations of the Ancient Near East, Cilt: III, pp. 1895-1909.
• Florioti, H. Hande Duymuş. (2013), “Eski Mezopotamya’da Kehanet Olgusuna Genel Bir Bakış”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Sayı: 15, İzmir, s. 23-42.
• …………. (2014a), “Arkeolojik ve Yazılı Kaynaklar Işığında Eski Mezopotamya’da Akrep Sembolü”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Sayı: 19, İzmir, s. 347-370.
• …………. (2014b), “Eski Kültürlerde Köpeğin Algılanışı: Eski Mezopotamya Örneği”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 33, Sayı: 55, Ankara, s. 45-70.
• Gurney, Oliver Robert, Finkelstein, Jacop. (1957), Sultantepe Tablets I, The British Institute of Archaelogy at Ankara, London.
• Gurney, Oliver Robert, Hulin, Peter. (1964), Sultantepe Tablets II, The British Institute of Archaelogy at Ankara, London.
• Gündüz, Altay. (2002), Mezopotamya ve Eski Mısır, Büke Yayıncılık, İstanbul.
• Lafont, Bertrand. (2005), “Mezopotamya’da Nehir-Tanrı’nın Yargılaması”, Eski Yakındoğu-Sümer’den Kutsal Kitap’a, (Çev.) Adnan Kâhiloğulları vd., s. 200-209.
• Malinowski, Bronislaw. (1990), Büyü, Bilim ve Din, (Çev.) Saadet Özkal, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Menant M. Joachim. (2005), Ninova Sarayı Kütüphanesi, (Çev.) Vedii İlmen, Yaba Yayıncılık, İstanbul.
• Michel, Cecile. (1997), “Une incantation paléo-assyrienne contre Lamaštum”, Orientalia, Sayı: 66, pp. 58-64.
• Mieroop, Marc van de. (2006), Antik Yakındoğu’nun Tarihi, (Çev.) Sinem Gül, Dost Kitabevi, Ankara.
• Oates, Joan. (2004), Babil, (Çev.) Fatma Çizmeli, Arkadaş Yayıncılık, Ankara.
• Reiner, Erica. (1958), “Šurpu” A Collection of Sumerian and Akkadian Incantations, AfO Beiheft 11, Graz.
• Reyhan, Esma. (2008), “Eski Anadolu Kültüründe Büyü ve Büyücülük”, Gazi Akademik Bakış, Cilt:2, Sayı:3, Ankara, s. 227-242.
• Salvini, Béatrice André. (2006), Babil, (Çev.) Elâ Uluatam, Dost Kitabevi, Ankara.
• Sayılı, Aydın. (1991), Mısırlılarda ve Mezopotamyalılarda Matematik, Astronomi ve Tıp, TTKY., Ankara.
• Tansuğ, Kadriye, İnanlı, Özel. (1949), “Sümerlerin Dünya Görüşü ve Babil Edebiyatına Toplu Bir Bakış”, A.Ü.D.T.C.F. Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 4, Ankara, s. 551-581.
• Tosun, Mebrure. (1960), “Sümer-Babil Tanrı Sembollerinin Adları Üzerinde Bir Araştırma”, A.Ü.D.T.C.F. Dergisi, Cilt: 18 Sayı: 3.4., Ankara, s. 261-272.
• …………. (1946), “Sümer-Babil San’atının Bazı Önemli Mitolojik Tipleri Üzerinde Yeni Arkeolojik ve Filolojik Araştırmalar”, A.Ü.D.T.C.F. Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 1, Ankara, s. 13-21.
• Tosun, Mebrure, Yalvaç, Kadriye. (1981), Sumer Dili ve Grameri, Cilt: I, TTKB., Ankara.
• …………. (2002), Sumer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şaduqa Fermanı, TTKY., Ankara.
• Ünal, Ahmet. (2003), Hititler Devrinde Anadolu-II, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Watanabe, Chikako E. (2002), Animal Symbolism in Mesopotamia, A Contextual Approach, WOO, Band 1, Institut für Orientalistik, Universität Wien, Wien.
• Yıldırım, Nurgül. (2009), Anadolu’da Bulunan Yeni Asur Devri Tabletleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• ……………. (2015), “Eski Mezopotamya ve Anadolu’da Uğursuzluk İnancı ve Bununla İlgili Büyü Ritüelleri”, History Studies, Sayı: 7/1, Samsun, s. 239-248.