MODERNİTENİN GÖLGESİNDE İKTİSAT AHLÂKI VE DEĞERLERİMİZ

Yıl 2016, Sayı: 16, 377 - 386, 01.09.2016

Kübra Küçükşen

Öz

Tüm dinlerde olduğu gibi beşeri sistemlerde de, esas alınan zihniyete göre inşa edilen bir insan prototipi eliyle ekonomik faaliyetler yürütülmektedir. Batı düşüncesinde moderniteyle birlikte insan konusunda öne çıkan en önemli yaklaşımlar, onu sadece biyolojik bir varlığa indirgemekte, bireysel ve sosyal yönlerini bütüncül bir yaklaşımla izah edememektedir. Modernitenin en önemli tezahürlerinden olan kapitalist sistemin, sadece menfaat ve kâr peşinde koşan, bireysel çıkarlarını her şeyin üzerinde tutan bir insan tasavvuru vardır. Homo-economicus olarak tabir edilen bu rasyonel insan, her davranışını menfaatlerinin belirlediği ve tek geçerli değer olarak maddi faydayı kabul eden bir insan modelidir. Bu çalışmanın amacı, literatür taramasıyla, tarihsel süreçte yaşanan değişim ve dönüşümleri dikkate alarak, çağın bunalımının sebeplerini iktisat ahlâkı ve tüketim davranışı temelinde tartışmak, başta okullar olmak üzere toplumun tüm katmanlarında ekonomik davranışın ahlâki değer temeli ve tüketim bilinci eğitimi verilmesi için bir öneri sunmaktır

Anahtar Kelimeler

İktisat ahlâkı, değerler, tüketim topumu, modernite

ETHICS OF ECONOMICS AND OUR VALUES UNDER THE SHADE OF MODERNITY

Öz

Just like all other religions, in human systems, the economic activities are implemented with a human prototype that is established in accordance with a baseline mentality. The most important approaches that emerged with modernity in the Western opinion in the subject of human, only degrades it to a biological asset and cannot explain the individual and social aspects with an integrative approach. The capitalist system which is one of the most important manifestations of modernity, has a human envision which only seeks for the interest and income, and mostly focuses on the individual interests. The interests determine each behaviour of this rational human that is described as homo-economics, and it also a human model which considers the material benefit as an only single valid value. The aim of this study is, having regard to the changes and transformations occurred in the historical process, to discuss the reasons of the depression of era on the basis of the ethics of economics and consumption behaviour, and to offer a suggestion in order to provide education of moral values and consumption consciousness of the economic behaviour in all layers of society especially in the schools

Anahtar Kelimeler

Ethics of economics, values, consumption society, modernity

Kaynakça

• Akdoğan, Ali. (1999), Geleneksel Toplumdan Modern Topluma Geçişte Dinî Hayat (Rize Örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Samsun. Akgül, Mehmet (2002).Türkiye’de Din ve Değişim: Bir Erol Güngör Çözümlemesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Arslan, Mahmut . (2007), Max Weber’in Protestan Çalışma Ahlâkı Tezi ve Diğer Dinlerle Karşılaştırılması, Teorik ve Pratik Yönleriyle Ahlâk, (Eitörler: Recep Kaymakcan, Mevlüt Uyanık), Dem Yayınları, İstanbul.
• Bauman , Zygmunt . (2012), Sosyolojik Düşünme, 8. Baskı, AyrıntıYayınları, İstanbul.
• Boff, Leonardo. (1997). Meta Dini ve Piyasa. İktisat ve Din (Hazırlayan: Mustafa Özel ), İz Yayınları, İstanbul.
• Budak, Hatice . (2001) . Modern Kapitalist Toplumlarda Birey-Tüketim - Reklâm İlişkisi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya. Bulaç, Ali. (1995). Çağdaş Kavramlar ve Düzenler, İz Yayınları, İstanbul.
• Davutoğlu, Ahmet . (2002). Küresel Bunalım 11 Eylül Konuşmaları 3.Baskı, Küre Yayınları, İstanbul.
• Demir, Ö.,Acar, M. (1997), Sosyal Bilimler Sözlüğü, 3.Baskı, Vadi Yayınları, Ankara. Demir, Ömer. (1999). İşlem Maliyetini Düşüren Birer Kurum Olarak Hukuk, Ahlâk ve Din, İslâm Sivil Toplum ve Piyasa Ekonomisi, (Editör: Ömer Demir), Liberte Yayınları, Ankara, s. 55-71.
• Ebenstein, William, (2001). Siyasi Felsefenin Büyük Düşünürleri, çev. İsmet Özel, 2. Baskı, Şule Yayınları, İstanbul.
• Erkal, Mustafa . (2000). İktisadi Kalkınmanın Kültür Temelleri 5. Baskı, Der Yayınları, İstanbul.
• Erkilet, Alev . (2012), Mahremiyetin Dönüşümü: Değer, Taklit ve Gösteriş Tüketimi Bağlamında “İslâmi” Moda Dergileri Birey ve Toplum, C.2, S. 4, s27-39 Esen, Adem . (1997). İnsanın Mala Rağbeti ve İbadet Vaktinde Alışveriş. İktisat ve Din. (Hazırlayan: Mustafa Özel). İz Yayınları, İstanbul. s.227-235.
• Fromm, Erich . (1981). Psikanaliz ve Din, (Çev: A. Arıtan)., Say
• Yayınları, İstanbulç. Günay, Ünver.
• (2000). Din Sosyolojisi, 3. Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul. Güngör, Erol.
• (1998). Ahlâk Psikolojisi ve Sosyal Ahlâk, Ötüken Neşriyat. İstanbul.
• Hıll; Chrıstopher. (1998), “Protestanlık ve Kapitalizmin Ortaya Çıkışı”
• Kapitalizmin Doğuşu, (ed. David S. Landes), (çev.
• Süleyman Gündüz), İnsan Yayınları, İstanbul.
• Hirschman, Albert O. (1999), Piyasa Toplumu Hakkında Çatışan Görüşler, Sosyal ve Siyasal Teori, 2.Baskı, (Çeviren: Mustafa Erdoğan). (Derleyen: Atillâ Yayla), Siyasal Kitabevi, Ankara. s. 243-250.
• İnsel, Ahmet. (2004), Neo Liberalizm Hegemonyanın Yeni Dili, Birikim Yayınları, İstanbul.
• Kaplan, Yusuf . (1991), Enformasyon Devrimi Efsanesi. Modernleşme Kuram ve Uygulamalarının Eleştirisi, Rey Yayınları, İstanbul.
• Özdemir, Selma ( 2005). Din Ahlâk İlişkisinin Sosyolojik Analizi ve Kapitalist Zihniyetin Değerlendirilmesi (Adam Smith ve İbrahim Hakkı Örneği), Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bursa
• KILIÇ, Recep. (1996), Ahlâkın Dini Temeli, TDV. Yayınları, Ankara.
• Mattelart, Armond. (1995), Beyin İğfal Şebekesi, Çev. Işın Gürbüz, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Mehmedoğlu A. Ulvi. (2006), Araştırma Ölçme ve Yorumlama Üzerine”, İslâmi Araştırmalar Dergisi, (19). Sayı.3, s.465-478.
• Merter, Mustafa (2011), Dokuz Yüz Katlı İnsan, 8. Baskı, Kaknüs Yayınları, İstanbul. ÖNÜR, Nimet (2004), Medya Kavşağında Toplumsal Değerler, Uluslar arası Değerler ve Eğitimi Sempozyumu, (Toplum ve Değerler Başlığı Altında), İstanbul.
• Özel, Mustafa . (1995), Devlet ve Ekonomi, İz Yayınları, İstanbul.
• Özel, Mustafa. (1993), Kapitalizm ve Din, Ağaç Yayınları, İstanbul.
• Özensel, Ertan . (2003), “Sosyolojik Bir Olgu Olarak Değer”. Değerler Eğitimi Dergisi (3), 217-239. Poole, Roos . (1993). Ahlâk ve Modernlik. (Çeviren. Mehmet Küçük). Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Schumacher, E.F. (1979), Küçük Güzeldir, (Çev. Osman Deniztekin). Cep Kitapları, İstanbul.
• Sencer , Muzaffer. (1999). Dinin Türk Toplumuna Etkileri, 3.Baskı, Sarmal Yayınları, İstanbul.
• Sezen, Yümni . (1988), Sosyoloji Açısından Din Dinin Sosyal Müesseseler Üzerindeki Tesirleri, Marmara Ün. İlahiyat Fak.Yayınları, İstanbul.
• Tabakoğlu, Ahmet. (1988), İslâm ve Ekonomik Hayat. DİB Yayınları. Ankara.
• Tanyaş, Ö. Evren (2007), Weber’de Kapitalizmin Ruhu ve İslâm Üzerine Sosyo-Psikolojik Bir Deneme, Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• Turner, Bryan S. (1991). Max Weber ve İslâm, Eleştirel Bir Yaklaşım, (Çeviren:Yasin Aktay), Vadi Yayınları, Ankara.
• TURNER, S. Bryan. (2003), Oryantalizm, Postmodernizm ve Globalizm, (Çeviren: İbrahim Kapaklıkaya), Anka Yayınları, İstanbul.
• Türkdoğan, Orhan . (1996), İslâm Ekonomik Sistemi ve Weberci Görüşler, Turan Yayınları, İstanbul.
• Ülgener, Sabri F. (1981). Zihniyet ve Din- İslam Çözülme Devri İktisat Ahlakı, Der Yayınları, İstanbul.
• Wallerstein, Immanuel. (1996), Tarihsel Kapitalizm, 2. Baskı. (Çeviren: Necmiye Alpay), Metis Yayınları, İstanbul. Weber, Max. (2002), Protestan Ahlâkı ve Kapitalizmin Ruhu, (Çeviren: Zeynep Gürata). Ayraç Yayınları, Ankara.