KUR’ÂN KAVRAMLARININ ÇEVİRİSİ BAĞLAMINDA İSLAM ÖNCESİNİ BİLMENİN ÖNEMİ: “ÎLÂF” ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Sayı: 16, 493 - 513, 01.09.2016

Zeki Tan

Öz

Kur’an-ı Kerim, nazil olduğu ortamın bazı adetlerini ibka etmiş, bazılarını yeniden düzenlemiş, bazılarını da ilga etmiştir. Bu durum Kur’an’ın kullandığı kavramlar için de geçerlidir. Kur’an’ın, bünyesine aldığı ve üzerinden çağlara mesaj sunduğu kavramlardan birisi de Kureyş Sûresi’nde geçen “Îlâf” tır. “Îlâf”, cahiliye toplumunun ticari ilişkilerini belirleyen bir sözleşme iken; yapılan tercümeler büyük oranda literal/lafzi anlamı verilmektedir. Bu da mananın anlaşılmasını zorlaştırdığı gibi, anlamın zayıflamasına hatta buharlaşmasına sebep olmaktadır. Bundan dolayı makalede “Îlâf”ın anlamının literal/lafzi olarak değil “sözleşme” den hareket ederek verilmesi gerekliliği ortaya konulmuştur

Anahtar Kelimeler

Tarih, Kavram, Îlâf, Sözleşme, Anlama

THE IMPORTANCE OF KNOWING PRE-ISLAM IN THE CONTEXT OF TRANSLATION OF QURANIC CONCEPTS; THE CASE OF İLÂF

Öz

Qoran has either eternalized or restructured some traditions of its environment and re-pealed some others. This condition is also valid for the concepts used by Koran. One of the concepts involved by Koran and presented as a message to ages is “Îlâf” that is mentioned in the Surah of Kuraish. Even though “Îlâf” is an agreement determining the commercial relations of the pre-İslâmic age of ignorance; the interpretations mainly give the literal meaning, which causes the obstruction of comprehending the meaning and the weakening and even evaporation of the meaning. Thus, this article presents the necessity of giving the meaning of “îlâf” based on the “agreement” rather than the literal aspect

Anahtar Kelimeler

History, Concept, Îlâf, Agreement, Comprehension

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Müsned, Beyrut, th. Albayrak, Hâlis, Kur’ân’ın Bütünlüğü Üzerine, Şule Yayınları, İstanbul 1992.
• Algül, Hüseyin, “Hilfü'l-Mutayyebîn”, DİA, İstanbul 1998, XVIII, 32-33.
• Âlusi Ebu'l-Fadl Şihâbuddin; Ruhu'l-Meâni fi Tefsiri'l-Kur'âni'l-Azîm ve's-Sebi'l-Mesâni, Dâru'l-Fikr, Beyrut 1985.
• Atay, Hüseyin-Kutluay, Yaşar, Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Anlamı (Meal) Ankara, 1983.
• Ateş, Süleyman, Kur’ân-ı Kerîm Meâli, Yeni Ufuklar Neşriyat, Ankara, 1996.
• Bagâvî, Ebu Muhammed el-Hüseyin, Meâlimu't-Tenzil, (Tefsiru'l-Hâzin Kenarında ) Mı- sır, 1955.
• Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İbrahim; Sahihu'l-Buhâri, Mısır, 1212.
• Bulaç, Ali, Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Anlamı, Bakış Yayınları, İstanbul, th. Cebeci, Lütfullah, Kur’an’ Göre Takva, İstanbul 1991.
• Cevad, Ali, Mufassal fi Tarihi’l-Arap Kable’l-İslâm, th. 1993.
• Çağatay, Neşet, İslâm Dönemine Dek Arap Tarihi, Ankara 1989.
• Çakır, Mehmet, Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçesi, İzmir, 2010.
• Çantay, Hasan Basri, Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm, İstanbul, th. Derveze, Muhammad İzzet, et-Tefsiru’l-Hadis, Mısır, 1964.
• Döndüren, Hamdi, İnsanlığa Son Çağrı, İstanbul 2003.
• Duman Zeki, Beyânu’l-Hak Kur’ân-ı Kerîm’in Nüzul Sırasına Göre Tefsiri, Fecr Yayın- ları, Ankara 2008.
• Durmuş, Zülfikar, “Kur’ân-ı Kerim’in Türkçe Meallerine Genel Bir Bakış” Tefsire Aka- demik Yaklaşımlar, edit. Koç, Mehmet Akif-Albayrak, İsmail, Otto Yayınları, Ankara, , s. 21-61.
• Ebu Ubeyde, Ma'mer b. el-Müsenna et-Teymi, Mecâzu'l-Kur'ân, thk. Fuat Sezgin, Mısır, Ebu's-Suud, Muhammed b. Muhammed el-İmâdi; İrşadu'l-Akli's-Selim ilâ Mezâya'l- Kur'âni'l-Kerîm, Beyrut, th. Eliaçık, R. İhsan, Yaşayan Kur’an Türkçe Meal, İnşa Yayınları, İstanbul, th. Elmalı'lı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'ân Dili, Eser Neşriyat, İstanbul 1986.
• Eryarsoy, M, Beşir-Ağırakça, Ahmet, Kur’ân-ı Kerim ve Türkçe Meâli, Buruç Yayınları, İstanbul, 1999.
• Esed Muhammed, Kur'an Mesajı –Meal-Tefsir-, trc. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk, İstan- bul, 1999.
• Fayda, Mustafa, “Cahiliyye”, DİA, İstanbul 1993, VII, 17.
• Ferra, Ebu Zekeriyya Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillah, Mâni’l-Kur’ân, Beyrut 2002.
• Gezgin, Ali Galip, Tefsirde Semantik Metod ve Kur’an’da Kavm Kelimesinin Semantik Analizi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İsparta, 1999.
• Hazin, Ali b. Muhammed, Lübabu't-Te'vil fi Meâni't-Tenzil, Mısır, 1955.
• Işık, Emin, “Kureyş Süresi Üzerine Bir Tefsir Denemesi”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, İstanbul 1985,s. 8-14.
• Izutsu, Toshihiko; Kur'ân'da Allah ve İnsan, trc. Süleyman Ateş, Ankara th. -------------------- Kur'ân'da Dini ve Ahlâki Kavramlar, trc. Selahattin Ayaz, Pınar Yayın- ları İstanbul 1991.
• İbn Habib,Ebu Cafer Muhammed, Kitabu’l-Muhabber, Beyrut, th. --------------------el-Munemmak fi Ahbari Kureyş, Beyrut, 1985.
• İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, Beyrut, th. İbn Hişam, Ebu Abdi’l-Melik; es-Siretu'n-Nebeviyye, Beyrut, 1990.
• İbn İshak, Muhammed b. Yesâr; Siretu İbn İshâk, thk. Muhammed Hamidullah, Konya, İbn Sa'd, Ebu Abdillah Muhammed, et-Tabakatu'l-Kubra, Beyrut, 1985.
• İbn Manzur, Ebu'l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mükerrem, Lisânu'l-Arab, thk. He- yet, Kahire, th. İkbal, Muhammed, İslâm’da Dini Düşüncenin Yeniden Doğuşu, trc. N. Ahmet Asrar, İs- tanbul th. İsfahânî, Râgıb Ebu’l-Hüseyin b. Muhammed, el-Müfredât fi Garibi'l-Kur'ân, İstan- bul1986.
• İslâmoğlu, Mustafa, Hayat Kitabı Kur’ân Gerekçeli Meâl-Tefsir, Düşün yayıncılık, İstan- bul 2008.
• Kazıcı, Ziya-Taylan, Necip, Kur’ân-ı Kerîm Meâli, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2005.
• Kelbî, Hişâm b. Muhammed b. es-Saib, Putlar Kitabı, trc. Beyza (Düşüngen) Bilgin, Pı- nar Yayınları, İstanbul 2003.
• Kılıç, Ünal, “ Dini İçerikli Ekonomik Bir Kavram: Hums”, Cumhuriyet Üniversitesi, İla- hiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: VIII/I, Yıl: 2004, Sivas, s. 75-91.
• Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, haz. Heyet, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara, 2003.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli, haz. Altuntaş, Halil-Şahin Muzaffer, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara, 2005.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, haz. Heyet, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, An- kara, 1993.
• Kurtubi, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensâri, el-Câmi' li Ahkami'l-Kur'ân, Da- ru'l-Fikr, Beyrut, 1985.
• Lammens, H. “Mekke”, İ.A. VII, 630. Mes’udi, Ali b. Hüseyin, Mürucu-z –Zeheb ve Medainu’l-Cevher fi’t-Tarih, Paris, 1977.
• Mukâtil b. Süleymân b. Beşîr el-Ezdî, Tefsiru Mukâtil b. Süleymân, thk. Ahmed Ferid, Beyrut, 2002.
• Müftüoğlu, Ömer, Bugünün Müslümanının Kur’an’la İletişimi, Ankara 2012.
• Nehhas, Ebu Ca’fer Ahmed b. Muhammed, İ’rabu’l-Kur’an, Beyrut, 2013.
• Nesefi, Ebu'l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud, Medâriku't-Tenzil ve Hakâiku't- Te'vil, Kahraman Yayınları, İstanbul 1984.
• Özler, Mevlüt, “Ehlü’s-Sünne ve’l-Cemâ’a, Oluşum Süreci, Tarihsel-Teolojik Bağlamı ve Kimliği Sorunu”, Tarihte ve Günümüzde Ehl-i Sünnet, Ensar Neşriyat, İstanbul 2006, s. 35.
• Öztürk, Y. Nuri, Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Meâli, İstanbul, 1998.
• Pak, Zekeriya, “30. Cüz'ün Çevirisi ve Çeviri Üzerine Bazı Notlar”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:7, yıl: 2006, s. 29-68.
• Piriş, Şaban, Kur’ân-ı Kerîm Türkçe Anlamı, Okyanus Yayıncılık, Kayseri, th. Râzi, Fahruddin Muhammed b. Ömer; et-Tefsiru'l-Kebir (Mefatihu’l-Gayb) Beyrut, Sağlam, Bahaeddin, Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Tebliğ Yayınları, İstanbul, th. Sarıçam, İbrahim, “Hâşim b. Abdumenaf”, DİA, İstanbul 1997, XVI, 405.
• Söylemez, Mahfuz, “Kur’an’ın Anlaşılmasına Tarihin Etkisi: Kureyş ve Fil Sûreleri ile Necm Sûresi 19-23 Ayetleri Örneği”, Kur’an ve İslâmi İlimlerin Anlaşılmasında Tarihin Önemi, ed. M. Mahfuz Söylemez, Ankara 2013, 69-81.
• Suyutî, Celaluddin Abdurrahman b.Ebi Bekr, el-İtkan Fi Ulumi'l-Kur'ân, Beyrut, 1973.
• Şâtibi, Ebu İshâk İbrahim b. Musa; el-Muvafakât, thk. M. Abdullah Draz, Beyrut, 1991.
• Şimşek, M. Sait, Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri, Beyan Yayınları, İstanbul. 2012.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Tarihu’t-Taberi, Mısır, th. ......................................Câmiu’l-Beyân an Te’vil-i Âyil-Kur’ân, Beyrut, 1988.
• Tarhan, Nevzat, “Zaman Kullanımı Açısından Kadın-Erkek Farkı”, Zafer Dergisi, Mart, , Yıl: 36, Sayı 423, s. 35. Tehânevi, Muhammed Ali el- Farukî, Keşşâfu İstilahati'l-Fûnun, Beyrut, 1996.
• Toptaş, Mahmut, Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Meâli, Cantaş Yayınları, İstanbul 2004.
• Türk, Mahmut, Kureyş Sûresi Işığında Mekke Dönemi İktisadi Hayatı, Marmara Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İst. 2006.
• Öztürk, Mustafa, Kur’ân-ı Kerîm Meâli (Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri) Düşün Yayın- cılık, İstanbul, 2011.
• Udeh, Halil, et-Tatavvuru’l-Delâli Beyne Lügati’ş-Şi’ri’l-Cahilî ve Lügati’l-Kur’âni’l- Kerîm, Ürdün, 1985.
• Ünal, Ali, Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meali, Define Yayınları, İstanbul 2008.
• Ünver, Mustafa, Tefsir Usulünde Mekki-Medeni İlmi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sos- yal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Samsun, 1998.
• Yaşaroğlu, Kamil, “Kureyş Sûresi” DİA, Ankara 2002, XXVI, 444-445
• Yılmaz, Hasan, “Kur’an-ı Anlamada Odak Kavramların Bilinmesinin Önemi Üzerine Analitik Bir Değerlendirme” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 22, Yıl: 2004.
• Yıldırım, Suat, Kur'ân-ı Hakîm ve Açıklamalı Meali, İstanbul, 1998.
• Yılmaz, M. Nuri, Kur’ân-ı Kerîm ve Meâli, Ankara, 1998.
• Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım Carullah Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki't-Te'vil ve 'Uyûni'l-Akâvil fî Vucûhi't-Te'vil, Daru'l-Ma'rife, Beyrut, th. Zettersteen, K. V. “Kureyş” İA, Eskişehir, 1997, VI, 1016.
• Zevzenî, Ebu Abdillah el-Hüseyn b. Ahmed, Şerhu'l-Muallakati's-Seb'a, Beyrut, th.