‘İRTİCA’ VE ‘RUHSUZ MADDE’ DİKOTOMİSİ ARASINDA DEMOKRAT PARTİ’NİN DİN POLİTİKASI (1950-1960)

Yıl 2021, Sayı: 27, 73 - 91, 30.06.2021

Ramazan Levent

Öz

Bu çalışmada ‘Demokrat Parti(DP)’nin dikkate almak zorunda kaldığı karşıt kesimler arasında ortaya koyduğu din politikası’ ele alınmaktadır. DP’nin ‘din politikası’ üzerinde çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Fakat bu çalışmalarda konu daha çok ‘Kemalist bir bakış açısıyla DP’yi çek etme’ yaklaşımıyla ele alınmıştır. Bu çalışmada DP iktidarı öncesi ve sonrası din politikası ele alınmıştır. DP Kemalist inkılaplardan bir kısmını sürdürmüş bir kısmından ise vazgeçmiştir. Çalışmanın amacı DP’nin vazgeçtiği bazı devrimlerden dolayı toplum, siyaset, medya ve bürokraside yer alan çeşitli kesimlerin tepki ve tutumlarını ortaya koymaktır. DP’nin din politikasında Kemalistlerin ‘irtica’ söylemi ile İslami kesimin ‘maneviyata önem vermeme’ söylemi arasında dikotomik bir denge politikası izlediği görülmüştür. DP’nin din politikasında iki uçlu reaktif bir söylemi dillendirdiği söylenebilir. Kemalist kesimler DP’yi ‘karşı devrimcilikle’ suçlarken İslami kesimler ise DP’yi din politikası konusunda ‘Halk Partisi’nin devamı’ olmakla suçlamaktaydı. Çalışmada konu ile ilgili yapılan araştırmalara ek olarak medyaya yansıyan tartışmalar ve meclis tutanakları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din politikası, İrtica, ‘Karşı devrim’, ‘Ruhsuz madde’, denge politikası

DEMOCRAT PARTY'S RELIGION POLICY BETWEEN 'REACTIONARISM' AND 'SPIRITLESS SUBSTANCE' DICHOTOMY (1950-1960)

Öz

In this study, the religious policy of DP is discussed. DP was in power in Turkey in the 50s years. In this process, DP followed a religious policy that balance the two opposing groups. Various studies have been carried out on the "religious policy" of the DP. However, in these studies, the subject was mostly handled with the approach of “questioning the Democrat Party from a Kemalist perspective”. In this study, the policy of religion before and after the DP government was discussed. DP continued some of the 'Kemalist reforms' related to religion and gave up some of them. Various reactions have occurred in society, politics and bureaucracy due to the abandoned Kemalist reforms. The aim of the study is to demonstrate the DP's attitude towards these emerging reactions. DP encountered the reaction of two opposing groups. Due to the religion policy, the "secular" section accused the DP of "reactionism". The Islamic group accused DP of "not giving importance to spirituality". DP followed a 'dichotomic' balance policy against these two sections. It can be said that the DP advocates a 'two-pronged reactive approach' in religious policy. Therefore, Kemalist groups accused the DP of "counter-revolutionism". Islamic groups accused the DP of being a 'continuation of the People's Party' on religious policy. In the study, researches on the subject were examined. In addition, the discussions reflected in the media of the period were used. Very important data were also obtained from the parliamentary minutes of the period.

Anahtar Kelimeler

Religious Policy, Reactionarism, Balance Policy

Kaynakça

• Albayrak, Mustafa (2004), Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946–1960), Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Alaca, Eray, (2017). “Cumhuriyet Dönemi Ortaokul Tarih Ders Kitapları Üzerine Bir Değerlendirme” MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 4.
• Akdağ, Havva. (2005). Tek Parti ve Demokrat Parti Dönemi Lise Tarih Ders Kitaplarının Muhtevası (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Armağan, Mustafa. (2011), Türkçe Ezan ve Menderes, 2. Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Aydemir, Şevket Süreyya. (1999), İhtilalin Mantığı (6. Baskı), Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Birand, Mehmet Ali- Dündar, Can- Çaplı, Bülent. (2007) Demirkırat (16. Baskı), Doğan Kitap, İstanbul.
• Bolay, S. Hayri/Türköne, Mümtaz'er (1995), Din Eğitimi Raporu, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Bora, Tanıl. (2017), Cereyanlar (4. Baskı), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Bozkurt, Celil. (2013). “Türk Siyasetinde İslam Demokrat Partisi ve Kamuoyundaki Yankıları”, History Studies, Volume: 5, Issue: 2, s. 79-106.
• Bulut, Mehmet (2019) “Camiler ve Cami Hizmetlilerinin Evkaf Umum Müdürlüğünce İdaresi (1931-1950)”, Diyanet İlmî Dergi, 55 s. 435-466.
• Çakmak, Fevzi. (2007). “Kuruluşundan Kapatılışına Kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi İçerisinde Köy Enstitülerine Yönelik Muhalefet”, ÇTTAD, VI/15, s.s. 221-250.
• Çapa Mesut, (2014), “Milli Eğitim Bakanlığı’nın Yetki ve Uygulamaları Çerçevesinde Ders Kitapları (1950-1960)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S: 54, , s. 59-70.
• Çetinkaya, Selma. (2016). “Ahmet Emin Yalman Suikastı ve Etkileri”, Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 2, sayı: 1, s. 42-57.
• Danıştay Kararları Dergisi, E. No. 952/186, K. No. 53/73, C. 42: 53-54
• Duman, Doğan. (2016). “Demokrat Parti’nin İslami Gazete ve Dergilerle İlişkisi (1946-1960)”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl: 9, Sayı: XXV, ss. 127-154.
• Edip, Eşref (1949), Sebilürreşad(Cilt II, Sayı 27).
• Edip, Eşref (1950). Sebilürreşad (Cilt IV, Sayı 76).
• Edip, Eşref, (2005). Kara Kitap, İhvan Neşriyat, İstanbul.
• Eroğul, Cem (1990), Demokrat Parti: Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi, Ankara.
• Güngör, Süleyman. (2010) “14 Mayıs 1950 Seçimleri ve CHP’de Bunalım”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 21, ss. 193-208.
• Gözaydın, İştar. (1916), Diyanet (2. Baskı), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kayalı, Kurtuluş (2015), Ordu ve Siyaset (6. Baskı), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kara, İsmail (1998), Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi II, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Kırkpınar Leyla, “Demokrat Parti (DP) ve Din-Siyaset İlişkisi (1946-1960)”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVIII/36 (2018), ss. 349-359.
• Kısakürek, N. F. (2011), Benim Gözümde Menderes, (8. Basım), Büyük Doğu Yayınları, İstanbul.
• Mert Nuray. (2007), Merkez Sağın Kısa Tarihi, 2. Baskı, Selis Yayınları, İstanbul.
• Meşe, Ertuğrul. (2017). “Türk Sağında Köy Enstitüleri Algısı” Asya Studies, Akademik Sosyal Araştırmalar, Number: 1, Autumn, p.83-95.
• Meydan, Sinan, (2010) Cumhuriyet Tarihi Yalanları 2. Kitap, İnkılap Yayınları, İstanbul.
• Nal, Sabahattin(2005), ‘Demokrat Parti’nin 1950–1954 Dönemi Din Siyaseti’, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60–63.
• Resmi Gazete, 16 Kânunusani-Ocak- 1933, Sayı: 2305.
• Resmi Gazete, Tarih: 22.11.1935, Sayı: 3163.
• Resmi Gazete, tarih: 13.6.1935, Sayı: 3027.
• Şahin, Mehmet Cem (2012), “Demokrat Parti Dönemi Türkiye’sinde Din, Siyaset ve Eğitim İlişkileri”, Toplum Bilimleri Dergisi, Temmuz - Aralık 2012, (31–54).
• Tarih I, (2000), Kemalist Eğitimin Tarih Dersleri (1931-1941) (4. Baskı), Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Tarih II, (2005), Kemalist Eğitimin Tarih Dersleri (1931-1941) (4. Baskı), Kaynak Yayınları, İstanbul.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 17.4.1927 tarihli 55. İçtima.
• TBMM Tutanak Dergisi, 29.8.1947 tarihli 78. Birleşim.
• TBMM Tutanak Dergisi, 27.1.1954 tarihli 34. Birleşim.
• TBMM Tutanak Dergisi, 26.12.1952 tarihli 22. Birleşim.
• TBMM Tutanak Dergisi, 23.2.1952 tarihli 45. Birleşim.
• TBMM Tutanak Dergisi, 4.5.1953 tarihli 76. Birleşim.
• TBMM Tutanak Dergisi, 18.5.1955 tarihli 77. İnikat. Toker, Metin (1990), Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları/DP'nin Altın Yılları: 1950–1954, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Türk Tarihinin Ana Hatları (3. Basım), Kaynak Yayınları, İstanbul 1999.
• Yücel, M. Serhan (2001), Demokrat Parti, Ülke Kitapları, İstanbul.
• Zafer Gazetesi, 20 Kasım 1952 tarihli sayısı.
• https://www.academia.edu/3151558/Demokrat_Parti_D%C3%B6nemi_T%C3%BCrkiyesinde_Din_Siyaset_ve_E%C4%9Fitim_%C4%B0li%C5%9Fkileri_Religion_Politics_and_Education_Affairs_At_The_Period_Of_Democratic_Party_In_Turkey_, (Er Tr: 7.1.2020).
• academia.edu/5157953/Fikriyattan_%C4%B0craate_Tevfik_%C4%B0leri_ye_Dair_Bir_%C4%B0nceleme, -Er Tr: 7.1.2020.
• academia.edu/3151558/Demokrat_Parti_D%C3%B6nemi_T%C3%BCrkiyesinde_Din_Siyaset_ve_E%C4%9Fitim_%C4%B0li%C5%9Fkileri_Religion_Politics_and_Education_Affairs_At_The_Period_Of_Democratic_Party_In_Turkey_, Er Tr: 7.1.2020.
• Belgelerlegercektarih.com, ‘Atatürk döneminde satılan ve ahır yapılan Camiler (Sinan Meydan’a Cevap)’, Er Tr: 24.6.2020).
• https://docplayer.biz.tr/21882245-Ezanin-yeniden-arapca-okunmasi-ve-basindaki-yankilari.html, (Er Tr: 30.1.2020).
• https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/9869, Ali Dikici, “İbadet Dilinin Türkçeleştirilmesi Bağlamında Türkçe Ezan Denemesi ve Buna Gösterilen Tepkiler” (Er. Tr: 18.2.2020).
• dergipark.org.tr/download/article-file/9909, (Sinan Yıldırmaz, “1950 Seçimleri ve Propaganda” (Er. Tr: 9.7.2020).
• https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/258337, (Er Tr: 1.1.2020).
• islamansiklopedisi.org.tr/koy-enstitusu, -Er. Tr: 24.2.2020.
• islamansiklopedisi.org.tr/yuksek-islam-enstitusu, -Er Tr: 21.2.2020.
• https://www.hurriyet.com.tr/a-emin-yalman-niye-vurulmustu-3918742, Yalçın Bayer, 11.2.2006, (Er. Tr: 19.2.2020).
• meb.gov.tr/meb/hasanali/egitimekatkilari/koy_enstitu.htm, -Er. Tr: 21.2.2020.
• www.resmigazete.gov.tr/arsiv/5141.pdf, -Er. Tr: 21.2.2020.
• https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d09/c018/tbmm09018022.pdf, (Er. Tr: 24.2.2020).
• http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar, Tebliğler dergisi Ağustos 1950 tarihli 603., 604., 605. ve 606. sayılar (Er Tr: 30.12.2019).
• http://tez.sdu.edu.tr/Tezler/TS00716.pdf, (Er Tr: 7.1.2020).