THE NOVEL ŞIPSEVDİ İN THE CONTEXT OF THE DEGENERATİON OF MORAL VALUES AND THE LEGİTİMİZATİON OF BETRAYAL İN THE EDDY OF WESTERNİZATİON

Yıl 2021, Sayı: Özel Sayı - Prof. Dr. Halil ÇEÇEN'e Armağan, 94 - 112, 30.12.2021

Mehmet Emin Gönen

Öz

The Ottoman Empire, which achieved great success in the world political arena for centuries, realized that it fell behind of Europe at the end of the 17th century. It made a series of regulations under the name of "Westernization" in order to make up this deficiency and to catch up with the scientific and technological innovations that Europe has achieved. Under this transfer of technology and innovation that spread over century European ethical, philosophical lifestyle and clothing began to enter the Ottoman society. After a while, this situation caused the issue of westernization in Ottoman society. This issue, which changed the way of life of the Turkish family, was soon reflected in literature and novels. In the first novels they wrote nearly fifty years after the proclamation of the Tanzimat, our novelists set the main theme of their novels as false westernization and Europeanism in order to criticize this imitation that developed as imitator of Europe in society and thus to warn the public. Hüseyin Rahmi Gürpınar, as in many of his novels, deals with this problem in a humorous style, especially in Şıpsevdi.This study, will focus on corruption of moral values of the society and the family which the issue of false westernization in the Ottoman Empire caused, and its reflection on literature will be examined through the novel Şıpsevdi.

Anahtar Kelimeler

False Westernization, Europeanism, The Novel Şıpsevdi, Moral Value, Betrayal

BATILILAŞMA GİRDABINDA AHLAKİ DEĞERLERİN YOZLAŞMASI VE İHANETİN MEŞRULAŞTIRILMASI BAĞLAMINDA ŞIPSEVDİ ROMANI

Öz

Yüzyıllar boyunca dünya siyaset arenasında büyük başarılar elde eden Osmanlı devleti 17. Yüzyılın sonlarında Avrupa’dan geri kaldığının farkına varır. Bu eksikliğini gidermek ve Avrupa’nın elde ettiği bilimsel ve teknolojik yenilikleri yakalamak için Batılılaşma adıyla bir dizi düzenlemeler yapar. Yüzyıla yayılan bu teknoloji ve yenilik transferinin altında Avrupa’nın ahlaki yaşantısı, felsefesi, giyim kuşam gibi yaşam şekilleri de Osmanlı toplumunun içine girmeye başlar. Bu durum bir süre sonra Osmanlı toplumunda batılılaşma sorununu doğurur. Türk ailesinin yaşam şeklini değiştiren bu sorun kısa bir süre sonra edebiyata ve romanlara da yansır. Romancılarımız Tanzimat’ın ilanından yaklaşık elli yıl sonra yazdıkları ilk romanlarda, toplumda Avrupa mukallitliği şeklinde gelişen bu taklitçiliği eleştirmek ve böylece halkı uyarmak için romanlarının ana temasını yanlış batılılaşmak, alafrangalaşmak olarak belirlerler. Hüseyin Rahmi Gürpınar da birçok romanında olduğu gibi özellikle Şıpsevdi’de bu sorunu mizahi bir üslupla ele alarak işler. Bu çalışmada Osmanlı’da yanlış batılılaşma sorununun toplumun ve ailenin ahlaki değerlerini yozlaştırması üzerinde durulacak ve edebiyata yansıması Şıpsevdi romanı üzerinden incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Yanlış Batılılaşma, Alafranga, Şıpsevdi Romanı, Ahlaki Değer, İhanet

Kaynakça

• Akyüz, K. (2014). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri. İnkilâp Kitabevi.
• Arslan, N. (2007). Türk Romanının Oluşumu Dış Gerçeklik Açısından Bir İnceleme. Phoenix Yayınevi.
• Berkes, N. (1945). Hüseyin Rahmi’nin Sosyal Görüşleri. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt III. Sayı (3) den ayrı basım, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Cebeci, D. (2017). Tanzimat ve Türk Ailesi. Panama Yayınları.
• Çetin, N. (2007). II. Meşrutiyet Dönemi Türk Edebiyatı. Haz. Çetişli, İ. &, Çetin, N., & Doğan, A., & Gür, A., & Demir, Ş., & Karataş C. Akçağ Yayınları.
• Çıkla, S. (2004). Kültür Değişmeleri ve Servet-i Fünûn Romanı. Akçağ Yayınları.
• Dimdik, P. (2014). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Romanlarında Kadın-Erkek İlişkisi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora tezi, İstanbul. Enginün, İ. (2018). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). Dergâh Yayınları.
• Gürpınar, H. R. (2008). Şıpsevdi. Everest Yayınları.
• Gürsoy, B. A. (2015). 19. Yüzyıl Türk Romanında Yanlış Batılılaşma. Aydın Türklük Dergisi Yıl: 1 Sayı: (1), 47-56.
• Haspolat, F. (2006). Çağdaşlık ve Batılılaşma Sevdası. Ahlat Kültür Sanat ve Çevre Vakfı Yayınları.
• Kaplan, M. (2016). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I. Dergâh Yayınları.
• Kavcar, C. (2016). Batılılaşma Açısından Servet-i Fünûn Romanı. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını.
• Köse, S. (2015). Genetiğiyle Oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetinin Sonu. Mehir Vakfı Yayınları.
• Moran, B. (2011). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1. İletişim Yayınları.
• Naci, F. (2017). Yüzyılın 100 Türk Romanı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Okay, O. (2005). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. Dergâh Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2015). Batılılaşma Yolunda. İnkılâp Kitabevi.
• Özakpınar, Y. (2015). Kültür Değişmeleri ve Batılılaşma Meselesi. Ötüken Neşriyat.
• Sevinçli, E. (1990). Hüseyin Rahmi Gürpınar Yaşamı Sanatı Kişiliği. Arba Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1988). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. Çağlayan Kitabevi.
• Tanrınınkulu, A. (1998). Hüseyin Rahmi Gürpınar. Toker Yayınları.
• Toker, Ş. (1990). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Romanlarında Alafranga Tipler. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
• Uslu kaya, B. (2017). Türk Romanında Safderun Alafranga, Ahlaksız Züppe, Kötücül, Entelektüel. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Balıkesir.
• Yetkin, A. (2011). II. Meşrutiyet Dönemi’nde Toplumsal Ahlâk Bunalımı: Fuhuş Meselesi. Tarihin Peşinde -Uluslararası Tarih Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. Sayı: (6), 21-54.
• Yücebaş, H. (1964). Bütün Cepheleriyle Hüseyin Rahmi Gürpınar. İnkılâp ve Aka Kitabevleri.