THE FOREIGN TRADE AT THE PORT OF İZMİR DURING THE 1929 WORLD ECONOMIC CRISIS PERIOD

Yıl 2022, Sayı: 29, 186 - 206, 28.02.2022

Erdem Meraklı

Öz

The aim of this study is to examine and evaluate the factors affecting the exports and imports made through the Port of İzmir during the 1929 World Economic Crisis (The Great Depression). In this way, it will contribute to the researches on the reflections of the Great Depression on Turkey. One of the findings obtained from the research is that the foreign trade activities in the Port of İzmir declined rapidly between 1929-1933. With the research, it has been determined that the Great Depression and Turkey's foreign trade policies are the main factors in the decrease of foreign trade activities at the port. Namely, as an effect of the 1929 Crisis; industrial production, purchasing power and agricultural product prices decreased in the Western countries. These had a negative impact on exports and imports at the Port of İzmir. Because mostly industrial products were imported through the port in the 1920s and 1930s. In addition, the goods exported from the port consisted of agricultural products intensively. Therefore, the economic events in the Western countries also affected the foreign trade made through the Port of İzmir. However, a striking point at this point is that between 1929 and 1933, imports from the Port of İzmir decreased faster than exports. With the study, it has been concluded that the reason for this is that there are foreign trade policies aimed at restricting imports that Turkey has followed since 1929. On the other hand, with the research, it has been determined that the physical and legal situation of the port also played a role in the decrease of the foreign trade made through the Port of İzmir.

Anahtar Kelimeler

1929 World Economic Crisis, the Great Depression, the Port of İzmir, Foreign Trade

1929 DÜNYA EKONOMİK KRİZİ DÖNEMİNDE İZMİR LİMANI’NDA DIŞ TİCARET

Öz

Bu çalışmanın amacı, 1929 Dünya Ekonomik Krizi (Büyük Buhran) döneminde İzmir Limanı üzerinden yapılan dış ticareti etkileyen faktörleri incelemek ve değerlendirmektir. Böylece Büyük Buhran’ın Türkiye üzerindeki yansımalarına dair araştırmalara katkı sağlanacaktır. Çalışma ile elde edilen bulgulardan biri, İzmir Limanı’ndaki dış ticaret faaliyetlerinin 1929-1933 yılları arasında hızla azaldığıdır. Araştırmada, Büyük Buhran’ın ve Türkiye’nin dış ticaret politikalarının, limandaki dış ticaret faaliyetlerini azaltan temel etkenler oldukları tespit edilmiştir. 1929 Krizi’nin etkisiyle Batılı ülkelerde; sınai üretim azalmış, alım gücü düşmüş ve tarımsal ürün fiyatları gerilemişti. Bu gelişmeler, İzmir Limanı’ndaki dış ticarete olumsuz yansımıştı. Zira 1920’li ve 1930’lu yıllar itibariyle liman üzerinden çoğunlukla sanayi ürünleri ithal ediliyordu. Ayrıca limandan ihraç edilen mallar yoğun bir şekilde tarım ürünlerinden oluşuyordu. Dolayısıyla Batılı ülkelerde yaşanan ekonomik gelişmeler İzmir Limanı üzerinden yapılan dış ticareti de etkilemişti. Fakat bu noktada, İzmir Limanı’ndaki ithalatın 1929-1933 yılları arasında ihracattan daha hızlı bir şekilde düştüğü görülmektedir. Çalışmada, bunun arka planında, Türkiye’nin 1929’dan itibaren izlediği ithalatı kısıtlamaya yönelik dış ticaret politikalarının bulunduğu sonucuna varılmıştır. Diğer yandan araştırma ile, İzmir Limanı üzerinden yapılan dış ticaretin azalmasında, limanın fiziki ve hukuki durumunun da etkili olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

1929 Dünya Ekonomik Krizi, Büyük Buhran, İzmir Limanı, Dış Ticaret

Kaynakça

• (1930, 1 Mayıs). Liman inhisarı. Anadolu. (1930, 28 Mayıs). Bindiğimiz dalı kesiyoruz. Anadolu.
• (1930, 29 Mayıs). Liman işleri mes’elesi. Anadolu. (1930, 30 Aralık). İzmir rıhtımı hükümet tarafından satın alınacaktır. Hizmet.
• (1930, 30 Nisan). Liman inhisarı. Anadolu. (1930). T.C. İzmir Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, 5(6).
• (1931, 4 Mayıs). Ne yapılacaksa biran evel yapılmalıdır. Anadolu. (1931, 23 Aralık). İzmir rıhtım şirketinde teftişat. Cumhuriyet.
• (1931, 29 Mart). İzmir Limanı. Anadolu. (1932, 11 Temmuz). Liman gidebilseydi. Hizmet.
• (1933, 9 Eylül). Yeni Asır. (1933). TBMM Kanunlar Dergisi, 12, 1019-1024.
• Amadeo K. (2021, 16 Mart). Unemployment rate by year since 1929 compared to inflation and GDP. Erişim adresi: https://www.thebalance.com/unemployment-rate-by-year-3305506.
• Bahar, O. (2004). Türkiye’de Atatürk Dönemi’nde (1923-1938) uygulanan para politikaları. Yönetim ve Ekonomi, 11(1), 155-166. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/145861.
• Balderston, T. (1995). German and British monetary policy. Banking, Currency and Finance in Europe Between the Wars. İçinde C. H. Feinstein (Ed.). (s. 151-186). Clarendon Press.
• Baran, H. & Atay, Ç. (2010). İzmir Alsancak Limanı’nın etki alanı ve İzmir kentinin ekonomik yapısı ile bağı. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 2(2), 67-81. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/53088.
• BCA (T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi). İzmir rıhtım şirketinde yapılan yolsuzluk sebebiyle devletin idareyi ele alması ve soruşturmanın sürdürülmesi (30.18.1.2.25.3.10).
• Boratav, K. (2019). Türkiye iktisat tarihi: 1908-2015. İmge Kitabevi Yayınları.
• Demirbilek, S. (2011). Tek Parti Döneminde inhisarlar (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Duman, D. (1992). Milli iktisat ve tasarruf cemiyeti. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1(2), 127-141. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/235659.
• Goffman, D. (1995). İzmir ve Levanten dünya (1550-1650) (Çev. A. Anadol & N. Kalaycıoğlu). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gözcü, A. (2013). 1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve Türkiye. Libra Kitapçılık ve Yayıncılık.
• Işık, N. & Duman, E. (2012). Reel ve finansal göstergeler açısından 1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve 2008 Küresel Krizi: Karşılaştırmalı bir analiz. Manisa Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 19(2), 239-260. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/146103.
• İktisat Terimleri Çalışma Grubu (2011). İktisat terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İzmir rıhtım tesisatının İzmir Liman ve Körfez Şirketine devrine ait talimatname. (1934, 28 Şubat). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 2641). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2641.pdf.
• İzmir rıhtım şirketinin imtiyazı ile tesisatının satın alınmasına dair kanun. (1933, 25 Haziran). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 2436). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2436.pdf.
• Karabulut, U. (2011). Ticari açıdan İzmir Limanı (1923-1929) (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Kasaba, R. (1994). İzmir. Doğu Akdeniz’de liman kentleri (Çev. G. Ç. Güven). İçinde Ç. Keyder & E. Özveren & D. Quataert (Ed.). (s. 1-22). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Koçak, F. (2013). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyete İzmir şehrinde üretim ve dış ticaret (1908-1923). İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını.
• Kurt, S. (2012). İzmir’de kamusal hizmetler 1850-1950. İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını.
• Kütükoğlu, M. (2000a). XV. ve XVI. asırlarda İzmir kazasının sosyal ve iktisadi yapısı. İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını.
• Kütükoğlu, M. (2000b). İzmir tarihinden kesitler. İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını.
• Maddison, A. (2010). Statistics on world population, GDP and per capita GDP, 1-2008 AD. Erişim adresi: http://www.ggdc.net/maddison/content.shtml.
• Mavna. (t.y.). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük içinde. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr.
• Néré, J. (1980). 1929 Krizi (Çev. V. Toprak). Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları.
• Oran, T. (2009). 1929 ekonomik krizinin İstanbul, İzmir ve Ankara üzerindeki etkileri (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Pamuk, Ş. (1988). 100 soruda Osmanlı-Türkiye iktisadi tarihi 1500-1914. Gerçek Yayınevi.
• Pamuk, Ş. (2017). Türkiye’nin 200 yıllık iktisadi tarihi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sükan, B. (2014). İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Türkiye’de yabancı sermaye anlayışı. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 14(54), 195-222. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/618739.
• T.C. Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü (1940). İstatistik Yıllığı 1939-1940. Ankara.
• T.C. İzmir Vilayeti İstatistik Müdürlüğü (1930). İstatistik Yıllığı 1929-1930. İzmir.
• T.C. İzmir Vilayeti İstatistik Müdürlüğü (1931). İstatistik Yıllığı 1930-1931. İzmir.
• T.C. İzmir Vilayeti İstatistik Müdürlüğü (1933). İstatistik Yıllığı 1931-1932. İzmir.
• T.C. İzmir Vilayeti İstatistik Müdürlüğü (1934). İstatistik Yıllığı 1932-1933. İzmir.
• T.C. İzmir Vilayeti İstatistik Müdürlüğü (1936). İstatistik Yıllığı 1933-1934. İzmir.
• Tatar, T. (2012). Osmanlı İmparatorluğunun sömürgeleşme sürecinde Levanten bir kent: İzmir (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Tekeli, İ. & İlkin, S. (1977). 1929 dünya buhranında Türkiye’nin iktisadi politika arayışları. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayınları.
• Tekeli, İ. & İlkin, S. (2009). Uygulamaya geçerken Türkiye’de devletçiliğin oluşumu. Bilge Kültür Sanat.
• Tezel, Y. S. (2015). Cumhuriyet Dönemi’nin iktisadi tarihi (1923-1950). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tokgöz, E. (2007). Türkiye’nin iktisadi gelişme tarihi (1914-2007). İmaj Yayınevi.
• United Nations Statistics Division (1962). International trade statistics 1900-1960. Erişim adresi: https://unstats.un.org/unsd/trade/imts/Historical%20data%201900-1960.pdf.
• Uysal, U. (2017). II. Dünya Savaşı yıllarında İzmir Limanı ve limanın kente sosyo-ekonomik etkisi (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp.
• Ünal, N. (2015a). İki Osmanlı liman kenti İzmir ve Selanik. İmge Kitabevi Yayınları.
• Ünal, N. (2015b). Sorularla İzmir tarihi. İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını.
• Varlık, B. (1980). 1930-1940 yılları arasında Türkiye’de tarımsal kooperatifler üzerine bir deneme. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 1(3), 101-133. doi: 10.5455/ey.10025.
• Varlık, B. (1981). Ahmet Hamdi Başar’da buğday meselesi. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 2(6), 85-105. doi: 10.5455/ey.10112.